Türkiye'de genel seçimler

Türkiye'deki genel seçimler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısını seçimden sonraki beş yıl için belirlemektedir.^[1] Milletvekilleri, parti listelerinin kapalı olduğu 87 çok üyeli seçim bölgesinde nispi sistemle veya bağımsız adaylar olarak beş yıllık bir dönem için seçilmektedir.

Katılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaylık yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nde milletvekili adaylık yaşı 30 idi. Adaylık yaşı 2006 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile 30'dan 25'e düşürülmüştür.^[2] 2017 anayasa değişikliği referandumunun ardından bu yaş 18'e indirilmiştir.^[3]

Oy verme yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu Anayasası'na (1876) göre seçme yaşı 25 idi. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nde ise azalan nüfus nedeniyle seçme yaşı 18'e indirilmiştir. Yaş, 1934'te 22'ye çıkarılmış, 1987'de 21'e, 1995'te ise 18'e indirilmiştir.^[4]

Seçmen katılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

18 genel seçim için ortalama seçmen katılımı %81,4'tür. Türkiye diğer demokrasilere kıyasla yüksek bir katılım oranına sahiptir. Türkiye'deki katılım oranı, zorunlu oylamanın gevşek bir şekilde uygulandığı ülkelerdeki katılım oranlarından da yüksektir. Türkiye'de seçime katılım oranı, 1960-1970 dönemi hariç, 1950'den günümüze kadar dünya ortalamasının üzerindedir.^[5]

Genel seçimlerde seçime katılım
Seçim yılı	Kayıtlı seçmen sayısı	Toplam oy	Katılım oranı
1950	8.905.743	7.953.085	89,3
1954	10.262.063	9.095.617	88,6
1957	12.078.623	9.250.949	76,6
1961	12.925.395	10.522.716	81,4
1965	13.679.753	9.748.678	71,3
1969	14.788.552	9.516.035	64,3
1973	16.798.164	11.223.843	66,8
1977	21.207.303	15.358.210	72,4
1983	19.767.366	18.238.362	92,3
1987	26.376.926	24.603.541	93,3
1991	29.979.123	25.157.089	83,9
1995	34.155.981	29.101.469	85,2
1999	37.495.217	32.656.070	87,1
2002	41.407.027	32.768.161	79,1
2007	42.799.303	36.056.293	84,2
2011	52.806.322	43.914.948	83,2
2015	56.608.817	47.507.467	83,9
2015	56.949.009	48.537.695	85,2
2018	59.367.469	51.189.444	86,2
2023	60.721.745	55.835.895	87,1

Seçim sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim bölgeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye, Türkiye Büyük Millet Meclisine belirli sayıda temsilci seçen 87 seçim bölgesine ayrılmıştır. Seçim bölgelerine nüfuslarıyla orantılı olarak belirli sayıda milletvekili tahsis edilmektedir. Yüksek Seçim Kurulu, seçimden önce her bölgenin nüfus incelemesini yapar ve bölgenin sandalye sayısını son nüfus sayımına göre ayarlar.

