Ferrer okulu, Francisco Ferrer'in anarşist pedagojisinden ilham alan, 20. yüzyılın başlarındaki bir özgürlükçü okuldu. Dönemin kilise ve dogmatik standart İspanyol müfredatının aksine akıl, haysiyet, kendine güven ve bilimsel gözlemi vurgulayan rasyonalist, seküler eğitimin savunuculuğunu yapmıştır. Ferrer'in öğretileri, rasyonalist ve romantik eğitim felsefesi ve 19. yüzyıl devlet dışı, laik İspanyol okullarının geleneğini takip etmiştir. Özellikle Paul Robin'in Cempuis'deki yetimhanesinden etkilenmiştir.

Ferrer, bu idealden yola çıkarak Barselona'da 1901-1906 yılları arasında beş yıl boyunca faaliyet gösteren Escola Moderna'yı kurdu. Ferrer, çocuğun içindeki doğal yetenekleri ortaya çıkarmaya çalışan daha az dogmatik bir eğitim yaklaşımı benimsemiş olsa da, çocuklara sosyal sorumluluk ve özgürlüğün önemi konusunda manevi telkinlerde bulunmaya devam etmiştir. Ferrer teoriden ziyade pratik bilgiyi savunmuş ve okumalar yerine deneyimleri ve gezileri vurgulamıştır. Öğrenciler kendi eğitimlerine yön verme ve istedikleri gibi devam etme konusunda özgürdü ve onlara güvenilmekteydi. Okul akşamları ve hafta sonları yetişkinlere yönelik derslere de ev sahipliği yapmaktaydı. Ayrıca okul için kitapların basıldığı bir matbaa da bulunmaktaydı. Matbaa, okuldan haberler ve önde gelen özgürlükçü yazarların makalelerini içeren kendi dergilerini çıkarmıştır.

Ferrer'in idamının ardından, uluslararası bir Ferrer hareketi (Modern Okul hareketi olarak da bilinir) başta New York ve Stelton Modern Okulu olmak üzere tüm Avrupa'ya ve Brezilya ve Amerika Birleşik Devletleri'ne kadar yayıldı.

Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

Francisco Ferrer, Escuela Moderna aracılığıyla çocuklara o dönem için nadir görülen eğitim özgürlükleri sağlamaya çalışmıştır. Paris'te geçirdiği 16 yıllık sürgünün ardından 1901'de Barselona'ya dönen Ferrer, akıl, haysiyet, kendine güven ve bilimsel gözlem odaklı eğitimin önde gelen bir temsilcisi oldu. Buna karşılık standart İspanyol okulları Kilise'nin otoritesi altında dindarlık ve itaati vurguluyordu. Bu okullar disiplin ve uyum sağlamak için resmi düzenlemeler ve dogmatik müfredat kullanırken, Ferrer kendi okulunun özgünlüğü, bağımsızlığı, el işi ve entelektüel çalışmanın birleşimini, çocuklar ve öğretmenler arasındaki açıklığı ve çocukların ve ebeveynlerin okul yönetimine katılımını teşvik etmesini istemiştir. ^[1]

Ferrer'in pedagojisi, Rousseau, Pestalozzi, Froebel, Kropotkin ve Tolstoy gibi pedagoglarla 18. yüzyıl akılcılığından ve 19. yüzyıl romantizminden gelen özgürlükçü bir pedagojik gelenekten geliyordu. Bu etkiler, deneyim yoluyla öğrenmeyi ve çocuklara sevgi ve sıcaklıkla davranmayı temsil ediyordu. Kilise ve devletin etkisini kitlesel eğitimden kaldırarak, aydınlanmış halkın statükoyu altüst edeceğini öne sürüyorlardı. ^[1] Ferrer'e göre özgür bir eğitim, çocuğun iradesini ve kendi kendine öğrenme güdüsünü uyandırmak için kendi resmi dogmalarından ziyade doğaçlama deney ve spontanlığı kullanan eğitimcileri gerektiriyordu. ^[1] Pedagoji konusundaki inançları, ideolojik ayrımların bu kadar belirgin olmadığı bir döneme ait olduğundan, tek bir düşünce ekolünü takip etmemiştir. ^[2] Bunun yerine, kaba ve hazır bir İspanyol devlet dışı, rasyonalist eğitim geleneğini yansıtmaktaydılar: cumhuriyetçi ve Fourierci okullar (1840-50'ler), anarşist ve laik okullar (1870-80'ler), Fransa'da Paul Robin'in Cempuis yetimhanesi, Joan Puig i Elias'ın Katalonya'daki çalışmaları ve José Sánchez Rosa'nın Endülüs'teki çalışmaları. ^[1]

