Bireycilik

Bireycilik, bireyin özgürlüğüne büyük ağırlık veren ve genellikle kendine yeterli, kendi kendini yönlendiren, görece özgür bireyi ya da benliği vurgulayan siyaset ve toplum felsefesidir.

Bireycilik, her şeyden önce insanlığın toplumsal birliklerden değil, bireylerden oluştuğu düşüncesine dayanır. Bu varlıklar, biri diğerinden ayrılamaz ve indirgenemez varlık özelliği taşırlar. Duygulanımları, hareketleri ve düşünceleri kendilerine aittir. Bireycilik, bir değerler sistemi olduğu kadar, insan yapısıyla ilgili bir kuram, genel bir davranış biçimi ve belirli siyasal ekonomik, toplumsal ve dinsel düzenlemelere yönelik bir inanç anlamına gelir. Genel bir davranış biçimi olarak bireycilik, öz güvene, gizliliğe ve başka bireylere saygı göstermeye büyük önem verir. Otoriteye ve birey üzerindeki özellikle devlet tarafından uygulanan her türlü denetime karşı çıkar. Ayrıca "ilerleme"ye inanır, ilerlemenin bir aracı olarak da bireye farklı olma hakkı tanınır. Yalnızca en aşırı bireyciler anarşi yanlısıdır. Ama çoğu devletin bireylerin yaşamına en az karışması gerektiğine, bireylerin birbirleriyle çatışmasını önlemek ve gönüllü olarak varılmış anlaşmaların uygulanabilmesi için yasaları ve düzeni koruma görevini üstlenmek zorunda olduğuna inanır. Bireycilik, devleti zorunlu bir olumsuzluk olarak görme eğilimindedir ve "en iyi yönetim, en az yönetimdir" sloganını benimser.

Siyasi bireycilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Liberalizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireyci anarşizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Farklı geleneklerden oluşan bireyci anarşizm^[1] bireysel bilincin ve bireysel çıkarın herhangi bir kolektif organ ya da kamu otoritesi tarafından engellenmemesi gerektiğine inanır.^[2] Bireyci anarşizm, sosyal, sosyalist, kollektivist, komünalist akımların ortak mülkiyet düşüncesine karşı mülkiyetin bireylerin elinde bulunması fikrine olumlu yaklaşım sergiler.^[3] Bazı önemli temsilcileri: Henry David Thoreau,^[4] Josiah Warren ve Murray Rothbard’dır. Josiah Warren ilk Amerikan anarşist olarak kabul edilir. 1833 yılı boyunca Barışçıl Devrimci adlı haftalık dört sayfalık yayını kendi kurduğu yayın evinde yayınlamıştır. Ayrıca genelde William Godwin de bireyci anarşist olarak değerlendirilir.^[5] Godwin, yardımseverlik düşüncesini savunurken bunun yanında her bireyin, kendi emek ve mülkiyeti üzerinde bireysel söz hakkını dile getirmiş ve sonunda ortadan kalkmasıyla sonuçlanacak olan hükûmetin zamanla küçülmesine yol açacak ilerlemeci akılcılığa inanmıştır.

Daha az radikal olmak üzere^[6] farklı bir bireyci anarşizm türü, Boston anarşistleri'nce savunuldu. Bunlar, serbest piyasa ve özel mülkiyeti destekliyorlardı.^[7] Özgürlüğün ve mülkiyetin korunmasını özel sözleşmelerle sağlama taraftarıydılar.^[8] Bunun yanında emeğin, maaş karşılığı takasını öngörüyorlardı,^[9] buna rağmen devlet tekelinde kapitalizmin (devlet garantisinde tekel olarak tanımlanır)^[10]) emeğin karşılığını sağlamayacağı uyarısını da yapıyorlardı. 19 yüzyılda dahi Amerikalı bireyciler arasında çeşitli konularda görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştı ve bu yüzden bireyci anarşizm açısından belirli bir teoriden bahsetmek mümkün görünmemektedir. Örneğin Tucker entelektüel mülkiyet haklarına karşı çıkarken; Spooner desteklemekteydi.^[11] Tucker sadece kullanıldığı sürece toprak mülkiyetini savunurken, Byington ve Spooner mülkiyet konusunda bu tür bir kısıtlamadan bahsetmiyordu.^[12]^[13]

Önemli bir ayrışma, 19. yüzyılda Tucker ve bazı başka anarşistler, doğal haklar düşüncesini terk edip, Stirner'in felsefesi ışığında "egoizm"i benimsediklerinde görüldü.^[14]^[15] Bu yüzyılın ardından “bireyci anarşizmin doruk dönemi kapandı”^[16] Fakat, bireyci anarşizm, daha sonra Murray Rothbard ve 20. yüzyılın ortalarında anarko kapitalistlerce daha geniş bir çerçevede özgürlükçü hareket akımlarından biri olarak çeşitli değişikliklerle benimsendi.^[17]^[18]

Felsefi bireycilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Libertinizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Libertin, toplumun büyük kesimi tarafından kabul görmüş ahlak ve davranış şekillerini reddeder.^[19]^[20] Algılar aracılığıyla deneyimlenen fiziksel zevklerin peşinden koşar. Libertinlik konusunda Schoderlot de Laclos ve Marquis de Sade önemli eserler vermiş kişilerdir.

