Türkiye'de ırkçılık

Kadıköy, İstanbul'daki bir Ermeni kilisesinin duvarına kimliği belirsiz kişiler tarafından yapılan "Yaşasın Irkçı Türkiye" (üstte) yazılması ile aynı kiliseye yakın bir duvara yapılan "Ya Türksün Ya Piç" yazılması (altta).^[1]

Türkiye'de ırkçılık ve etnik ayrımcılık, ülkenin toplumunda tarih boyunca yaygın bir şekilde görülen ve Müslüman olmayan ya da Sünni olmayan azınlıklara karşı kurumsal bir hâle gelen olgu.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] Genellikle Türkler tarafından etnik kimliği Türk olmayan kişilere yönelik gerçekleşen olumsuz davranış ve eylemler şeklindedir. Ermeniler, Kürtler, Araplar, Rumlar, Süryaniler ve Zazalar^[9] gibi azınlıklar Türk olmadıkları için ayrımcılığa maruz kalırken Aleviler ve Şiiler ise Sünni olmadıkları için ayrımcılığa maruz kalmaktadır.^[10]

Son yıllarda, Türkiye'de düzensiz göç nedeniyle Suriyeli, Arap mültecilere^[11]^[12]^[13]^[14]^[15] ve Orta Doğu'dan gelen diğer göçmen nüfusa (Afganlar gibi) karşıtlık arttı.^[16]

İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveçli bir grup ekonomist tarafından yürütülmüş ve Washington Post adlı gazetede yayımlanmış Dünya Değerleri Araştırması'na (World Values Survey) göre Türkiye'den ankete katılmış 1.605 kişinin %35.8'i "Kimle komşu olmak istemezsiniz?" sorusuna "başka ırktan biri ile", %36.8'i "başka dinden biri ile", %30.5'i "göçmenler/yabancı işçiler ile", %30'u ise "başka dil konuşan insanlar ile" cevaplarını vermiştir.^[17]^[18] Ankete katılan kişilerin %62.3'ü işverenlerin ülkede yaşayan milleti yabancı göçmenlere karşı önde tutması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca toplumun %61.7'si diğer dinlerden, %60'ı diğer milletlerden insanlara kısmen veya tamamen güvenmediklerini belirtmiştir.^[17]

Türkiye Gençlik STK'ları Platformu tarafından Türkiye'de 8 bin genç ile anket yürütülmüş bir çalışma, ankete katılan kişilerin %32'sinin "başka ırk, renk ve milletten insanlarla komşu olmayı" istemediklerini ortaya koymuştur. Aynı soru "Suriyeliler" olarak sorulduğu takdirde istememe oranı %70'e çıkmıştır.^[19]

Kürtlere karşı yapılan saldırılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir başka olay ise Zilan Katliamı'dır. 1930 yılının temmuz ayında Van ilinin Erciş ilçesinde yaşanan Zilan Deresi'ne (günümüzde "Hatun Çukurovası" olarak bilinir) sığınan Kürtlere karşı gerçekleştirilmiştir.^[20]^[21] 16 Temmuz 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesine göre, 15.000 kişi,^[22]^[23]^[24] bizzat Ağrı isyanında da yer alan Kürt yazar Hesen Hîşyar Serdî'ye (1907-14 Eylül 1985) göre, Ademan, Sipkan, Zilan ve Hesenan aşiretlerden oluşan 18 köyden 47.000 köylü^[25] Ermeni araştırmacı Garo Sasuni'e göre, 5.000 kadın, çocuk ve yaşlı öldürülmüştür.^[26] Ekim 3, 1930 tarihli Berliner Tageblatt gazetesi ise, Türkler, Zilan bölgesinde 220 köyü imha etti ve 4.500 kadın ve yaşlı katletti şeklinde aktardı.^[27] Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi ise, "Zilan Bölgesi vadilerinden birinde 1.550 kişi öldürüldü, Erciş bölgesinde 200 köy yakıldı, Patnos sahasında yakılıp yıkılmayan tek köy kalmadı, Türk askerleri, Kürtlerin hayvanlarını da alıp aşırdılar" şeklinde aktarılmıştır.^[28]