İllere ve yıllara göre parlamento seçim bölgesi sayısı
Seçim yılı		20. yüzyıl																					21. yüzyıl
Seçim yılı		'20	'23	'27	'31	'35	'39	'43	'46	'50	'54	'57	'61	'65	'69	'73	'77	'83	'87	'91	'95	'99	'02	'07	'11	'15	'15	'18	'23
#	Toplam	436	333	335	348	444	470	492	503	477	537	602	450	450	450	450	450	400	450	450	550	550	550	550	550	550	550	600	600
	İl
1	Adana	7	3	4	4	8	11	10	10	11	13	16	12	13	13	13	14	12	14	14	17	14	14	14	14	14	14	15	15
2	Adıyaman	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	5	4	4	4	4	4	4	4	4	5	6	5	5	5	5	5	5	5
3	Afyonkarahisar	8	6	6	7	7	8	8	8	9	9	10	7	7	7	7	6	5	6	6	7	7	7	7	5	5	5	6	6
4	Ağrı	5	2	3	3	4	4	3	3	3	4	5	3	3	3	4	4	4	4	4	5	4	5	5	4	4	4	4	4
68	Aksaray^{[n 1]}	Yok	3	3	4	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	4	4	4	4	3	3	3	4	4
5	Amasya	7	4	3	3	3	3	4	4	4	5	6	4	4	4	5	4	4	4	3	4	4	3	3	3	3	3	3	3
6	Ankara	9	7	8	11	15	16	15	18	18	21	22	21	21	24	26	29	23	26	23	28	28	29	29	31	32	32	36	36
7	Antalya	6	4	5	5	8	8	8	7	7	9	9	7	7	7	7	7	7	8	9	10	12	13	13	14	14	14	16	17
75	Ardahan^{[n 2]}	2	3	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	2	2	2	2	2
8	Artvin	Yok	1	2	2	10	4	4	5	5	5	5	3	3	3	3	3	3	3	2	3	2	2	2	2	2	2	2	2
9	Aydın	7	6	5	6	7	8	9	8	5	8	10	8	8	7	7	7	6	7	6	8	8	8	8	7	7	7	8	8
10	Balikesir	6	8	10	10	12	12	13	14	12	14	15	11	11	10	9	9	7	8	7	9	9	8	8	8	8	8	9	9
74	Bartın	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	3	2	2	2	2	2	2	2	2
72	Batman	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	4	4	4	4	4	4	4	5	5
−	Batum^{[n 3]}	5	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
69	Bayburt	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	2	1	2	2	1	1
−	Biga^{[n 4]}	3	3	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
11	Bilecik	5	5	4	3	3	5	5	3	3	4	4	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2
12	Bingöl^{[n 5]}	6	2	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	3	3	2	2	2	2	2	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3
13	Bitlis	7	2	3	Yok	Yok	2	2	3	2	2	3	2	2	2	2	2	3	3	3	4	4	4	4	3	3	3	3	3
14	Bolu	8	5	6	6	10	8	8	8	7	8	8	6	6	5	5	5	5	5	5	6	5	3	3	3	3	3	3	3
15	Burdur	7	2	2	2	4	3	4	3	3	4	4	3	3	3	3	2	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3
16	Bursa	7	6	9	9	12	12	12	13	11	13	14	11	11	11	11	11	10	11	12	14	16	16	16	18	18	18	20	20
17	Çanakkale	Yok	Yok	4	5	5	6	6	6	7	8	8	5	5	5	5	4	4	4	4	5	4	4	4	4	4	4	4	4
18	Çankırı	7	4	4	4	8	6	6	5	5	6	6	4	4	4	3	3	3	3	3	3	3	3	3	2	2	2	2	2
−	Çatalca^{[n 6]}	Yok	1	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
19	Çorum	7	6	5	6	7	8	9	8	8	9	10	7	7	7	7	6	5	6	5	6	5	5	5	4	4	4	4	4
20	Denizli	6	5	6	6	8	9	10	8	7	9	9	7	7	7	6	6	5	6	6	7	7	7	7	7	7	7	8	7
21	Diyarbakır	7	7	6	4	8	8	6	7	7	8	9	7	7	7	7	7	7	8	8	10	11	10	10	11	11	11	12	12
81	Düzce	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	3	3	3	3	3	3
22	Edirne	5	3	4	4	4	6	5	5	5	6	6	5	4	4	4	4	4	4	4	4	4	4	4	3	3	3	4	4
23	Elazığ	7	6	7	7	6	5	5	5	5	5	6	5	5	5	5	5	4	5	4	5	5	5	5	5	4	4	5	5
−	Ergani^{[n 7]}	11	3	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
24	Erzincan	5	3	3	3	4	7	5	7	5	5	6	4	4	4	3	3	3	3	3	4	3	3	3	2	2	2	2	2
25	Erzurum	10	7	7	7	12	9	6	11	10	12	13	9	9	9	9	8	7	7	7	8	8	7	7	6	6	6	6	6
26	Eskişehir	7	4	4	4	5	5	5	7	6	7	8	6	6	6	6	5	5	5	5	6	6	6	6	6	6	6	7	6
26	Gaziantep	6	5	6	5	10	7	8	7	7	8	10	7	7	7	8	8	7	8	9	9	9	10	10	12	12	12	14	14
−	Gelibolu^{[n 8]}	1	1	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
28	Giresun	Yok	5	5	5	7	7	9	9	8	8	8	6	6	6	6	5	5	5	4	5	5	5	5	4	4	4	4	4
29	Gümüşhane	6	4	5	3	5	5	5	6	7	6	6	4	4	4	4	3	3	3	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2
30	Hakkâri^{[n 9]}	6	2	1	1	Yok	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	2	2	2	2	3	3	3	3	3	3	3	3
31	Hatay	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	5	5	6	6	8	9	7	7	7	7	8	7	9	8	10	10	10	10	10	10	10	11	11
76	Iğdır	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	2	2	2	2	2
32	Isparta	6	3	4	4	4	5	5	5	5	5	5	4	4	4	4	4	4	4	4	5	4	5	5	4	4	4	4	4
−	İçel^{[n 10]}	6	2	2	2	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
