Osmanlı İmparatorluğu reform dönemi

Osmanlı İmparatorluğu reform dönemi, Türk ve Türkiye tarihi için önemli bir dönem. Bu dönem 1828'de başlayıp 1908'e kadar devam eder.^[1]

Dönemin Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanıp denge politikası izleyerek varlığını korumaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti'ne, bu dönemde Avrupalı Devletlerce "Hasta Adam" lakabı konulmuştur.

Modernizasyon 1828–1839[değiştir | kaynağı değiştir]

1808–1839: II. Mahmud[değiştir | kaynağı değiştir]

Alemdar Mustafa Paşa, Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit Ordusu'nu kurdu.
II. Mahmut, Alemdar Mustafa Paşanın öldürülmesi üzerine Sekban-ı Cedit'in yerine Eşkinci Ocağı kurdu.
1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldırarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu. Bu olayın adı Vakay-i Hayriye (Hayırlı Olay)'dir.
Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu tümen, tabur, bölük gibi birliklere ayrıldı.
Ordunun reformu için Prusya'dan subaylar getirildi. Avrupa'ya subaylar gönderildi.

1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanzimat 1839–1876[değiştir | kaynağı değiştir]

1839–1861 I. Abdülmecit[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanzimat Fermanı'nın amacı; Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaşlara eşit haklar vererek Avrupa devletlerinin Osmanlıların içişlerine karışmasını önlemek, Azınlıklar ve Avrupa üzerinde olumlu bir etki yaparak Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak ve imparatorluğu yeniden toparlamaktı.

Avrupalı Devletlerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun iç işlerine karışmasına engel olmak.
Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı devletlerin desteğini kazanmak.
Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturmak.
Azınlık isyanlarını önleme isteği.

Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839'da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayun) ilan edildi.

Müslüman ve Hristiyan bütün halkın namus, ırz, can ve mal güvenliğinin sağlanması.
Askerliğin düzenli bir şekle sokulması.
Vergilerin düzenli bir yönteme göre belirlenmesi ve toplanması.

Londra Konferansı (1840)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır Valiliği, babadan oğula geçmek üzere Mehmet Ali Paşa'ya verilecek, fakat hukuki yönden Osmanlı'ya bağlı kalacak.
Mısır'da vergiler padişah adına toplanacak, dörtte biri İstanbul'a gönderilecek.
Suriye, Adana ve Girit Osmanlı'ya geri verilecek.

Bu anlaşmayla Mısır, iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı imtiyazlı bir eyalet haline geldi.

Londra Konferansı (1841)[değiştir | kaynağı değiştir]

Hünkâr İskelesi Antlaşması'nın süresi bitince Londra'da bir konferans toplandı. Toplantıya İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya-Macaristan, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldı. Londra'da imzalanan Boğazlar Sözleşmesi'ne göre:

Boğazlar Osmanlı Devleti'nin olacak, ancak Osmanlı barış halindeyken boğazlar bütün savaş gemilerine kapatılacaktı.
Bu sözleşme ile boğazlar, devletlerarası bir statü kazandı.
Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir.
Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdeniz'deki güvenliklerini artırmışlardır.

Islahat Fermanı (1856)[değiştir | kaynağı değiştir]

Paris Antlaşması görüşmeleri sürerken Islahat Fermanı ilan edilmişti (1856). Bu fermanla ilgili bir madde Paris Antlaşması'nda da yer aldı. Islahat Fermanı kaynağını ve ortaya çıkış nedenini yabancı devletlerden almaktadır. Bu fermanın esasları Fransa'nın ısrarı ile Avusturya, İngiltere ve Fransa tarafından belirlenmiştir. Osmanlı Devleti, Paris antlaşması şartlarını lehine çevirmek için bu fermanı ilan etmiştir.

Din ve mezhep hürriyeti sağlanarak azınlıklara okul, kilise ve hastane açma hakkı verilecek.
Azınlık ve yabancılara küçük düşürücü sözler söylenmeyecek.
Azınlıklar da bütün devlet memurluklarına girebilecek.
Askerlik işleri yeniden düzenlenecek, azınlıklardan askerlik için bedel kabul edilecek.
Vergi sistemi yeniden düzenlenecek. İltizam usulü kaldırılacak.
Herkes inancına göre yemin edecek, karma mahkemeler kurulacak.

1861–1876 Abdülaziz[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu dönemde, Rusya'nın Balkanlarda Panslavizm idealini yaymaya başlamasıyla isyanlar başlamıştır. Sırp, Karadağ, Bosna-Hersek, Rumen (Eflak ve Boğdan) ve Bulgar isyanları ortaya çıkarak "Balkan Bunalımı"na zemin hazırlandı ve Girit'teki Rumlar ayaklanarak Yunanistan'a bağlanmak istediler. Avrupalıların duruma müdahalesiyle Osmanlı Devleti Halepa Fermanı'nı ilan etmiş ve Giritlilere vergi muafiyeti getirilmiştir. Mısır Hıdivi İsmail Paşa'nın gayretleri ve Fransa'nın desteğiyle 1869'da Süveyş Kanalı açılmış, böylece coğrafi keşiflerle önemini yitiren Mısır ve Akdeniz yeniden canlanmıştır. Bu durum Avrupalı devletlerin Mısır'a sahip olma arzunu artırmıştır.