1980 darbesinin ardından çeşitli kurumlarda ve resmi kurumlarda Kürtçe'nin konuşulması yasaklandı. Kürtçe konuşan, yayın yapan veya şarkı söyleyen birçok kişi tutuklandı ve hapsedildi.^[29] Bu yasak 1991 yılında kaldırıldı.^[30]

Zazalara karşı yapılan saldırılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren Zazalar, Türk hükûmetleri tarafından uzun bir ayrımcılık ve katliama maruz kalmışlardır. Bunlardan en önemlileri 13 bin sivilin öldüğü Dersim olayları yani Dersim İsyanı'dır. Bazı kaynaklara göre 40 bin kişi öldürüldüğü söylenir. Bazı kaynaklar ise bunun 70 bin olduğunu söyler. Bir diğer saldırı Cumhuriyet döneminde yapılan Erzincan Zini Gediği Katliamı'dır.^[31]^[32] Zini Gediği katliamı, 6 Ağustos 1938 tarihinde Erzincan iliniin Çağlayan bucağındaki köylerde köylülerin kurşuna dizilerek öldürülmesi olayıdır.

Rumlara karşı yapılan saldırılar[değiştir | kaynağı değiştir]

6-7 Eylül Olayları veya İstanbul Pogromu (Modern Yunanca: Σεπτεμβριανά Septemvriana, "Eylül Olayları"), İstanbul'da yaşayan Rum azınlığa karşı 6-7 Eylül 1955'te gerçekleşen organize toplu saldırı bunlardan birisidir. Gladio'nun Türk kolu olan Seferberlik Taktik Kurulu'nun yanı sıra Kontrgerilla ve günümüz Millî İstihbarat Teşkilatı'nın selefi olan Millî Emniyet Hizmeti tarafından planlanarak desteklendi.^[33]

Araplara karşı yapılan ırkçılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye, Osmanlı yönetiminden beri güçlü bir Arap karşıtlığı geçmişine sahiptir. Araplar, Cumhuriyet döneminden beri Türk kaynaklarında İslam ile geri kalmışlık ve medeniyetsizlikle ilişkilendirmekte ve olumsuz bir biçimde tasvir edilmektedir.^[34]

Türkiye, sınırında yaşanan Suriye Savaşı'ndan dolayı yaşadığı akın ve mülteci krizinden hareketle Arap karşıtlığı önemli ölçüde yükselişe geçmiştir.^[35]^[36] Türkiye' de Arap karşıtlığı iki temel gruba ayrılmaktadır. Bunlardan birisi Körfez ülkeleri, daha çok zenginlik içinde yaşayan Arap ülkeleridir. Diğeri ise Suriyeli mültecilerdir.

Ermenilere karşı yapılan eylemler[değiştir | kaynağı değiştir]

Agos haftalık Ermeni gazetesinin yazı işleri müdürü Hrant Dink, 19 Ocak 2007'de İstanbul'da Ogün Samast tarafından öldürüldü.^[37] Dink, Ermeni kimliği ve Ermeni soykırımı konusundaki açıklamaları nedeniyle Türk Ceza Kanunu'nun 301. maddesi uyarınca "Türklüğü aşağılamak" suçundan üç kez yargılandı.^[38] Hrant Dink'in öldürülmesinden kısa bir süre sonra, suikastçı Ogün Samast polislerle birlikte Türk bayrağıyla poz vererek, polis nezaretindeyken kahraman ilan edildi.^[39]^[40]

Diğer ayrımcılık çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2004'te Bianet üzerinde yayımlanan röportajda bir katılımcı:

Ayrımcılık iki farklı durumu, konumu, farklı açılardan değerlendirme, farklı kefelere koymaktır. Ben Doğulu ve Alevi olmamdan dolayı ayrımcılığa uğradım. Türk olmama rağmen, sırf Doğulu olduğum için Kürt olduğum söylendi.

ve başka bir katılımcı:

En çok uğradığım ayrımcılık, cins ayrımcılığıdır. Ben Siirt'te yaşıyorum. Siirt'te Arap nüfusu çoğunlukta. Kürtler Araplar tarafından çok aşağılanıyor.^[41]

yorumunda bulunmuştur.