Özgür düşünce[değiştir | kaynağı değiştir]

Hümanizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Hümanizm (Fransızca: humanisme), insan odaklılık veya insanmerkezcillik. Kanunların düzenlenmesinde tanrının değil insan aklının esas alındığı rasyonalizm ile ampirizme odaklanan felsefi düşünce öğretisi. Hümanizm, ahlaki ve felsefi sorgulamanın başlangıç noktası olarak insanoğlunun potansiyelini ve failliğini vurgular. İtalyan Rönesansı sırasında ortaya çıkmış ve Aydınlanma Çağı'nda bilim ve teknolojideki ilerlemelerle yeniden güçlenmiştir. Günümüzde hümanizm, insanlığı bireyleri teşvik etmek ve geliştirmekten sorumlu olarak gören ve insan refahı, özgürlük, özerklik ve ilerlemeyi vurgulayan dini olmayan, seküler bir harekettir. Hümanistler insan haklarını, ifade özgürlüğünü, ilerici politikaları ve demokrasiyi savunurlar ve dinin ahlak için bir ön koşul olmadığına inanırlar.

Hedonizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Felsefede, hazcılık veya hedonizm, hazzın mutlak anlamda iyi olduğunu, insan eylemlerinin nihai anlamda haz sağlayacak bir biçimde planlanması gerektiğini, sürekli haz verene yönelmenin en uygun davranış biçimi olduğunu savunan felsefi görüş. Kirene Okulu'nda, Sokrates'in öğrencisi Aristippos (MÖ 435-355) tarafından kurulmuş, daha sonra Epikuros tarafından devam ettirilmiştir.

Antik Yunanistan'da ortaya çıkan hazcılık, 19. yüzyılda ortaya çıkan İngiliz faydacılığını etkilemiştir.

Varoluşçuluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Varoluşçuluk veya egzistansiyalizm, genel olarak psikolojik ve kültürel devinimlerin; bireysel deneyimlerle birlikte var olabileceğini savunan felsefe akımı. Erdemlilik ve bilimsel düşünce birlikteliğinin insan var oluşunu anlamlandırmak için yeterli olamayacağını ve bundan dolayı mevcut birlikteliğin gerçek değer yargıları içinde yönetilen ileri düzey bir ulam (felsefi kategori) olduğu düşünülmüştür. İnsan yaradılışını anlamlandırma kesin olarak bahsedilen bu otantik gerçeklikle mümkündür.^[21]^[22]^[23]^[24]

Varoluşçuluk, 19. yüzyılın ortalarında, baskın sistematik felsefeye karşı bir tepki olarak doğmuştur. Søren Kierkegaard'ın genel olarak ilk varoluşçu filozof olduğu görüşü hâkimdir.^[23]^[25]^[26] Hegelcilik ve Kantçılığa karşı olarak,^[23]^[26] Kierkegaard bireysel bir bakış açısına sahiptir. Onun oluşturduğu sorumluluk temelindeki görüş; yaşamın anlamına, tutku ve samimiyet ikilisinin gerçekçi çözümlemelerine dayanmaktadır.^[27]^[28] Varoluşçuluk II. Dünya Savaşı'nı izleyen günlerden sonra bilinirlik kazanmıştır. Akım, felsefenin yanında, teoloji, drama, resim, edebiyat ve psikoloji dallarını da etkilemiştir.^[29]

Varoluşçu felsefeciler tarz ve içerik olarak, geleneksel sistematikçilere veya akademik felsefecilere benzemektedir. Bu iki tarz ve içerik de, soyuttur ve insanın somut varlığından oldukça uzaktır.^[30]^[31] Akademisyenler genellikle varoluşçu filozofların görüşlerinin diğer felsefelerin görüşlerine göre birbirlerinden çok farklı olduğunu düşünürler.^[32]^[33]^[34] Varoluşçu felsefecilerin en çok eleştirildikleri konulardan biri, kullandıkları terimler olmuştur. Bu terimlerin karışıklık doğurduğu ve akım içinde terim tutarlılığının sağlanamadı iddia edilmiştir.^[35]^[36]^[37]

Etik egoizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Objektivizm[değiştir | kaynağı değiştir]

20. yüzyılın ünlü düşünürlerinden Ayn Rand'ın eserleri ilk yayınlandıkları andan itibaren entelektüel alanda önemli bir etki yaratmıştır. Onun ortaya koyduğu yeni ahlak anlayışı (akılcı bencillik ahlakı) zamanın altruist-kolektifçi modasına meydan okumuştur. Objektivizm olarak bilinen felsefesi ünlü romanlarının temasıdır.