34	İstanbul	12	23	17	18	20	19	28	30	25	29	39	31	31	33	38	44	36	45	50	61	69	70	70	85	88	88	98	98
35	İzmir	8	11	12	12	14	15	17	15	16	20	22	17	17	18	18	19	16	19	19	24	24	24	24	26	26	26	28	28
46	Kahramanmaraş	8	5	5	4	6	5	5	6	7	7	9	6	6	6	7	7	6	7	7	8	9	8	8	8	8	8	8	8
78	Karabük	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	3	3	3	2	2	2	3	3
70	Karaman	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	3	3	3	3	2	2	2	3	3
36	Kars	3	2	6	5	8	10	8	10	10	10	12	9	9	9	8	8	6	6	5	4	3	3	3	3	3	3	3	3
37	Kastamonu	8	8	6	8	9	11	9	11	10	10	10	7	7	6	6	5	4	4	4	5	4	4	4	3	3	3	3	3
38	Kayseri	7	5	6	5	10	8	10	9	9	9	11	8	8	8	8	8	7	8	7	9	8	8	8	9	9	9	10	10
71	Kırıkkale	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	4	4	4	4	3	3	3	3	3
39	Kırklareli	Yok	3	3	3	3	5	5	5	5	5	6	4	4	4	3	3	3	3	3	4	3	3	3	3	3	3	3	3
40	Kırşehir^{[n 11]}	7	5	3	3	4	5	4	4	3	5	4	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	2	2	2	2	2
79	Kilis	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	2	2	2	2	2
41	Kocaeli	6	6	7	7	10	10	13	10	11	12	5	5	5	4	5	5	5	7	7	9	10	9	9	11	11	11	13	14
42	Konya	10	10	13	14	15	15	15	16	17	19	21	16	16	16	16	16	13	14	13	16	16	16	16	14	14	14	15	15
−	Kozan^{[n 12]}	5	2	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
43	Kütahya	6	8	7	12	11	10	12	10	10	8	8	6	6	6	5	5	5	5	5	6	6	6	6	5	4	4	5	5
−	Lazistan^{[n 13]}	6	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
44	Malatya	11	5	6	6	9	10	11	12	11	12	9	6	6	6	6	6	6	6	6	7	7	7	7	6	6	6	6	6
45	Manisa	9	10	10	11	12	13	12	12	12	12	14	11	11	11	10	10	8	9	9	11	10	10	10	10	9	9	10	10
47	Mardin	6	6	5	3	7	8	7	10	7	7	8	6	6	6	6	6	5	6	5	6	6	6	6	6	6	6	6	6
33	Mersin	7	2	2	3	5	7	8	8	7	8	9	7	7	7	7	8	7	9	9	12	12	12	12	11	11	11	13	13
48	Muğla	11	3	4	4	6	6	6	5	5	6	7	5	5	5	5	4	4	5	5	6	6	6	6	6	6	6	7	7
49	Muş^{[n 14]}	7	3	Yok	4	4	2	2	3	2	3	4	3	3	3	3	3	3	4	3	4	4	4	4	4	3	3	4	3
50	Nevşehir	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	4	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3
51	Niğde	6	4	4	4	7	7	8	7	8	8	7	5	5	5	5	5	5	5	3	4	3	3	3	3	3	3	3	3
−	Oltu^{[n 15]}	2	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
52	Ordu	Yok	5	6	6	7	8	8	9	8	9	10	8	8	8	8	7	6	7	6	8	7	7	7	6	5	5	6	6
80	Osmaniye^{[n 16]}	3	2	5	3	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	4	4	4	4	4	4	4	4
53	Rize^{[n 17]}	Yok	6	6	6	Yok	6	6	6	6	6	6	4	4	4	4	4	4	4	3	4	3	3	3	3	3	3	3	3
54	Sakarya	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	8	6	6	6	6	5	5	6	6	7	6	6	6	7	7	7	7	8
55	Samsun	6	3	6	7	9	9	11	10	10	12	14	11	11	11	10	10	8	9	9	11	10	9	9	9	9	9	9	9
56	Siirt	6	2	2	2	6	5	5	4	4	4	5	4	4	4	4	4	4	5	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3
57	Sinop	6	4	3	4	6	5	5	5	5	6	6	4	4	4	3	3	3	3	3	3	3	3	3	2	2	2	2	2
58	Sivas	8	7	7	7	11	11	15	12	13	14	15	11	11	10	9	8	7	7	6	7	6	6	6	5	5	5	5	5
−	Siverek^{[n 18]}	6	4	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
63	Şanlıurfa	5	6	5	6	7	7	6	7	7	8	9	7	7	6	7	7	5	7	8	9	11	11	11	12	12	12	14	14
−	Şebinkarahisar^{[n 19]}	5	4	3	3	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok
73	Şırnak	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	3	3	3	3	3	4	4	4	4	4
59	Tekirdağ	Yok	2	3	4	5	5	6	6	5	6	6	4	4	4	4	4	4	4	4	5	5	5	5	6	6	6	7	8
60	Tokat	7	4	5	6	8	9	8	10	9	9	10	7	7	7	7	7	6	6	6	7	6	7	7	5	5	5	5	5
61	Trabzon	11	7	8	9	9	11	11	12	12	12	12	9	9	9	8	8	6	7	6	8	7	8	8	6	6	6	6	6
62	Tunceli^{[n 20]}	6	2	Yok	Yok	Yok	3	2	2	2	3	3	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	1
64	Uşak	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	4	4	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3	3
65	Van	7	3	2	2	3	3	4	3	3	4	5	3	4	4	4	4	4	5	5	6	7	7	7	8	8	8	8	8
77	Yalova	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	Yok	2	2	2	2	2	2	2	3	3
66	Yozgat	7	4	5	6	7	7	7	8	7	8	9	6	6	6	6	6	5	5	5	6	6	6	6	4	4	4	4	4
67	Zonguldak	Yok	4	7	6	10	10	11	9	10	10	12	9	9	9	9	9	8	9	7	6	6	5	5	5	5	5	5	5
#	Toplam	436	333	335	348	444	470	492	503	477	537	602	450	450	450	450	450	400	450	450	550	550	550	550	550	550	550	600	600