Yapılan bir saha araştırmasında:

Çalıştığım kurumda çoğu çalışan doğulu olduğundan, ben de batılı olduğumdan beni hep dışladılar.

ve

Doğubayazıt'ta Türkçe çay istediğim için hizmet alamamıştım.^[42]

şeklinde cevaplar alınmıştır.

Yapılan başka bir çalışmada Kürtlerin Araplara karşı olan ortalama bireysel ve kolektif ayrımcılık düzeyi Türklere göre daha yüksek olduğu bulunurken Arapların Kürt ve Türklere karşı olan ortalama bireysel ayrımcılık düzeyinin eşit ama Türklere yönelik ortalama kolektif ayrımcılığın daha yüksek olduğu saptanmıştır.^[43]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "'Khojali: A Pretext to Incite Ethnic Hatred'". Armenian Weekly. 22 Şubat 2015. 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
^ Xypolia, Ilia (18 Şubat 2016). "Racist Aspects of Modern Turkish Nationalism". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 0 (0). ss. 1-14. doi:10.1080/19448953.2016.1141580. ISSN 1944-8953.
^ Björgo, ed. by Tore; Witte, Rob (1993). Racist violence in Europe. Basingstoke [etc.]: Macmillan Press. ISBN 9780312124090.
^ Falk, ed. by Zehra F. Kabasakal Arat. Foreword by Richard (2007). Human rights in Turkey. Philadelphia, Pa.: Univ. of Pennsylvania Press. ISBN 9780812240009.
^ Lauren, Fulton (2008). "A Muted Controversy: Freedom of Speech in Turkey". Harvard International Review. 30 (1). ss. 26-29. ISSN 0739-1854. Free speech is now in a state reminiscent of the days before EU accession talks. Journalists or academics who speak out against state institutions are subject to prosecution under the aegis of loophole laws. Such laws are especially objectionable because they lead to a culture in which other, more physically apparent rights abuses become prevalent. Violations of freedom of expression can escalate into other rights abuses, including torture, racism, and other forms of discrimination. Because free speech is suppressed, the stories of these abuses then go unreported in what becomes a vicious cycle.
^ Gooding, Emily (2011). Armchair Guide to Discrimination: Religious Discrimination in Turkey. BiblioBazaar. ISBN 9781241797812.
^ Kenanoğlu, Pinar Dinç (2012). "Discrimination and silence: minority foundations in Turkey during the Cyprus conflict of 1974". Nations and Nationalism. 18 (2). ss. 267-286. doi:10.1111/j.1469-8129.2011.00531.x. Comprehensive reading of the newspaper articles show that the negative attitude towards the non-Muslim minorities in Turkey does not operate in a linear fashion. There are rises and falls, the targets can vary from individuals to institutions, and the agents of discrimination can be politicians, judicial offices, government-operated organisations, press members or simply individuals in society.
^ Sule; Bulent, Toktas; Bulent. (Kış 2009). "The EU and Minority Rights in Turkey". Political Science Quarterly. 124 (4). New York, NY: Academy of Political Science. ss. 697-0_8. doi:10.1002/j.1538-165x.2009.tb00664.x. ISSN 0032-3195. In the Turkish context, the solution to minority rights is to handle them through improvements in three realms: elimination of discrimination, cultural rights, and religious freedom. However, reforms in these spheres fall short of the spirit generated in the Treaty of Lausanne.
^ Sirkeci, İbrahim (2021). Freelonia'nın O'Halleri - BirGün Londra Yazıları. Transnational Press London. s. 120. ISBN 9781801350549. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
^ ""Yeni ırkçılığın 'kirli' ötekileri; Kürtler, Aleviler, Ermeniler": Politik ve toplumsal sistem ırkçı-ayrımcı ise medya da bu sistemin parçasıdır". Independent Türkçe. 22 Temmuz 2020. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