Ona göre etik mistik bir fantezi ya da sosyal bir anlaşma değildir, vazgeçilebilir, subjektif bir lüks de değildir. Etik; doğaüstü güçlerin, insanın komşuları ve kaprislerinin lütfu olarak değil, realite ve hayatın doğasının bir lütfu olarak, bireyin hayatta kalmasının nesnel bir gereksinimidir. Objektivist etik akılcı bencilliği, yani insanı kurban etme ilkelliğinin ötesine asla geçememiş, akılcı olmayan kaba kuvvet kullanıcılarının arzuları, hisleri veya kaprisleri ile üretilen değerleri değil, insan bekasının gerektirdiği değerleri destekler ve savunur.^[38]

Felsefi anarşizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomik bireycilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik liberalizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik liberalizm, bireysel özgürlük üzerine kurulu ve bu özgürlüklerin korunmasıyla sınırlandırılmış, topluma yüksek oranda avantaj sağlayacak bazı hizmetleri sunan bir devletin olması, geriye kalan tüm fonksiyonların düşürülerek serbest piyasa tarafından karşılanması gerektiğini savunan ideolojidir. Klasik liberaller laissez faire ekonomi politikalarını savunur, iktisadi özgürlükler ve piyasa ekonomisini vurgular, devletin görev alanının genişletilmesine karşı çıkar.

Klasik liberal bir düzen, politikayı en asgari düzeye indirir ve bireyleri kendi örgütlerini ve gruplarını kurmakta ve kendi amaçlarını izlemekte serbest bırakır. Bazı türleri bireyleri eğer isterlerse düzenden ayrılma konusunda bile serbest bırakır. Başka konularda aralarında dikkate değer farklılıklar bulunmasına rağmen, önde gelen çağdaş liberallerden F. A. Hayek, John Rawls, Ronald Dworkin, Charles Larmore, Chandran Kukathas, Loren E. Lomasky ve David Schmidtz klasik liberal olarak tanımlanabilecek düşünürlerdir.

Bireyci anarşistler ve ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutualizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutualizm, 18. yüzyılda İngiliz ve Fransız işçi hareketleri ile ortaya çıktı ve ardından Fransa'da Pierre-Joseph Proudhon, ABD'de diğer bazı düşünürlerle bağlantılı olarak anarşist görünüm kazandı.^[39] Birleşik Devletler'de, örneğin Benjamin Tucker ve William B. Greene gibi bireyci anarşistler üzerinde etkisi görüldü.

Mutualizmin önemli kavramları arasında; federasyon, karşılıklılık, özgür ortaklık, gönüllülüğe dayanan sözleşmeler, kredi ve para reformu bulunur. Birçok mutualistin görüşüne göre hükûmet müdahalesinin olmadığı bir serbest piyasa - emek değer teorisine göre - kar, kira ve faizi kaldırarak, fiyatları emek maliyetlerine çeker ve şirketler için işçilerin rekabeti yerine; firmaların ücretleri arttırarak işçiler için rekabet ettiği bir düzen sağlanır.^[40]^[41]

Mutualizm, kimi zaman bireyci ve kollektivist anarşizm arasında bir yerlerde bir sentez olarak görülür.^[42] Bu düşünce mutualistlerin kendi eserlerinde dile getirilmiştir. "Mülkiyet Nedir?" adlı eserinde Proudhon "özgürlük" kavramına eşdeğer olarak komünizm ve mülkiyetin diyalektik sentezi olan "anarşi" kavramını önerir.^[43] Pierre-Leroux'tan esinlenen Greene, mutualizmi üç felsefenin sentezinde arar:“komünizm, kapitalizm ve sosyalizm.^[44] Sonraki bireyci anarşistler mutualist terimini “sentez” temasına çok az vurgu yaparak kullandılar.

