1963 Türkiye yerel seçimleri

1963 Türkiye yerel seçimleri
Katılım	%77,64
	İl merkezlerine göre kazanan partiler

1963 Türkiye yerel seçimleri, 17 Kasım 1963 tarihinde yapılmıştır. 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra yapılan ilk yerel seçimdir.

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) gözetimi ve denetimi altında gerçekleştirilen ilk yerel seçim olan bu seçimler 1960 öncesi döneme göre pek çok yenilik içermiştir. Belediye meclisi ve il genel meclisi seçimlerinde, çoğunluk sistemi yerine ilk kez d'hondt usulü nispi temsil sistemi uygulanmıştır.^[1] Aynı zamanda, belediye başkanlığı seçimleri ilk kez tek dereceli olarak yapılmıştır. Yani, belediye başkanları doğrudan halk tarafından seçilmiştir.^[2] Bu yerel seçimlerden önce belediye başkanı seçilen meclis üyelerinin kendi aralarından birini belirlemesi yoluyla seçilmekteydi.

Seçimlerin Türkiye genelindeki galibi ise, 1960 Darbesi sonrası dönemde kapatılan Demokrat Parti'nin oylarına talip olan Adalet Partisi (AP) olmuştur. Adalet Partisi; İzmir dahil 40 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır. Onu Ankara ve İstanbul'un da aralarında bulunduğu 25 ilde kazanan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) izledi. Adıyaman'da Yeni Türkiye Partisi (YTP) adayı, Kırşehir'de de bağımsız aday seçimi kazandı.

Ankara Belediye Başkanlığına CHP'li Halil Sezai Erkut, İzmir Belediye Başkanlığına AP'li Osman Kibar seçildi. AP'den İstanbul Belediye Başkanlığı'na seçilen Nuri Eroğan, Denizcilik Bankası Hukuk Müşavirliği görevinden yasal sürede istifa etmediği gerekçesi CHP'nin itirazıyla başkanlıktan düşürüldü. Yerine CHP adayı Haşim İşcan belediye başkanı oldu.^[3]

Hem gerçekleştirildiği toplumsal ve siyasal atmosfer ve hem de sonuçları bakımından bu yerel seçimler, Türk siyasi hayatında, genel seçim havası estirmiştir. Öyle ki, seçim sonuçları, merkezi hükûmetin istifa etmesine yol açmıştır.^[4] Seçimlerden sonra, hükûmet ortakları Yeni Türkiye Partisi (YTP) ile Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) oylarının düştüğü gerekçesiyle hükûmetten çekildiler. 27. hükûmet'in istifasından sonra CHP ile bağımsız milletvekillerinin desteklediği 28. hükûmet kuruldu.

Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İl Genel Meclisi[değiştir | kaynağı değiştir]

1963 yerel seçimleri il genel meclisi sonuçları:^[5]

Toplam Sandık
Kayıtlı seçmen sayısı	13.067.911
Oy kullanan seçmen sayısı	10.143.540
Katılım Oranı (%)	77,6
Geçerli oy sayısı	9.556.532
İl genel meclisleri üyesi	1.576

Parti	Genel başkan	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Kazanılan üyelik sayısı
Adalet Partisi	Ragıp Gümüşpala	4.335.193	% 45,4	803
Cumhuriyet Halk Partisi	İsmet İnönü	3.460.586	% 36,2	573
Yeni Türkiye Partisi	Ekrem Alican	624.950	% 6,5	103
Bağımsızlar		515.987	% 5,4	53
Millet Partisi	Osman Bölükbaşı	300.570	% 3,1	26
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi	Ahmet Tahtakılıç	284.945	% 3,0	17
Türkiye İşçi Partisi	Mehmet Ali Aybar	34.301	% 0,4	1
Toplam		9.556.532	% 100,00	1.576