Koltuk tahsisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Parlamento koltukları, kapalı parti listeli nispi temsil sistemi içinde d'Hondt yöntemine göre tahsis edilmektedir.^[6] Siyasi partilerin öncelikle %7'lik bir seçim barajını geçmeleri gerekmektedir. Partiler bir seçim ittifakı kurarak bu kuralı aşabilir ya da bağımsız olarak seçime katılabilirler. Seçim barajı, 12 Eylül Darbesi'nden sonra siyasi istikrarı korumak amacıyla askeri rejim tarafından getirilmiştir.^[7]

1946'dan itibaren tüm seçimler tek dereceli olarak yapılmıştır. 1946-1957 yılları arasında yapılan seçimlerde liste usulü çoğunluk seçim sistemi uygulanmıştır. Bu sisteme göre, bir seçim bölgesinde oyların çoğunu alan parti, o seçim bölgesindeki tüm milletvekillerini elde ediyordu. Sistem ezici zaferlerle sonuçlandı. Örneğin Demokrat Parti 1954 seçimlerinde oyların %58'ini almasına rağmen parlamentodaki sandalyelerin %93'ünü kazanmıştır.

Nispi temsil ilk kez 1961 Anayasası'nın kabul edilmesinden sonra kullanılmıştır. 1961 seçimleri için 67 seçim bölgesinde d'Hondt yöntemi ile parti listeli nispi temsil kullanılmıştır. Bir seçim bölgesinde sandalye elde edebilmek için partilerin o seçim bölgesinde Hare kotasından daha fazla oy alması gerekiyordu. Ayrıca ilk kez milletvekili sayısı sabitlenmiş ve 450 sandalye olarak belirlenmiştir.