Proudhon’dan önce, Josiah Warren’de başarısız Owencı deneyimin ardından benzer görüşler^[45] öne sürmüştür.^[46] 1840 ve 1850’lerde, Charles A. Dana^[47] ve William B. Greene, Proudhon’un çalışmalarını ABD’de tanıttı. Greene Proudhon’un mutualizm kavramını ABD koşullarında yeniden değerlendirdi ve Benjamin R. Tucker'a bundan bahsetti.^[48]

Liberteryen sosyalizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Liberteryen sosyalizm veya özgürlükçü sosyalizm (Tamamen aynı ideoloji olmasalar da, bazen sosyalist anarşizm olarak da adlandırılır^[49]^[50]), güdümsüz, ekonomik ya da toplumsal katmansız, birey özgürlüğüne ve eşitliğine dayalı, her tür bilgiye erişmede ve kullanmada fırsat eşitliği sağlayan, anarşist özelliklere sahip bir sosyalizm anlayışıdır.^[51]

Sol liberteryenizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Sol liberteryenizm, bireysel özgürlük, eşitlik ve sosyal adaletin bir arada olması gerektiğini savunan siyasi bir görüştür.

Aynı zamanda, farklı siyasal hareket ve kuramcıları tarafından kullanılan bir terimdir. İki farklı tanım ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.

Sol liberteryenizm bir kısım düşünür tarafından bireysel özgürlüğe çok güçlü bir bağı olan bir doktrin olarak düşünülmektedir ve doğal kaynaklar ile ilgili olarak, kişinin bu kaynaklar üzerinde başkalarının zararına olacak şekilde özel mülkiyet iddia etmesini hukuk dışı olduğu inancına sahip olmalarından dolayı, eşitlikçi bir görüşe sahiptir. Sol liberteryenizm Peter Vallentyne, Hillel Steiner, and Michael Otsuka gibi^[52] çağdaş teorisyenler tarafından savunulmaktadır. Bu tanımı savunan bazı sol liberteryenler her bireyin doğal kaynakların eşit paylaşımını hak ettiği iddiasına dayanarak bir çeşit yeniden gelir bölüşümünü savunmaktadır.^[53] Georgistlerin kendilerini tanımlamalarında da kullanılmaktadır.

Sol liberteryenizm veya liberteryen sol Roderick T. Long tarafından şöyle tarif edilmektedir

“	... geleneksel olarak solun kavramları olarak düşünülen kavramlarla liberteryenizmin birleşmesi, kaynaşması, yeniden bütünleşmesi. Bu, çalışanın güçlendirilmesi, plutokrasi için duyulan endişe, feminizm ve değişik toplumsal eşitlikçilik kavramlarını içermektedir.^[54]	„

Sağ liberteryenizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağ liberteryenizm, siyasi analistler, akademisyenler ve medya kaynakları tarafından öz-sahipliği, sınırlı hükûmeti savunan,^[55] özel mülkiyet haklarını ve serbest piyasayı destekleyen laissez faire eğimli liberteryen felsefeleri tanımlamada kullanılan bir terimdir. İlk olarak klasik liberalizm üzerinden yola çıkmıştır ve günümüzde bu düşüncenin daha uç şekli olarak kabul edilir.