Belediye başkanlıkları seçimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti	Aldığı oy sayısı	Aldığı oy oranı	Belediye başkanlığı sayısı
Adalet Partisi	1.366.225	% 45,4	505
Cumhuriyet Halk Partisi	1.062.432	% 35,7	335
Bağımsızlar	306.405	% 10,6	113
Yeni Türkiye Partisi	109.476	% 3,6	58
Millet Partisi	77.741	% 2,7	8
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi	47.070	% 1,4	9
Türkiye İşçi Partisi	17.136	% 0,7	0
Toplam^[6]	2.986.485	% 100,00	1.045

Belediye Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

İl	Parti
Adana	AP
Adıyaman	YTP
Afyon	AP
Ağrı	AP
Amasya	CHP
Ankara	CHP
Antalya	AP
Artvin	CHP
Aydın	AP
Balıkesir	AP
Bilecik	CHP
Bingöl	CHP
Bitlis	CHP
Bolu	CHP
Burdur	AP
Bursa	AP
Çanakkale	AP

İl	Parti
Çankırı	AP
Çorum	AP
Denizli	AP
Diyarbakır	CHP
Edirne	AP
Elazığ	AP
Erzincan	AP
Erzurum	CHP
Eskişehir	AP
Gaziantep	AP
Giresun	CHP
Gümüşhane	CHP
Hakkâri	CHP
Hatay	AP
Isparta	AP
İçel	AP
İstanbul	CHP

İl	Parti
İzmir	AP
Kars	CHP
Kastamonu	AP
Kayseri	AP
Kırklareli	AP
Kırşehir	Bağ.
Kocaeli	AP
Konya	AP
Kütahya	AP
Malatya	CHP
Manisa	AP
Maraş	AP
Mardin	CHP
Muğla	CHP
Muş	CHP
Nevşehir	AP
Niğde	AP

İl	Parti
Ordu	AP
Rize	CHP
Sakarya	AP
Samsun	AP
Siirt	CHP
Sinop	AP
Sivas	CHP
Tekirdağ	AP
Tokat	AP
Trabzon	CHP
Tunceli	CHP
Urfa	AP
Uşak	AP
Van	CHP
Yozgat	CHP
Zonguldak	AP

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

YerelNET - Yerel Seçim Sonuçları 2 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ulusal Siyaset - Yerel Siyaset İlişkisi Bağlamında 1963 Yerel Seçimleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Ulusal Siyaset - Yerel Siyaset İlişkisi Bağlamında 1963 Yerel Seçimleri
^ Tayfun Çınar, “Yerel Seçimlerde Kent Büyüklüğü İle Oy Vermenin Yönü Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği 1963-1999”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 62, Sayı: 3, (2007), sf. 149.
^ "Durak, bu kez rövanşı alır". Radikal. 27 Mart 2004. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014.
^ Akbulut, Ö. (2006). "Seçim sonuçlarının değerlendirmesi 1963 yılı raporu". TODAİE-YERELNET, 07.02.2006.
^ "Mahalli İdareler Seçimi Sonuçları" (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
^ "1963 Belediye Başkanlığı Seçimi - Yerelnet". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.

Türkiye'de seçimler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] Ulusal Siyaset - Yerel Siyaset İlişkisi Bağlamında 1963 Yerel Seçimleri

[2] Tayfun Çınar, “Yerel Seçimlerde Kent Büyüklüğü İle Oy Vermenin Yönü Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği 1963-1999”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 62, Sayı: 3, (2007), sf. 149.

[3] "Durak, bu kez rövanşı alır". Radikal. 27 Mart 2004. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014.

[4] Akbulut, Ö. (2006). "Seçim sonuçlarının değerlendirmesi 1963 yılı raporu". TODAİE-YERELNET, 07.02.2006.

[deneme-5] "Mahalli İdareler Seçimi Sonuçları" (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.

[6] "1963 Belediye Başkanlığı Seçimi - Yerelnet". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

1963 Türkiye yerel seçimleri nedir?, 1963 Türkiye yerel seçimleri anlamı nedir?, 1963 Türkiye yerel seçimleri ne demektir?