^ ^a ^b "Online Data Analysis: World Values Survey Wave 6: 2010-2014". WVS. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Türkler yabancı komşu istemiyor". Hürriyet. 17 Mayıs 2013. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Gençler Hayatının Baharında Kış Görmemeli", 147. Genç Dergisi. Aralık 2018. s. 13. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Altan Tan, Kürt sorunu, Timaş Yayınları, 2009, ISBN 978-975-263-884-6, s. 275. 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Pınar Selek, Barışamadık, İthaki Yayınları , 2004, ISBN 978-975-8725-95-3, s. 109. 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Yusuf Mazhar, Cumhuriyet, 16 Temmuz 1930, ... Zilan harekatında imha edilenlerin sayısı 15.000 kadardır. Zilan Deresi ağzına kadar ceset dolmuştur...
^ Ahmet Kahraman, ibid, p. 211, Karaköse, 14 (Özel muhabirimiz bildiriyor) ...
^ Ayşe Hür, "Osmanlı'dan bugüne Kürtler ve Devlet-4" 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Taraf, October 23, 2008, Retrieved August 16, 2010.
^ M. Kalman, Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı Direnişi 1926-1930, Pêrî Yayınları, İstanbul, 1997, ISBN 975-8245-01-5, p. 105.
^ Ahmet Kahraman, ibid, pp. 207-208.
^ "Der Krieg am Ararat" (Telegramm unseres Korrespondenten) Berliner Tageblatt, October 3, 1930, ... die Türken in der Gegend von Zilan 220 Dörfer zerstört und 4500 Frauen und Greise massakriert. (Almanca)
^ Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü ile Ermenistan Sovyet Soyalist Cumhuriyeti Bilimleri Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürt Komisyonu (Çev. M. Aras), Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Pêrî Yayınları, İstanbul, 1998 (orijinal baskısı: 1986), ISBN 975-8245-06-6, p. 179
^ Aslan, Senem (2014). Nation Building in Turkey and Morocco. Cambridge University Press. s. 134. ISBN 1-107-05460-5. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2019.
^ Kubilay, Çağla (2004). "Türkiye'de Anadillere Yönelik Düzenlemeler ve Kamusal Alan: Anadil ve Resmi Dil Eşitlemesinin Kırılması". 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
^ Mynet. "Zini Gediği Katliamı'na soruşturma". Mynet YurtHaber. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.
^ "'Zini Gediği Katliamı' Dosyası". Haberler.com. 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.
^ ^ "6-7 Eylül yağma olayları bir MİT organizasyonu". Sabah. 2 Şubat 2009. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014.
^ AKTURK, AHMET SERDAR (2010). "Arabs in Kemalist Turkish Historiography". Middle Eastern Studies. 46 (5). ss. 633-653. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020 – JSTOR vasıtasıyla.
^ "Palestinians Were Spared Turkey's Rising anti-Arab Hate. Until Now". Haaretz (İngilizce). 16 Temmuz 2019. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.
^ Tremblay, Pinar (21 Ağustos 2014). "Anti-Arab sentiment on rise in Turkey". Al-Monitor (İngilizce). 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.
^ "Turkish-Armenian writer shot dead" (İngilizce). 19 Ocak 2007. 4 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
^ "CPJ News Alert 2007". web.archive.org. 25 Ocak 2007. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
^ "Radikal-çevrimiçi / Türkiye / Samast'a jandarma karakolunda kahraman muamelesiKatili bir alnından öpmedikleri kalmış". web.archive.org. 5 Şub 2007. 5 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
^ Kılınç, Sevim. "Kadınlar Ayrımcılığı Anlatıyor". bianet. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.
^ Coşkun, Mustafa Kemal; Şen, Ercan. "TÜRKİYE'DE AYRIMCILIK ALGISI VE HAK ARAMA MEKANİZMALARINA BAŞVURU SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN ENGELLER" (PDF). SOAR Sosyal Araştırmalar. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.
^ Bozoğlan, Mehmet (2019). SOSYAL MESAFENİN ÖNYARGI VE AYRIMCILIK ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE'DEKİ TÜRK, KÜRT VE ARAP ETNİK GRUPLARI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA (PDF). İstanbul: T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu'nun Ekim 2016 tarihli Türkiye raporu