Sağ liberteryenler devletin olabildiğince küçülmesi gerektiğine inanan minarşizm düşüncesini savunur. Minarşistler devletin tamamen ortadan kalkması gerektiğine inanan anarko-kapitalizmin aksine, bireyleri; şiddet, saldırganlık ve hırsızlık gibi olaylardan koruyacak bir devlete gereksinim duyar. Devlet bu tip suç olaylarını engellemek ve insanların mülkiyetlerini korumak dışında, hayata hiçbir müdahale yapmamalıdır.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Ward, Colin. Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2004, p. 2
^ Heywood, Andrew, Key Concepts in Politics, Palgrave, ISBN 0-312-23381-7, 2000, p. 46
^ Woodcock. George. 2004. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press. p 20
^ Johnson, Ellwood. The Goodly Word: The Puritan Influence in America Literature, Clements Publishing, 2005, p. 138: "…a political theory that has usually been named 'anarchist individualism'…The theory, however, does not advocate anarchism in the sense, for example, of the destruction of institutions; its purpose is only description. Emersonian and Thoreauavian anarchism does not call for any specifiable program of rebellion or destruction of social institutions, but merely asserts one abiding truth…" Encyclopaedia of the Social Sciences, edited by Edwin Robert Anderson Seligman, Alvin Saunders Johnson, 1937, p. 12: "The noblest and most eloquent statement of this essentially anarchist individualism came a generation later in Thoreau's essay on Civil Disobedience" Bool, Henry, Henry Bool's Apology for His Jeffersonian Anarchism 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1901: "I am a believer in the doctrines of the individualistic school of Anarchists, to which Garrison, Emerson, Proudhon, Thoreau, Spooner, Andrews, Warren and Tucker belong."
^ Woodcock, George. 2004. Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Broadview Press. p. 20
^ Levy, Carl. Anarchism. Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761568770_1/Anarchism.html 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Anarchism is a word without meaning, unless it includes the liberty of the individual to control his product or whatever his product has brought him through exchange in a free market - that is, private property. Whoever denies private property is of necessity an Archist." "ANARCHISM AND PROPERTY", by Benjamin Tucker in "The New Freewoman", November 15 1913
^ Benjamin Tucker, "defense is a service like any other service; that it is labor both useful and desired, and therefore an economic commodity subject to the law of supply and demand; that in a free market this commodity would be furnished at the cost of production; that, competition prevailing, patronage would go to those who furnished the best article at the lowest price; that the production and sale of this commodity are now monopolized by the State; and that the State, like almost all monopolists, charges exorbitant prices" "Instead of a Book" (1893)
"Anarchism does not exclude prisons, officials, military, or other symbols of force. It merely demands that non-invasive men shall not be made the victims of such force. Anarchism is not the reign of love, but the reign of justice. It does not signify the abolition of force-symbols but the application of force to real invaders." Tucker, Benjamin. Liberty October 19 1891.
^ Tucker, Benjamin. Labor and Its Pay 7 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., from Individual Liberty: Selections from the Writings of Benjamin T. Tucker
^ Schwartzman, Jack. Ingalls, Hanson, and Tucker: Nineteenth-Century American Anarchists. American Journal of Economics and Sociology, Vol. 62, No. 5 (November, 2003). p. 325
^ Spooner, Lysander. The Law of Intellectual Property 24 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Carl Watner. Benjamin Tucker and His Periodical 27 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (868 KiB), Liberty. Journal of Libertarian Studies, Vol. 1, No. 4, p. 308
^ Watner, Carl. Spooner Vs. Liberty 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1.20 MiB) in The Libertarian Forum. March 1975. Volume VII, No 3. ISSN 0047-4517. pp. 5-6.
^ Watner, Carl. 1977. "Benjamin Tucker and His Periodical, Liberty." Journal of Libertarian Studies
^ Brooks, Frank H. 1994. The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881-1908). Transaction Publishers. p. 75.
^ Avrich, Paul. 2006. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. AK Press. p. 6
^ Levy, Carl. Anarchism 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2007.
^ Miller, David. Anarchism. The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought 1987. p. 11
^ ""Libertine" at the Free Dictionary". 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.
^ Mullarkey, John, and Beth Lord (düz.). The Continuum Companion to Continental Philosophy. Londra, 2009, s. 309
^ Stewart, Jon. Kierkegaard ve Varoluşçuluk. Farnham, İngiltere, 2010, s. ix
^ ^a ^b ^c (Gerçeklik - Var oluş bağlamında, bireysel gerçekliğin oluşması: ruh veya mizaç.)
^ Merriam Webster entry for "authentic". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
^ Marino, Gordon. Varoluşçuluğun Yazınsal Temelleri (Modern Kütüphane, 2004, s. ix, 3).
^ ^a ^b McDonald, William. "Søren Kierkegaard". Edward N. Zalta (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (2009 Yaz Dönemi Baskısı). 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
^ Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, sn.4-6).
^ Lowrie, Walter. Kierkegaard'ın Hristiyanlık Üzerine Eleştirileri (Princeton, 1969, sn. 37-40).
^ Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings. Hackett Publishing. ss. xiii. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
^ Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), s. 5.
^ Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) s. 12.
^ Crowell, Steven (Ekim 2010). Existentialism. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2012.
^ John Macquarrie, Varoluşçuluk, New York (1972), sn. 14–21.
^ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), s. 259.
^ Carnap, Rudolf, Uberwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache [Overcoming Metaphysics by the Logical Analysis of Speech], Erkenntnis (1932), sn.219–241. Carnap's critique of Heidegger's "What is Metaphysics".
^ Marcuse, Herbert. "Sartre's Existentialism". Studies in Critical Philosophy baskısı. Londra: NLB, 1972. s. 161
^ Martin Heidegger, "Letter on Humanism", Basic Writings: Nine Key Essays, plus the Introduction to Being and Time , çevirmen: David Farrell Krell (Londra, Routledge; 1978), 208. GoogleBooks 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Ayn Rand, Bencilliğin Erdemi, S. 1
^ "A member of a community," The Mutualist; this 1826 series criticized Owen's proposals, and has been attributed to Josiah Warren or another dissident Owenite in the same circles; Wilbur, Shawn, 2006, "More from the 1826 "Mutualist"?"
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.
^
Under the mutual system, each individual will receive the just and exact pay for his work; services equivalent in cost being exchangeable for services equivalent in cost, without profit or discount; and so much as the individual laborer will then get over and above what he has earned will come to him as his share in the general prosperity of the community of which he is an individual member.
— "Communism versus Mutualism", Socialistic, Communistic, Mutualistic and Financial Fragments. (Boston: Lee & Shepard, 1875), William Batchelder Greene
^ Avrich, Paul. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America, Princeton University Press 1996 ISBN 0-691-04494-5, p.6
Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, Blackwell Publishing 1991 ISBN 0-631-17944-5, p.11
^ Proudhon, Pierre-Joseph What is Property? 2 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1840), p. 281
^ Greene, William B. "Communism — Capitalism — Socialism", Equality (1849)[1] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 59.
^ Warren published the periodical The Peaceful Revolutionist in 1833, seven years before Proudhon's "What is Property."
^ "While more learned men lost faith in utopias and in human nature when the New Harmony experiment failed, Warren became more trusting than before in man's intelligence and perfectibility." - Native American Anarchism, pg. 94, Eunice Schuster
^ Dana, Charles A. Proudhon and his "Bank of the People" 13 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1848).
^ Tucker, Benjamin R., "On Picket Duty", Liberty (Not the Daughter but the Mother of Order) (1881-1908); 5 January 1889; 6, 10; APS Online pg. 1
^ Ostergaard, Geoffrey. "Anarşizm". A Dictionary Marxist Thought. Blackwell Publishing, 1991. p. 21.
^ Noam Chomsky, Carlos Peregrín Otero. Language and Politics. AK Press, 2004, p. 739
^ Baake, David. "Prospects for Libertarian Socialism", Zmag (June 2005).
^ Vallentyne, Peter (2000). Left-Libertarianism and Its Critics Left-Libertarianism and Its Critics: The Contemporary Debate (İngilizce). Basingstoke: Palgrave Macmillan. ss. page 1. ISBN 9780312236991. KB1 bakım: Fazladan yazı (link)
^ Gaus, Gerald F. & Kukathas, Chandran. 2004. Handbook of Political Theory. Sage Publications Inc. p. 128
^ Long, Roderick. T. An Interview With Roderick Long 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Ellen Frankel Paul; Fred Miller, Jr; Jeffrey Paul (12 Şubat 2007). Liberalism: Old and New: Volume 24. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70305-5. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[1] Ward, Colin. Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2004, p. 2

