Türkiye'de cumhurbaşkanlığı seçimleri

Türkiye'nin kuruluşundan bu yana 12 farklı Türk vatandaşını cumhurbaşkanlığı makamına getiren yirmi iki cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. TBMM tarafından Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü dört defa, Celâl Bayar üç defa; Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül bir defa cumhurbaşkanlığına seçildiler. Cemal Gürsel, 27 Mayıs Darbesi sonrası yapılan genel seçimler sonucunda yine TBMM tarafından; Kenan Evren, 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 1982 Türkiye anayasa referandumu sonucu (%91,37) cumhurbaşkanı olmuştur.^[1] Recep Tayyip Erdoğan, doğrudan halkoyuyla üç defa cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı 2007 anayasa değişikliği referandumuna kadar TBMM tarafından 7 yıllığına seçilmekte ve en fazla bir dönem görev yapabilmekteydi. 2017 anayasa değişikliği referandumu ile yapılan değişiklikle beraber cumhurbaşkanının halk tarafından 5 yıllığına seçilmesi ve bir kimsenin en fazla iki kere 5 yıllık dönem görev yapabilmesi sağlandı. Ancak cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, cumhurbaşkanı bir dönem daha görev yapabilir.

Adaylık süreci[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı olma şartları[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmasının yanı sıra 40 yaşını doldurmuş, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve üniversite mezunu olan adaylar arasından doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.

Aday gösterme[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanları mecliste grubu bulunan partiler, son seçimde birlikte veya ayrı ayrı geçerli oyların %5'ini alan siyasi partiler veya en az 100.000 seçmenin imzası ile aday gösterilir.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde en fazla imza toplayan ilk 5 aday[değiştir | kaynağı değiştir]

#	İsim	Partisi	Seçim	Topladığı İmza	Sonuç
1	Meral Akşener	İYİ Parti	2018	255.582	Aday oldu
2	Temel Karamollaoğlu	Saadet Partisi	2018	167.967	Aday oldu
3	Doğu Perinçek	Vatan Partisi	2018	118.575	Aday oldu
4	Muharrem İnce	Memleket Partisi	2023	114.661^[2]	Aday oldu
5	Sinan Oğan	Bağımsız	2023	111.508^[2]	Aday oldu

