Millet Partisi (1948)

Millet Partisi
Millet Partisi
Kısaltma	MİLLET
Genel başkan	Yusuf Hikmet Bayur
Kurucu	Fevzi Çakmak
Kuruluş tarihi	20 Temmuz 1948
Kapanış tarihi	27 Ocak 1954
Önceli	Demokrat Parti
Ardılı	Cumhuriyetçi Millet Partisi
İdeoloji	Muhafazakârlık; Türk milliyetçiliği; Muhafazakâr liberalizm
Siyasi pozisyon	Sağ

Millet Partisi (kısaca MİLLET), 1948-1954 yılları arasında etkin olan Türk siyasi partisi. Partinin kurulmasının en önemli nedenlerinden biri Demokrat Parti'nin Cumhuriyet Halk Partisi'ne sert muhalefet yapmamasıydı.

Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Millet Partisi, Demokrat Parti içerisinde muhalif olduğundan partiden ihraç edilen ve ayrılan üyelerden oluşan bir grup tarafından 20 Temmuz 1948'de Ankara'da kuruldu. Parti kurucuları arasında; Fevzi Çakmak, Osman Bölükbaşı, Enis Akaygen, Yusuf Hikmet Bayur, Kenan Öner, Osman Nuri Köni, Mustafa Kentli ve Sadık Aldoğan vardı. Mareşal Fevzi Çakmak'ın fahri başkanlığını yaptığı partinin ilk genel başkanı Hikmet Bayur olurken, Osman Nuri Köni ilk genel başkan vekili ve Mustafa Kentli de ilk genel sekreteri oldu.^[2]

Parti, kuruluşundan başlayarak iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi ile muhalefetteki Demokrat Parti'ye çok sert eleştiriler yöneltti. CHP'nin din ve laiklik anlayışına şiddetle karşı çıkan parti, DP'nin bir muvazaa partisi olduğunu ve gerçek muhalefeti kendilerinin yaptığını ileri sürdü. Özellikle yıllardır bir tabu olarak görülüp eleştirilemeyen Milli Şef'e yönelttikleri eleştiriler oldukça ilgi uyandırdı. Partinin programında demokratik bir yönetim kurulması, Altı Ok'un anayasadan çıkarılması, kişi özgürlüklerinin genişletilmesi, genel bir kalkınma programının hazırlanması ve liberal bir iktisat politikasının izlenmesi gibi görüşlere yer verildi. Parti ayrıca cumhurbaşkanının tek dönem için seçilmesini ve çift meclis sistemine geçilmesini de savunuyordu.^[3]

Muhalefet yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti, seçim kanununda yapılan değişiklikleri yeterli görmeyerek 1948'de yapılan ara seçimlere katılmadı. Yusuf Hikmet Bayur'un genel başkanlığında 14 Mayıs 1950 genel seçimlerine 22 ilden aday göstererek katılan parti, ülke genelinde %3,11 oy oranıyla 250.414 oy alarak pek başarılı olamadı. Gösterdiği adaylardan sadece Osman Bölükbaşı, Kırşehir'den Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne girebildi. Millet Partisi laikliğe aykırı politika ürettiği gerekçesiyle 1954'te, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi Reisi Memduh Balamir tarafından kapatıldı. 1951 ara seçimlerinde partinin oy oranının %8,0'e çıkmasına rağmen gösterdiği hiçbir aday seçimleri kazanamadı.

3 Eylül 1950 yerel seçimlerine 28 ilde katılan Millet Partisi; Afyonkarahisar, Bingöl, Çankırı ve Kırşehir il merkezlerinde, Bünyan, Hınıs, Karaisalı, Saimbeyli, Şabanözü ve Tekman ilçe merkezlerinde ve Burdur ili Karamanlı bucağında belediye başkanlıklarını kazandı.^[4]

Kapatılışı[değiştir | kaynağı değiştir]

1950'de ilk kongresini yapan partinin bir yıl sonra yaptığı kongre sonucunda Mustafa Kentli genel başkanlığa getirildi. 1952'de yapılan üçüncü kongrede genel başkanlığı bu kez Enis Akaygen devraldı. Bu kongre sırasında bir grup partili delegenin Atatürk'ün kabrine çiçek koymayı reddetmesi, parti içerisinde çeşitli anlaşmazlıklara yol açtı. Bu anlaşmazlıklar partinin 27-29 Haziran 1953'te toplanan beşinci büyük kongresinde açık bir çatışmaya dönüştü ve ilk genel başkan Hikmet Bayur, partinin dinci ve gericilerin eline geçtiğini öne sürerek MP'den istifa etti.^[3] Hikmet Bayur'un istifası bir suç duyurusu olarak kabul edilip parti hakkında soruşturma açıldı. 7 Temmuz 1953'te parti yöneticilerinin evleri aranıp ifadeleri alındıktan bir gün sonra, soruşturmanın sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi için parti faaliyetleri geçici olarak durduruldu. Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesi'nde açılan dava sonucunda partinin "dini esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu" sonucuna varıldı ve parti 27 Ocak 1954'te resmen kapatıldı.^[3]