1965 seçimlerinde millî bakiye yöntemi kullanılmıştır. 1969, 1973 ve 1977 yıllarında yapılan seçimlerde d'Hondt seçim sistemi barajsız olarak uygulanmıştır. 1983'te yapılan yasa değişikliklerinin ardından ülke genelinde %10'luk bir seçim barajı ve seçim çevresi barajı getirilmiştir. Buna ek olarak, 1987 ve 1991 seçimlerinde kota sistemi de kullanılmıştır. 1995'ten itibaren sadece ülke çapında seçim barajı uygulanmaktadır.^[8]

Kampanya[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel Hükümler Hakkında Kanun kampanyayı düzenlemekte ve adaylar için adil ve eşit fırsatlar sağlamayı amaçlamaktadır.^[9] Türkiye'deki kampanyalar, adayların mitingler, kampanya stantları, afişler, pankartlar, parti bayrakları, kanvassing ve hoparlörlü araçlar gibi çeşitli geleneksel kampanya araçlarını kullanmaları nedeniyle tipik olarak enerjiktir. Kampanyalarda Türkçe dışındaki dillerin yanı sıra işaret dili de kullanılmaktadır. Türk yasalarına göre yabancı bir ülkede seçim propagandası yapmak yasaktır. Bu yasa, "propaganda toplantıları" yerine "bilgilendirme seminerleri" düzenlenerek bir dereceye kadar aşılabilmektedir.^[10]

Parlamento seçimlerinde oyların en az yüzde üçünü alan siyasi partiler, orantılı olarak yıllık kamu finansmanının yanı sıra sadece sonraki parlamento seçimleri için kampanya finansmanı alma hakkına sahiptir. Partiler ayrıca üyelik aidatları ve bireysel bağışlar yoluyla da finansman almaktadır. Kamu tüzel kişiliklerinden, devlet ve kamu kuruluşlarından ve yabancı kaynaklardan bağış yapılmasına izin verilmemektedir. Bir birey bir partiye yıllık olarak belirli bir miktara kadar bağışta bulunabilir. Parti ve kampanya ile ilgili yıllık harcamalar için bir tavan yoktur. Partiler kampanya fonlarını yalnızca yıllık mali raporlar aracılığıyla beyan ederler. Raporlar Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir. Bağımsız adaylar kampanya fonlarını kişisel vergi beyannameleri aracılığıyla beyan ederler. İhlaller için olası yaptırımlar arasında uyarı, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası, para cezası ve partinin kapatılması yer almaktadır.^[9]

Geçmiş seçimlerin özeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki liste 1946'dan bu yana Türkiye'deki çok partili dönemin seçim sonuçlarını göstermektedir.