Beylerbeyi ve Çırağan sarayları yapılmıştır. Avrupalı Devletler azınlıklarla ilgili ağır istek ve tehditlerden oluşan Berlin Memorandumu'nu ilan ettiler. Avrupa'da önemli gelişmeler görülmüş, İtalya (1870) ve Almanya (1871) siyasi birliklerini tamamlayarak siyasi güç olarak ortaya çıktılar.

Kırım Savaşı (1853-1856)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sebepleri:

Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri.
Kutsal Yerler Meselesi: Rusya İstanbul'a bir elçi göndererek Ortodoks Kilisesi'nin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş, Ancak bu isteği Osmanlı İmparatorluğu reddetmiştir.
Rusya'nın 1848 İhtilallerinin Avrupa'da meydana getirdiği kârışıklıklardan yararlanmak istemesi.

Bu sebeplerden dolayı savaş, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853'te başladı. Osmanlı donanması Sinop'ta Ruslar tarafından yakıldı. 1854'te İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldı. Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı. Yenilen Rusya ile Paris Antlaşması imzalandı. (1856)

Kırım Savaşında İngiltere, Fransa, Sardunya ve Piyomento, Osmanlı Devleti'nin yanında savaşa girdi. Avusturya ise Eflak ve Boğdan'ı işgal ederek destek verdi. Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere'den aldı. (1854) Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini kazanmak için azınlıklara geniş haklar tanıyan Islahat Fermanı'nı ilan etti.

Kanuni Esasinin yazılması, 1876[değiştir | kaynağı değiştir]

1876: V. Murat[değiştir | kaynağı değiştir]

V. Murat Abdülaziz'in tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu. (1876) Ancak sağlığının yerinde olmadığı görüldü. Bu durum karşısında başta Mithat Paşa olmak üzere önde gelen devlet adamları toplam 93 gün tahtta kalan V. Murat'ı tahttan indirerek Meşrutiyeti ilan etme sözü veren II. Abdülhamit'i tahta çıkardılar.

Birinci Meşrutiyet, 1876–1878[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Abdülhamit 23 Aralık 1876'da Kanun-i Esasi’yi ilan etti. Böylece meşruti yönetime geçilmiş oluyordu.

1876–1909: II. Abdülhamid[değiştir | kaynağı değiştir]

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaşın nedeni, İstanbul (Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul edilmemesi ve Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabasıdır.

Rusya ilk olarak, Osmanlı'dan balkanlarda ıslahat yapmasını istemiştir. Çünkü Rusya da içinde bulunduğu karışıklıklar dolayısıyla olası bir savaştan çekinmekteydi. Ancak Osmanlı savaş çıkacağını bile bile bu istekleri reddetmiştir. Çünkü Islahat Fermanı nedeniyle, kamuoyu tarafından reformlara büyük bir tepki vardı. Rusya tüm bu sebeplerden dolayı Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. Savaş, Doğu ve Batı cephesi olarak ikiye ayrılmıştı.Batı cephesinde, Plevne'ye kadar ilerleyen Rus kuvvetlerini, Gazi Osman Paşa durdurdu. Ancak kaledeki kıtlık dolayısıyla, taarruzu deneyen Osman Paşa başarılı olamadı.

Ruslar doğuda Erzurum'a kadar ilerlediler. Rus ordusu Aziziye Tabyalarında Şehit Halil Başkan Paşa tarafından durduruldu. Ancak ağır kış şartlarına dayanamayan Osmanlı kuvvetleri, Rus orduları karşısında tutunamadı. Ruslar batıda Edirne ve doğuda Kars'a kadar girdiler. Sonuç olarak da, iki taraf arasında Ayestafanos Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma Rusya'ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu koridorunu açmıştır. Bu durum Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından Berlin'de bir kongre toplanmasını kabul etmiştir. Bu antlaşma yürürlüğe girmemiş, bunun yerine Berlin antlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Devleti'nin imzalayıp da uygulamaya konulmayan iki antlaşma Ayestefanos ve Sevrdir.

Berlin Kongresi ve Antlaşması (1878)[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devleti'ne Kıbrıs'ın kendisine bir üs olarak verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devleti'ni savunacağını söyledi. Osmanlı, İngiltere'nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı.

Bu antlaşma ile Osmanlı'nın dağılma süreci hızlandı. İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldı. Bu yüzden Osmanlının dış politikasında İngiltere'den boşalan yeri Almanya almaya başladı. Ermeni meselesi ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi Ermenilerin değil Osmanlı'yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı'nın 19. yy.da en çok toprak kaybettiği antlaşmadır. Anlaşmadan en kârlı çıkan, Bosna-Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya ve Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere'dir.

Tedbir 1879-1908[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Abdülhamit parlamentoyu iptal etti.

1879–1908: II. Abdülhamit Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1897 Yunan Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dömeke Savaşı

1908 Devrimi[değiştir | kaynağı değiştir]

1908 Devrimi'ni merkezi Selanik'te bulunan 3. Ordu gerçekleştirdi. Selanik'te bulunan İttihat ve Terakki merkez komitesi organize etti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.

[OsmanlıSözlüğü-1] Somel, Selçuk Akşin (2012). Historical dictionary of the Ottoman Empire (2. bas.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0810871687.

[1]

Osmanlı İmparatorluğu reform dönemi nedir?, Osmanlı İmparatorluğu reform dönemi anlamı nedir?, Osmanlı İmparatorluğu reform dönemi ne demektir?