[weekly-1] "'Khojali: A Pretext to Incite Ethnic Hatred'". Armenian Weekly. 22 Şubat 2015. 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.

[2] Xypolia, Ilia (18 Şubat 2016). "Racist Aspects of Modern Turkish Nationalism". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 0 (0). ss. 1-14. doi:10.1080/19448953.2016.1141580. ISSN 1944-8953.

[Racist_violence_in_Europe-3] Björgo, ed. by Tore; Witte, Rob (1993). Racist violence in Europe. Basingstoke [etc.]: Macmillan Press. ISBN 9780312124090.

[Human_rights_in_Turkey-4] Falk, ed. by Zehra F. Kabasakal Arat. Foreword by Richard (2007). Human rights in Turkey. Philadelphia, Pa.: Univ. of Pennsylvania Press. ISBN 9780812240009.

[5] Lauren, Fulton (2008). "A Muted Controversy: Freedom of Speech in Turkey". Harvard International Review. 30 (1). ss. 26-29. ISSN 0739-1854. Free speech is now in a state reminiscent of the days before EU accession talks. Journalists or academics who speak out against state institutions are subject to prosecution under the aegis of loophole laws. Such laws are especially objectionable because they lead to a culture in which other, more physically apparent rights abuses become prevalent. Violations of freedom of expression can escalate into other rights abuses, including torture, racism, and other forms of discrimination. Because free speech is suppressed, the stories of these abuses then go unreported in what becomes a vicious cycle.

[6] Gooding, Emily (2011). Armchair Guide to Discrimination: Religious Discrimination in Turkey. BiblioBazaar. ISBN 9781241797812.

[Pinar-7] Kenanoğlu, Pinar Dinç (2012). "Discrimination and silence: minority foundations in Turkey during the Cyprus conflict of 1974". Nations and Nationalism. 18 (2). ss. 267-286. doi:10.1111/j.1469-8129.2011.00531.x. Comprehensive reading of the newspaper articles show that the negative attitude towards the non-Muslim minorities in Turkey does not operate in a linear fashion. There are rises and falls, the targets can vary from individuals to institutions, and the agents of discrimination can be politicians, judicial offices, government-operated organisations, press members or simply individuals in society.

[bulent-8] Sule; Bulent, Toktas; Bulent. (Kış 2009). "The EU and Minority Rights in Turkey". Political Science Quarterly. 124 (4). New York, NY: Academy of Political Science. ss. 697-0_8. doi:10.1002/j.1538-165x.2009.tb00664.x. ISSN 0032-3195. In the Turkish context, the solution to minority rights is to handle them through improvements in three realms: elimination of discrimination, cultural rights, and religious freedom. However, reforms in these spheres fall short of the spirit generated in the Treaty of Lausanne.

[9] Sirkeci, İbrahim (2021). Freelonia'nın O'Halleri - BirGün Londra Yazıları. Transnational Press London. s. 120. ISBN 9781801350549. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.

[10] ""Yeni ırkçılığın 'kirli' ötekileri; Kürtler, Aleviler, Ermeniler": Politik ve toplumsal sistem ırkçı-ayrımcı ise medya da bu sistemin parçasıdır". Independent Türkçe. 22 Temmuz 2020. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021.

[11] "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.

[12] "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.

[13] "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.

[14] "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.

[15] "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.

[16] "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.

[:0-17] "Online Data Analysis: World Values Survey Wave 6: 2010-2014". WVS. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[18] "Türkler yabancı komşu istemiyor". Hürriyet. 17 Mayıs 2013. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[19] "Gençler Hayatının Baharında Kış Görmemeli", 147. Genç Dergisi. Aralık 2018. s. 13. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[20] Altan Tan, Kürt sorunu, Timaş Yayınları, 2009, ISBN 978-975-263-884-6, s. 275. 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[21] Pınar Selek, Barışamadık, İthaki Yayınları , 2004, ISBN 978-975-8725-95-3, s. 109. 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Cumhurıyetı16-22] Yusuf Mazhar, Cumhuriyet, 16 Temmuz 1930, ... Zilan harekatında imha edilenlerin sayısı 15.000 kadardır. Zilan Deresi ağzına kadar ceset dolmuştur...

[Kahraman211-23] Ahmet Kahraman, ibid, p. 211, Karaköse, 14 (Özel muhabirimiz bildiriyor) ...

[Ayse-24] Ayşe Hür, "Osmanlı'dan bugüne Kürtler ve Devlet-4" 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Taraf, October 23, 2008, Retrieved August 16, 2010.