Seçim				Meclise giren diğer partiler	Kurulan hükûmetler
1946	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) ? 395 MV	Demokrat Parti (Celâl Bayar) ? 66 MV	Millî Kalkınma Partisi	Bağımsızlar 4 MV	Peker I. Saka, II. Saka, Günaltay
1950	Demokrat Parti (Celâl Bayar) %52,67 415 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %39,45 69 MV	Millet Partisi (Yusuf Hikmet Bayur) %3,11 1 MV	Bağımsızlar %4,76 2 MV	I. Menderes, II. Menderes
1954	Demokrat Parti (Adnan Menderes) %57,61 502 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %35,35 31 MV	Cumhuriyetçi Millet Partisi (Osman Bölükbaşı) %4,85 5 MV	Bağımsızlar %1,53 3 MV	III. Menderes, IV. Menderes
1957	Demokrat Parti (Adnan Menderes) %47,87 424 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %41,09% 178 MV	Cumhuriyetçi Millet Partisi (Osman Bölükbaşı) %7,13 4 MV	Hürriyet Partisi %3,83 4 MV	V. Menderes
1961	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %36,72 173 MV	Adalet Partisi (Ragıp Gümüşpala) %34,78 158 MV	Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (Osman Bölükbaşı) %13,95 54 MV	Yeni Türkiye Partisi %13,72 65 MV	VIII. İnönü, IX. İnönü, X. İnönü, Ürgüplü
1965	Adalet Partisi (Süleyman Demirel) %52,87 240 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %28,75 134 MV	Millet Partisi (Osman Bölükbaşı) %6,26 31 MV	Yeni Türkiye Partisi (19 MV) Türkiye İşçi Partisi (14 MV) Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (11 MV) Bağımsızlar (1 MV)	I. Demirel
1969	Adalet Partisi (Süleyman Demirel) %46,53 256 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet İnönü) %27,36 143 MV	Cumhuriyetçi Güven Partisi (Turhan Feyzioğlu) %6,57 15 MV	Bağımsızlar (13 MV) Birlik Partisi (8 MV) Millet Partisi (6 MV) Yeni Türkiye Partisi (6 MV) Türkiye İşçi Partisi (2 MV) Milliyetçi Hareket Partisi (1 MV)	II. Demirel, III. Demirel, I. Erim, II. Erim, Melen, Talu
1973	Cumhuriyet Halk Partisi (Bülent Ecevit) %33,29 185 MV	Adalet Partisi (Süleyman Demirel) %29,82 149 MV	Demokratik Parti (Ferruh Bozbeyli) %11,89 45 MV	Millî Selamet Partisi (48 MV) Cumhuriyetçi Güven Partisi (13 MV) Bağımsızlar (6 MV) Milliyetçi Hareket Partisi (3 MV) Birlik Partisi (1 MV)	I. Ecevit, Irmak, IV. Demirel
1977	Cumhuriyet Halk Partisi (Bülent Ecevit) %41,38 213 MV	Adalet Partisi (Süleyman Demirel) %36,87 189 MV	Millî Selamet Partisi (Necmettin Erbakan) %8,56 24 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (16 MV) Bağımsızlar (4 MV) Cumhuriyetçi Güven Partisi (3 MV) Demokratik Parti (1 MV)	II. Ecevit, V. Demirel, III. Ecevit, VI. Demirel, Ulusu
1983	Anavatan Partisi (Turgut Özal) %45,14 211 MV	Halkçı Parti (Necdet Calp) %30,46 117 MV	Milliyetçi Demokrasi Partisi (Turgut Sunalp) %23,26 71 MV	−	I. Özal
1987	Anavatan Partisi (Turgut Özal) %36,31 292 MV	Sosyaldemokrat Halkçı Parti (Erdal İnönü) %24,74 99 MV	Doğru Yol Partisi (Süleyman Demirel) %19,13 59 MV	−	II. Özal, Akbulut, I. Yılmaz
1991	Doğru Yol Partisi (Süleyman Demirel) %27,03 178 MV	Anavatan Partisi (Mesut Yılmaz) %24,01 115 MV	Sosyaldemokrat Halkçı Parti (Erdal İnönü) %20,75 88 MV	Refah Partisi (62 MV) Demokratik Sol Parti (7 MV)	VII. Demirel, I. Çiller, II. Çiller, III. Çiller
1995	Refah Partisi (Necmettin Erbakan) %21,38 158 MV	Anavatan Partisi (Mesut Yılmaz) %19,65 132 MV	Doğru Yol Partisi (Tansu Çiller) %19,18 135 MV	Demokratik Sol Parti (76 MV) Cumhuriyet Halk Partisi (49 MV)	II. Yılmaz, Erbakan, III. Yılmaz, IV. Ecevit
1999	Demokratik Sol Parti (Bülent Ecevit) %22,19 136 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %17,98 129 MV	Fazilet Partisi (Recai Kutan) %15,41 111 MV	Anavatan Partisi (86 MV) Doğru Yol Partisi (85 MV) Bağımsızlar (3 MV)	V. Ecevit
2002	Adalet ve Kalkınma Partisi (Recep Tayyip Erdoğan) %34,28 363 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Deniz Baykal) %19,41 178 MV	Doğru Yol Partisi (Tansu Çiller) %9,54 0 MV	Bağımsızlar %1,00 9 MV	Gül, I. Erdoğan
2007	Adalet ve Kalkınma Partisi (Recep Tayyip Erdoğan) %46,66 341 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Deniz Baykal) %20,85 112 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %14,29 71 MV	Bağımsızlar %5,24 26 MV	II. Erdoğan
2011	Adalet ve Kalkınma Partisi (Recep Tayyip Erdoğan) %49,83 327 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Kemal Kılıçdaroğlu) %25,98 135 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %13,01 53 MV	Bağımsızlar %6,57 35 MV	III. Erdoğan, I. Davutoğlu
2015 Haziran	Adalet ve Kalkınma Partisi (Ahmet Davutoğlu) %40,87 258 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Kemal Kılıçdaroğlu) %24,95 132 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %16,29 80 MV	Halkların Demokratik Partisi %13,12 80 MV	II. Davutoğlu
2015 Kasım	Adalet ve Kalkınma Partisi (Ahmet Davutoğlu) %49,49 317 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Kemal Kılıçdaroğlu) %25,31 134 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %11,90 40 MV	Halkların Demokratik Partisi %10,76 59 MV	III. Davutoğlu, Yıldırım
2018	Adalet ve Kalkınma Partisi (Recep Tayyip Erdoğan) %42,49 295 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Kemal Kılıçdaroğlu) %22,65 146 MV	Halkların Demokratik Partisi (Sezai Temelli ve Pervin Buldan) %11,70 67 MV	Milliyetçi Hareket Partisi %11,10 (49 MV) İYİ Parti %9,96 (43 MV)	IV. Erdoğan
2023	Adalet ve Kalkınma Partisi (Recep Tayyip Erdoğan) %35,62 268 MV	Cumhuriyet Halk Partisi (Kemal Kılıçdaroğlu) %25,35 169 MV	Milliyetçi Hareket Partisi (Devlet Bahçeli) %10,07 50 MV	İYİ Parti %9,69 (43 MV) Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi %8,82 (61 MV) Yeniden Refah Partisi %2,80 (5 MV) Türkiye İşçi Partisi %1,76 (4 MV)	V. Erdoğan