[2] Heywood, Andrew, Key Concepts in Politics, Palgrave, ISBN 0-312-23381-7, 2000, p. 46

[3] Woodcock. George. 2004. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press. p 20

[4] Johnson, Ellwood. The Goodly Word: The Puritan Influence in America Literature, Clements Publishing, 2005, p. 138: "…a political theory that has usually been named 'anarchist individualism'…The theory, however, does not advocate anarchism in the sense, for example, of the destruction of institutions; its purpose is only description. Emersonian and Thoreauavian anarchism does not call for any specifiable program of rebellion or destruction of social institutions, but merely asserts one abiding truth…" Encyclopaedia of the Social Sciences, edited by Edwin Robert Anderson Seligman, Alvin Saunders Johnson, 1937, p. 12: "The noblest and most eloquent statement of this essentially anarchist individualism came a generation later in Thoreau's essay on Civil Disobedience" Bool, Henry, Henry Bool's Apology for His Jeffersonian Anarchism 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1901: "I am a believer in the doctrines of the individualistic school of Anarchists, to which Garrison, Emerson, Proudhon, Thoreau, Spooner, Andrews, Warren and Tucker belong."

[5] Woodcock, George. 2004. Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Broadview Press. p. 20

[6] Levy, Carl. Anarchism. Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761568770_1/Anarchism.html 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[7] "Anarchism is a word without meaning, unless it includes the liberty of the individual to control his product or whatever his product has brought him through exchange in a free market - that is, private property. Whoever denies private property is of necessity an Archist." "ANARCHISM AND PROPERTY", by Benjamin Tucker in "The New Freewoman", November 15 1913

[8] Benjamin Tucker, "defense is a service like any other service; that it is labor both useful and desired, and therefore an economic commodity subject to the law of supply and demand; that in a free market this commodity would be furnished at the cost of production; that, competition prevailing, patronage would go to those who furnished the best article at the lowest price; that the production and sale of this commodity are now monopolized by the State; and that the State, like almost all monopolists, charges exorbitant prices" "Instead of a Book" (1893)
"Anarchism does not exclude prisons, officials, military, or other symbols of force. It merely demands that non-invasive men shall not be made the victims of such force. Anarchism is not the reign of love, but the reign of justice. It does not signify the abolition of force-symbols but the application of force to real invaders." Tucker, Benjamin. Liberty October 19 1891.

[9] Tucker, Benjamin. Labor and Its Pay 7 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., from Individual Liberty: Selections from the Writings of Benjamin T. Tucker

[10] Schwartzman, Jack. Ingalls, Hanson, and Tucker: Nineteenth-Century American Anarchists. American Journal of Economics and Sociology, Vol. 62, No. 5 (November, 2003). p. 325

[11] Spooner, Lysander. The Law of Intellectual Property 24 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[12] Carl Watner. Benjamin Tucker and His Periodical 27 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (868 KiB), Liberty. Journal of Libertarian Studies, Vol. 1, No. 4, p. 308

[13] Watner, Carl. Spooner Vs. Liberty 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1.20 MiB) in The Libertarian Forum. March 1975. Volume VII, No 3. ISSN 0047-4517. pp. 5-6.