[25] M. Kalman, Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrı Direnişi 1926-1930, Pêrî Yayınları, İstanbul, 1997, ISBN 975-8245-01-5, p. 105.

[Kahraman207-208-26] Ahmet Kahraman, ibid, pp. 207-208.

[27] "Der Krieg am Ararat" (Telegramm unseres Korrespondenten) Berliner Tageblatt, October 3, 1930, ... die Türken in der Gegend von Zilan 220 Dörfer zerstört und 4500 Frauen und Greise massakriert. (Almanca)

[28] Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü ile Ermenistan Sovyet Soyalist Cumhuriyeti Bilimleri Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü Kürt Komisyonu (Çev. M. Aras), Yeni ve Yakın Çağda Kürt Siyaset Tarihi, Pêrî Yayınları, İstanbul, 1998 (orijinal baskısı: 1986), ISBN 975-8245-06-6, p. 179

[29] Aslan, Senem (2014). Nation Building in Turkey and Morocco. Cambridge University Press. s. 134. ISBN 1-107-05460-5. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2019.

[30] Kubilay, Çağla (2004). "Türkiye'de Anadillere Yönelik Düzenlemeler ve Kamusal Alan: Anadil ve Resmi Dil Eşitlemesinin Kırılması". 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.

[31] Mynet. "Zini Gediği Katliamı'na soruşturma". Mynet YurtHaber. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.

[32] "'Zini Gediği Katliamı' Dosyası". Haberler.com. 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.

[33] "6-7 Eylül yağma olayları bir MİT organizasyonu". Sabah. 2 Şubat 2009. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014.

[34] AKTURK, AHMET SERDAR (2010). "Arabs in Kemalist Turkish Historiography". Middle Eastern Studies. 46 (5). ss. 633-653. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020 – JSTOR vasıtasıyla.

[:02-35] "Palestinians Were Spared Turkey's Rising anti-Arab Hate. Until Now". Haaretz (İngilizce). 16 Temmuz 2019. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.

[36] Tremblay, Pinar (21 Ağustos 2014). "Anti-Arab sentiment on rise in Turkey". Al-Monitor (İngilizce). 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2019.

[37] "Turkish-Armenian writer shot dead" (İngilizce). 19 Ocak 2007. 4 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.

[38] "CPJ News Alert 2007". web.archive.org. 25 Ocak 2007. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.

[39] "Radikal-çevrimiçi / Türkiye / Samast'a jandarma karakolunda kahraman muamelesiKatili bir alnından öpmedikleri kalmış". web.archive.org. 5 Şub 2007. 5 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.

[40] "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.

[41] Kılınç, Sevim. "Kadınlar Ayrımcılığı Anlatıyor". bianet. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.

[42] Coşkun, Mustafa Kemal; Şen, Ercan. "TÜRKİYE'DE AYRIMCILIK ALGISI VE HAK ARAMA MEKANİZMALARINA BAŞVURU SÜRECİNDE KARŞILAŞILAN ENGELLER" (PDF). SOAR Sosyal Araştırmalar. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.

[43] Bozoğlan, Mehmet (2019). SOSYAL MESAFENİN ÖNYARGI VE AYRIMCILIK ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE'DEKİ TÜRK, KÜRT VE ARAP ETNİK GRUPLARI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA (PDF). İstanbul: T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

g t d Irkçılık
Irkçılığın tarihi	Apartheid • Holokost • Porajmos • Amerika Birleşik Devletleri'nde ırkçılık • Irkçılık karşıtlığı • Sivil haklar hareketi
Irkçı ideolojiler	Beyaz üstünlüğü • Siyah üstünlüğü • Sosyal Darwinizm • Nazizm • Aryan Kardeşliği • Üstün ırk • Mevâlî • Irk haini
Irkçı eylemler	Kurumsal ırkçılık • Devlet ırkçılığı • Racial profiling • Ülkelere göre ırkçılık • Nefret söylemi • Irkçılık • Stereotip • Bilimsel ırkçılık • Kölelik • Aparthayd suçu
Irkçı şiddet	Etnik temizlik • Nefret suçu • Irk savaşı • Soykırım • Linç
Gruplara yönelik ırkçılık	Amerikalılar • Araplar • Arnavutlar • Azeriler • Beyazlar • Boşnaklar • Çeçenler • Çingeneler • Çinliler • Endonezyalılar • Ermeniler • Finler • Güney Asyalılar • İranlılar • İrlandalılar • İtalyanlar • Kürtler • Japonlar • Koreliler • Macarlar • Meksikalılar • Polonyalılar • Ruslar • Sırplar • Siyahlar • Tacikler • Türkler • Yahudiler • Yerli Amerikalılar
Irkçı gruplar	Güney Afrika Milliyetçi Partisi • Ku Klux Klan • Neonaziler • Ülkü Ocakları
Irkçılık karşıtı gruplar ve hareketler	NAACP • İftira ve İnkârla Mücadele Birliği • Anti-Fascist Action • Sivil Haklar Hareketi • Southern Poverty Law Center • Searchlight • Şuubiye