Ara seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de ara seçimler Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 7. Maddesi uyarınca düzenlenmektedir. Buna göre, ara seçimler Meclis üyeliğinin %5'inin boşalması (30 milletvekili) halinde yapılır. Anayasaya göre ara seçimler her seçim döneminde bir kez yapılır ve genel seçimden sonra 30 ay geçmedikçe ve gelecek seçime 1 yıl kala ara seçim yapılamaz. Ancak, bir seçim bölgesinin Parlamentoda hiç üyesi yoksa, ara seçimler o seçim bölgesinde boşluğu takip eden 90 günden sonraki ilk pazar günü yapılır.^[11]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Aksaray 1924-1933 yılları arasında il, 1933-1989 yılları arasında ise Niğde'ye bağlı bir ilçeydi.
^ Ardahan 1926'ya kadar il, 1926'dan 1992'ye kadar ise Kars'a bağlı bir ilçeydi.
^ 1921'de Moskova Antlaşması ile Gürcistan'a bırakılmıştır.
^ 1923 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1926 yılına kadar Genç, 1927-1929 yılları arasında Elazığ iline bağlı ilçe ve 1929-1936 yılları arasında Muş iline bağlı ilçeydi.
^ 1926 yılında İstanbul iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1926 yılında Diyarbakır iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1926 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1933-1936 yılları arasında Van iline bağlı ilçeydi.
^ 1933'te Mersin ili ile birleşmiştir.
^ 1954-1957 yılları arasında Nevşehir iline bağlı bir ilçeydi.
^ 1926 yılında Adana iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1923 yılında Lazistan Sancağı'nın yerine Rize ili kurulmuştur.
^ 1925-1929 yılları arasında Bitlis iline bağlı bir ilçeydi.
^ 1926 yılında Erzurum iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1933'e kadar Cebel-i Bereket ili, 1933-1996 yılları arasında Adana iline bağlı ilçeydi.
^ 1933 ve 1936 yılları arasında merkezi Rize olmak üzere Çoruh vilayeti ile birleşmiştir.
^ 1926 yılında Şanlıurfa iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1933'te Giresun iline bağlı bir ilçe olmuştur.
^ 1926-1936 yılları arasında Elazığ'ın bir ilçesiydi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Chughtai, Alia (24 Haziran 2018). "All you need to know about Turkish election". Al Jazeera (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ "EASO Country of Origin Information Report" (PDF). European Asylum Support Office. 1 Kasım 2016. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ Ašimović Akyol, Riada (5 Nisan 2017). "Will Turkey allow 18-year-old members of parliament? - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ Akca, Furkan (13 Haziran 2022). "Seçme ve seçilme yaşı". Doğrula. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ Çaylak, Adem (25 Ekim 2017). "Voter turnout in Turkey: a cross-national comparison". Journal of International Social Research (İngilizce). 10 (52): 352-351. doi:10.17719/jisr.2017.1897. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
^ "How Turkey's Parliamentary Elections Work". 26 Ekim 2015. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ "Turkey reduces election threshold to 7 percent - Türkiye News". Hürriyet Daily News (İngilizce). Ankara. 1 Nisan 2022. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ Cop, Burak (2017). Electoral systems in Turkey (1. bas.). İstanbul. ISBN 978-605-2380-18-5. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.
^ ^a ^b "Observation Mission Final Report" (PDF). OSCE. 24 Haziran 2018. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ Şen, Ersan (10 Mart 2017). "Yurtdışında Seçim Propagandası Yasağı". Hukuki Haber. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ "Milletvekili Seçimi Kanunu". www.anayasa.gen.tr. 16 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[6] Aksaray 1924-1933 yılları arasında il, 1933-1989 yılları arasında ise Niğde'ye bağlı bir ilçeydi.