[14] Watner, Carl. 1977. "Benjamin Tucker and His Periodical, Liberty." Journal of Libertarian Studies

[15] Brooks, Frank H. 1994. The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881-1908). Transaction Publishers. p. 75.

[16] Avrich, Paul. 2006. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. AK Press. p. 6

[17] Levy, Carl. Anarchism 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2007.

[18] Miller, David. Anarchism. The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought 1987. p. 11

[19] ""Libertine" at the Free Dictionary". 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.

[20] "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.

[21] Mullarkey, John, and Beth Lord (düz.). The Continuum Companion to Continental Philosophy. Londra, 2009, s. 309

[22] Stewart, Jon. Kierkegaard ve Varoluşçuluk. Farnham, İngiltere, 2010, s. ix

[Crowell2010Stanford-23] (Gerçeklik - Var oluş bağlamında, bireysel gerçekliğin oluşması: ruh veya mizaç.)

[24] Merriam Webster entry for "authentic". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.

[25] Marino, Gordon. Varoluşçuluğun Yazınsal Temelleri (Modern Kütüphane, 2004, s. ix, 3).

[McDonald2009Stanford-26] McDonald, William. "Søren Kierkegaard". Edward N. Zalta (Ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (2009 Yaz Dönemi Baskısı). 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.

[27] Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, sn.4-6).

[28] Lowrie, Walter. Kierkegaard'ın Hristiyanlık Üzerine Eleştirileri (Princeton, 1969, sn. 37-40).

[29] Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings. Hackett Publishing. ss. xiii. 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.

[30] Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), s. 5.

[31] Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) s. 12.

[Crowell2010Stanford1-32] Crowell, Steven (Ekim 2010). Existentialism. 19 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2012.

[33] John Macquarrie, Varoluşçuluk, New York (1972), sn. 14–21.

[34] Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), s. 259.

[Carnap,_Rudolf_1932_pp.219-35] Carnap, Rudolf, Uberwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache [Overcoming Metaphysics by the Logical Analysis of Speech], Erkenntnis (1932), sn.219–241. Carnap's critique of Heidegger's "What is Metaphysics".

[Marcuse1972-36] Marcuse, Herbert. "Sartre's Existentialism". Studies in Critical Philosophy baskısı. Londra: NLB, 1972. s. 161

[37] Martin Heidegger, "Letter on Humanism", Basic Writings: Nine Key Essays, plus the Introduction to Being and Time , çevirmen: David Farrell Krell (Londra, Routledge; 1978), 208. GoogleBooks 12 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[38] Ayn Rand, Bencilliğin Erdemi, S. 1

[39] "A member of a community," The Mutualist; this 1826 series criticized Owen's proposals, and has been attributed to Josiah Warren or another dissident Owenite in the same circles; Wilbur, Shawn, 2006, "More from the 1826 "Mutualist"?"

[40] "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2013.

[41] 
Under the mutual system, each individual will receive the just and exact pay for his work; services equivalent in cost being exchangeable for services equivalent in cost, without profit or discount; and so much as the individual laborer will then get over and above what he has earned will come to him as his share in the general prosperity of the community of which he is an individual member.
— "Communism versus Mutualism", Socialistic, Communistic, Mutualistic and Financial Fragments. (Boston: Lee & Shepard, 1875), William Batchelder Greene

[42] Avrich, Paul. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America, Princeton University Press 1996 ISBN 0-691-04494-5, p.6
Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, Blackwell Publishing 1991 ISBN 0-631-17944-5, p.11

[43] Proudhon, Pierre-Joseph What is Property? 2 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1840), p. 281

[44] Greene, William B. "Communism — Capitalism — Socialism", Equality (1849)[1] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 59.

[45] Warren published the periodical The Peaceful Revolutionist in 1833, seven years before Proudhon's "What is Property."

[46] "While more learned men lost faith in utopias and in human nature when the New Harmony experiment failed, Warren became more trusting than before in man's intelligence and perfectibility." - Native American Anarchism, pg. 94, Eunice Schuster

[47] Dana, Charles A. Proudhon and his "Bank of the People" 13 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1848).

[48] Tucker, Benjamin R., "On Picket Duty", Liberty (Not the Daughter but the Mother of Order) (1881-1908); 5 January 1889; 6, 10; APS Online pg. 1

[49] Ostergaard, Geoffrey. "Anarşizm". A Dictionary Marxist Thought. Blackwell Publishing, 1991. p. 21.