g t d Türk milliyetçiliği
İdeoloji	Atatürk kişi kültü Anadoluculuk Irkçılık Kıbrıs Türk milliyetçiliği Turancılık Türkçülük Güneş-Dil Teorisi Türkleştirme Türk-İslam sentezi Ulusalcılık Ülkücülük İttihatçılık Atatürkçülük Altı Ok Taksim
Oluşumlar	Türk Ocakları Ülkü Ocakları Kuvâ-yi Milliye Müdâfaa-i hukuk cemiyetleri Türkiye Gençlik Birliği 9 Eylül Cephesi Türk İntikam Tugayı Türk Mukavemet Teşkilatı Kara Çete Rüzgâr Birliği
Düşünürler	Namık Kemal Ziya Gökalp Yusuf Akçura Ömer Seyfettin Mehmet Emin Yurdakul Orhan Seyfi Orhon Ahmet Ağaoğlu Zeki Velidi Togan Mustafa Kemal Atatürk Necip Asım Yazıksız Nihal Atsız Munis Tekinalp Reha Oğuz Türkkan Alparslan Türkeş Oktay Sinanoğlu Muhsin Yazıcıoğlu Şükrü Saracoğlu Yusuf Halaçoğlu Talat Paşa Enver Paşa Ali Suavi Numan Çelebicihan Rıza Nur I. Eftim Nejdet Sançar Peyami Safa Mahmut Esat Bozkurt Attilâ İlhan Gökçe Fırat
Olaylar	Ermeni mallarına el konması Bâb-ı li Baskını Adana Katliamı Yerleşim isimlerinin değiştirilmesi Başka dillerden alınan sözcüklerin değiştirilmesi Rum Kırımı Samsun tehcirleri Ermeni Kırımı ve Reddi Süryani Katliamı Türk Kurtuluş Savaşı Elza Niyego Olayı Vatandaş Türkçe konuş! Vagon-Li Olayı Öğrenci andı 1934 Trakya Olayları 1934 İskân Kanunu Soyadı Kanunu Zilan Katliamı Dersim Katliamı Yirmi Kur'a Nafıa Askerleri Varlık Vergisi Irkçılık-Turancılık Davası Sabahattin Ali suikastı 6-7 Eylül Olayları Erenköy Direnişi Kıbrıs Harekâtı Sağ-sol çatışması Kanlı 1 Mayıs 16 Mart Katliamı Malatya Katliamı Piyangotepe Katliamı Bahçelievler Katliamı Maraş Katliamı Çorum Olayları Balgat Katliamı Kemal Türkler suikastı 1995 Azerbaycan darbe girişimi Türk Ceza Kanunu'nun 301. maddesi Hayvan isimlerinin değiştirilmesi Hrant Dink suikastı
Mottolar	"Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" "Her Türk asker doğar" "Ne mutlu Türk'üm diyene" "Türkiye Türklerindir" "Şehitler ölmez vatan bölünmez" "Ya istiklâl ya ölüm" "Ya Taksim Ya Ölüm" "Vatandaş Türkçe konuş!"
Diğer	Atatürk Devrimleri Öz Türkçe Soyadı Kanunu Türk Tarih Tezi

Türkiye'de ırkçılık nedir?, Türkiye'de ırkçılık anlamı nedir?, Türkiye'de ırkçılık ne demektir?