Tablo[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçimler	Tarih	Toplam üye veya seçmen	Toplam kullanılan oy	Aday sayısı	Kazanan	Aldığı oy	Aldığı oy oranı ve seçildiği tur	Kaynak
İki dereceli seçim
1. seçim	29 Ekim 1923	333	158	1	Mustafa Kemal Atatürk	158	100 (1. tur)
2. seçim	1 Kasım 1927	316	288	1	Mustafa Kemal Atatürk	288	100 (1. tur)
3. seçim	4 Mayıs 1931	317	289	1	Mustafa Kemal Atatürk	289	100 (1. tur)
4. seçim	1 Mart 1935	399	386	1	Mustafa Kemal Atatürk	386	100 (1. tur)
5. seçim	11 Kasım 1938	399	348	1	İsmet İnönü	348	100 (1. tur)
6. seçim	3 Nisan 1939	429	413	1	İsmet İnönü	413	100 (1. tur)
7. seçim	8 Mart 1943	455	435	1	İsmet İnönü	435	100 (1. tur)
8. seçim	5 Haziran 1946	465	451	3	İsmet İnönü	388	86 (1. tur)
9. seçim	22 Mayıs 1950	487	453	2	Celâl Bayar	387	85 (1. tur)
10. seçim	14 Mayıs 1954	541	513	2	Celâl Bayar	486	95 (1. tur)
11. seçim	1 Kasım 1957	638	607	1	Celâl Bayar	434	71 (1. tur)
12. seçim	26 Ekim 1961	541	513	1	Cemal Gürsel	486	95 (1. tur)
13. seçim	28 Mart 1966	636	532	2	Cevdet Sunay	461	87 (1. tur)
14. seçim	6 Nisan 1973	635	557	4	Fahri Korutürk	365	66 (15. tur)	^[3]
15. seçim	22 Mart 1980	-	-	-	-^[a]	-	-	^[4]
16. seçim	31 Ekim 1989	450	285	2	Turgut Özal	263	92 (3. tur)	^[5]
17. seçim	16 Mayıs 1993	450	431	4	Süleyman Demirel	244	57 (3. tur)	^[6]
18. seçim	5 Mayıs 2000	550	533	10	Ahmet Necdet Sezer	330	62 (3. tur)	^[7]
19. seçim	28 Ağustos 2007	550	448	3	Abdullah Gül	339	76 (3. tur)	^[8]
Tek dereceli seçim
20. seçim	10 Ağustos 2014	55.892.858	41.026.021	3	Recep Tayyip Erdoğan	21.000.143	51,8 (1. tur)	^[9]
21. seçim	24 Haziran 2018	59.367.469	51.197.959	6	Recep Tayyip Erdoğan	26.330.823	52,6 (1. tur)	^[10]
22. seçim	28 Mayıs 2023	64.197.454	54.023.601	4	Recep Tayyip Erdoğan	27.834.589	52,2 (2. tur)	^[11]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Türkiye Büyük Millet Meclisi, 22 Mart 1980'den 12 Eylül 1980'e kadar cumhurbaşkanı seçemedi. 12 Eylül Darbesi'yle yönetime gelen Kenan Evren, 1982 referandumu sonucu cumhurbaşkanı oldu.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
^ ^a ^b "İmza süreci tamamlandı: Hangi Cumhurbaşkanı adayı kaç imza topladı?". NTV. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023.
^ "6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk". gencgelisim.com. 12 Mart 2021. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ Yildiz, Muhammet; Edi, Ahmet (15 Aralık 2021). "1980 cumhurbaşkanlığı seçim süreci". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 10 (4): 1651-1658. ISSN 2147-0146. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ "Turgut Özal'ın Cumhurbaşkanı Seçilmesi". tarihibilgi.org. 11 Şubat 2018. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ "103 üncü Birleşim" (PDF). TBMM. 16 Mayıs 1993. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
^ "Ve Sezer, 330 oyla 10'uncu Cumhurbaşkanı". Hürriyet. 5 Mayıs 2000. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ "11. Cumhurbaşkanı ve ettiği yemin". Hürriyet. 29 Ağustos 2007. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
^ "2014 Cumhurbaşkanlığı seçim merkezi". Cnnturk.com. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
^ "Yüksek Seçim Kurulunun 28 Mayıs 2023 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanı Seçimi İkinci Oylaması kesin sonuçlarının tespitine ilişkin 01/06/2023 Tarihli ve 2023/1269 Sayılı Kararı" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 1 Haziran 2023. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Sonuçları, Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı

[4] Türkiye Büyük Millet Meclisi, 22 Mart 1980'den 12 Eylül 1980'e kadar cumhurbaşkanı seçemedi. 12 Eylül Darbesi'yle yönetime gelen Kenan Evren, 1982 referandumu sonucu cumhurbaşkanı oldu.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.

[:0-2] "İmza süreci tamamlandı: Hangi Cumhurbaşkanı adayı kaç imza topladı?". NTV. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023.

[3] "6. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk". gencgelisim.com. 12 Mart 2021. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[5] Yildiz, Muhammet; Edi, Ahmet (15 Aralık 2021). "1980 cumhurbaşkanlığı seçim süreci". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 10 (4): 1651-1658. ISSN 2147-0146. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[6] "Turgut Özal'ın Cumhurbaşkanı Seçilmesi". tarihibilgi.org. 11 Şubat 2018. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[7] "103 üncü Birleşim" (PDF). TBMM. 16 Mayıs 1993. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.

[8] "Ve Sezer, 330 oyla 10'uncu Cumhurbaşkanı". Hürriyet. 5 Mayıs 2000. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[9] "11. Cumhurbaşkanı ve ettiği yemin". Hürriyet. 29 Ağustos 2007. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.

[seçim2014-10] "2014 Cumhurbaşkanlığı seçim merkezi". Cnnturk.com. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2014.

[ysk2018-11] "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.

[YSK22-12] "Yüksek Seçim Kurulunun 28 Mayıs 2023 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanı Seçimi İkinci Oylaması kesin sonuçlarının tespitine ilişkin 01/06/2023 Tarihli ve 2023/1269 Sayılı Kararı" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 1 Haziran 2023. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023.

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Türkiye'de cumhurbaşkanlığı seçimleri nedir?, Türkiye'de cumhurbaşkanlığı seçimleri anlamı nedir?, Türkiye'de cumhurbaşkanlığı seçimleri ne demektir?