[cho-50] Noam Chomsky, Carlos Peregrín Otero. Language and Politics. AK Press, 2004, p. 739

[51] Baake, David. "Prospects for Libertarian Socialism", Zmag (June 2005).

[52] Vallentyne, Peter (2000). Left-Libertarianism and Its Critics Left-Libertarianism and Its Critics: The Contemporary Debate (İngilizce). Basingstoke: Palgrave Macmillan. ss. page 1. ISBN 9780312236991. KB1 bakım: Fazladan yazı (link)

[53] Gaus, Gerald F. & Kukathas, Chandran. 2004. Handbook of Political Theory. Sage Publications Inc. p. 128

[54] Long, Roderick. T. An Interview With Roderick Long 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[55] Ellen Frankel Paul; Fred Miller, Jr; Jeffrey Paul (12 Şubat 2007). Liberalism: Old and New: Volume 24. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70305-5. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

g t d Sosyal ve politik felsefe
Eski	Aristoteles Augustine Çanakya Cicero Konfüçyüs Han Fei Lactantius Laozi Mensiyüs Mozi Origenes Filon Platon Plütark Polibios Shang Sun Tzu Tertullianus Thukididis Valluvar Ksenofon Xun Kuang
Ortaçağ	Alpharabius Aquinas Avempace Avicenna Baldus Bartolus Bruni Dante Gelasius Gazzâlî Giles Gratian Gregory İbn Haldun Salisburyli John Latini Musa bin Meymun Marsilius Muhammed Nizâmülmülk Ockham Photios Gemistos Plethon İbn-i Tufeyl Wang
Erken modern	Beza Boétie Bodin Bossuet Buchanan Calvin Campanella Desiderius Erasmus Filmer Grotius Guicciardini Harrington Hayashi Hobbes James Leibniz Locke Luther Machiavelli Malebranche Milton Montaigne More Müntzer Naudé Pufendorf Sidney Spinoza Suárez
18th–19th-yüzyıl	Bakunin Bastiat Beccaria Bentham Blanqui Bolingbroke Bonald Burke Carlyle Comte Condorcet Constant Cortés Emerson Engels Fichte Fourier Franklin Godwin Haller Hamann Hegel Helvétius Herder Hume Jefferson Kant siyaset felsefesi Kierkegaard Le Bon Le Play Madison Maistre Marx Mazzini Mill Montesquieu Nietzsche Novalis Owen Paine Renan Rousseau Royce Sade Saint-Simon Schiller Smith Spencer Spooner de Staël Stirner Taine Thoreau Tocqueville Tucker Vico Vivekananda Voltaire Warren
20th–21st-yüzyıl	Adorno Agamben Ambedkar Arendt Aron Badiou Baudrillard Bauman Benoist Berlin Bernstein Burnham Butler Camus Chomsky de Beauvoir Debord Deleuze Dewey Dmowski Du Bois Dugin Durkheim Dworkin Evola Foucault Fromm Fukuyama Gandhi Gehlen Gentile Gramsci Guénon Habermas Hayek Heidegger Hoppe Huntington Irigaray Kautsky Kirk Kołakowski Kropotkin Laclau Land Lenin Luxemburg MacIntyre Mansfield Mao Marcuse Maritain Maurras Michels Mises Mosca Mouffe Negri Niebuhr Nozick Nursî Oakeshott Ortega Pareto Polanyi Popper Qutb Radhakrishnan Rand Rawls Röpke Rothbard Russell Santayana Sartre Schmitt Scruton Searle Shariati Simmel Skinner Sombart Sorel Spann Spengler Strauss Sun Taylor Voegelin Walzer Weber Weil Žižek
Sosyal teoriler	Anarşizm Otoriterlik Kolektivizm Hıristiyan teorileri Komünizm Cemaatçilik Çatışma teorileri Konfüçyüsçülük Uzlaşı teorisi Muhafazakârlık Sözleşmecilik Kozmopolitizm Elit teorisi Faşizm Feminist teoriler Gandizm Hindu milliyetçiliği (Hindutva) Bireycilik İslami teoriler İslamcılık Yasalcılık Liberalizm Özgürlükçülük Mohizm Monarşizm Milliyetçilik Popülizm Cumhuriyetçilik Sosyal inşacılık Sosyal yapılandırmacılık Sosyal Darwinizm Sosyalizm Faydacılık
İlgili makaleler	Ekonomi politiğin eleştirisi İçtihat bilimi Felsefe ve ekonomi Eğitim felsefesi Tarih felsefesi Hukuk felsefesi Sosyal bilim felsefesi Siyasi etik Adalet Dizin

Bireysel Özgürlükler nedir?, Bireysel Özgürlükler anlamı nedir?, Bireysel Özgürlükler ne demektir?