[7] Ardahan 1926'ya kadar il, 1926'dan 1992'ye kadar ise Kars'a bağlı bir ilçeydi.

[8] 1921'de Moskova Antlaşması ile Gürcistan'a bırakılmıştır.

[9] 1923 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[10] 1926 yılına kadar Genç, 1927-1929 yılları arasında Elazığ iline bağlı ilçe ve 1929-1936 yılları arasında Muş iline bağlı ilçeydi.

[11] 1926 yılında İstanbul iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[12] 1926 yılında Diyarbakır iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[13] 1926 yılında Çanakkale iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[14] 1933-1936 yılları arasında Van iline bağlı ilçeydi.

[15] 1933'te Mersin ili ile birleşmiştir.

[16] 1954-1957 yılları arasında Nevşehir iline bağlı bir ilçeydi.

[17] 1926 yılında Adana iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[18] 1923 yılında Lazistan Sancağı'nın yerine Rize ili kurulmuştur.

[19] 1925-1929 yılları arasında Bitlis iline bağlı bir ilçeydi.

[20] 1926 yılında Erzurum iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[21] 1933'e kadar Cebel-i Bereket ili, 1933-1996 yılları arasında Adana iline bağlı ilçeydi.

[22] 1933 ve 1936 yılları arasında merkezi Rize olmak üzere Çoruh vilayeti ile birleşmiştir.

[23] 1926 yılında Şanlıurfa iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[24] 1933'te Giresun iline bağlı bir ilçe olmuştur.

[25] 1926-1936 yılları arasında Elazığ'ın bir ilçesiydi.

[1] Chughtai, Alia (24 Haziran 2018). "All you need to know about Turkish election". Al Jazeera (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[2] "EASO Country of Origin Information Report" (PDF). European Asylum Support Office. 1 Kasım 2016. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[3] Ašimović Akyol, Riada (5 Nisan 2017). "Will Turkey allow 18-year-old members of parliament? - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (İngilizce). 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[4] Akca, Furkan (13 Haziran 2022). "Seçme ve seçilme yaşı". Doğrula. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[5] Çaylak, Adem (25 Ekim 2017). "Voter turnout in Turkey: a cross-national comparison". Journal of International Social Research (İngilizce). 10 (52): 352-351. doi:10.17719/jisr.2017.1897. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.

[26] "How Turkey's Parliamentary Elections Work". 26 Ekim 2015. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[27] "Turkey reduces election threshold to 7 percent - Türkiye News". Hürriyet Daily News (İngilizce). Ankara. 1 Nisan 2022. 19 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[28] Cop, Burak (2017). Electoral systems in Turkey (1. bas.). İstanbul. ISBN 978-605-2380-18-5. 21 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.

[osce-29] "Observation Mission Final Report" (PDF). OSCE. 24 Haziran 2018. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[30] Şen, Ersan (10 Mart 2017). "Yurtdışında Seçim Propagandası Yasağı". Hukuki Haber. 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[31] "Milletvekili Seçimi Kanunu". www.anayasa.gen.tr. 16 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[n 1]

[n 2]

[n 3]

[n 4]

[n 5]

[n 6]

[n 7]

[n 8]

[n 9]

[n 10]

[n 11]

[n 12]

[n 13]

[n 14]

[n 15]

[n 16]

[n 17]

[n 18]

[n 19]

[n 20]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Türkiye'de genel seçimler nedir?, Türkiye'de genel seçimler anlamı nedir?, Türkiye'de genel seçimler ne demektir?