Eğitim, 19. yüzyılın sonlarında rasyonalistler ve anarşistler arasında önemli bir konuydu. Ferrer uzun süre İspanyol cumhuriyetçiliğinin radikallerinden biri olmuş, ancak Paris'te geçirdiği süre boyunca anarşist çevrelere yönelmiş ve burada eğitim konusunda hararetle okumalar yapmıştır. ^[1] Paul Robin'in Cempuis'deki Prévost yetimhanesinde çocukların fiziksel ve entelektüel kapasitelerini zorlama olmaksızın bütünleştirmeye çalışan okulundan etkilenmişti. Ferrer 1900 yılı civarında bu modeli temel alan özgürlükçü bir okul açacağını ilan etmiştir. Bu isteği, özel ders verdiği ve fikirlerine ikna ettiği bir Fransız kadından kendisine yaklaşık bir milyon frank miras kalmasıyla akla yatkın bir hal aldı. Ferrer'in 1901'de İspanya'ya dönüşü, İspanya-Amerika Savaşı'nı kaybettikten sonra, özellikle dini milli eğitim konusunda ulusal bir öz-düşünüm dönemine denk gelmiştir ^[1]

Barselona[değiştir | kaynağı değiştir]

Escola Moderna, 8 Eylül 1901'de Barselona'nın Carrer de les Corts caddesinde 30 öğrenciyle açılmıştır. Bu sınıfın neredeyse üçte ikisi erkekti ve ilk, orta ve ileri olmak üzere üç gruba ayrılmıştı. Okul, velilerin ödeme gücüne göre değişen ölçekte öğrenim ücreti almaktaydı. İlk yılın sonunda 70 olan okul mevcudu 1904'te 114'e ve 1905'te 126'ya yükseldi. İspanyol yetkililer okulu 1906 yılında kapatmıştır. ^[1]

Ferrer'in pedagojisi dogmayı eğitimden çıkarmaya ve bunun yerine çocukların kendi güçlerini yönlendirmelerine yardımcı olmaya çalışmıştır. Ferrer'in okulu, samimiyetten ziyade aldatmayı körüklediğine inandığı cezalardan ve ödüllerden uzak durmuştur. Benzer şekilde, notları veya sınavları da kabul etmedi, çünkü bunların pohpohlama, sönükleştirme ve eziyet etme eğilimlerini tehlikeli buluyordu. Ferrer teoriden ziyade pratik bilgiye öncelik vermiş ve çocukları okumak yerine deneyimlemeye teşvik etmiştir. Dersler, dersin konularının ilk elden deneyimlenebileceği yerel fabrikalara, müzelere ve parklara ziyaretleri gerektiriyordu. Çocuklar kendi işlerini kendileri planlıyor, kendilerine güveniyor ve derslere istedikleri gibi katılabiliyorlardı. ^[1]

Okul, ebeveynleri okulun işleyişine katılmaya ve halkı derslere katılmaya teşvik etmiştir. Akşamları ve Pazar günleri öğleden sonra verilen dersler halka açıktı bu derslerde fizyoloji, coğrafya ve doğa bilimlerinden akademisyenler yer almaktaydı. Okulun ikinci yılında, bu geçici dersler düzenli akşam kurslarına dönüşmüştü. Ferrer, derslerin halka açık olduğu popüler bir üniversite yaratmak için Barselona Üniversitesi profesörleriyle görüşmeler gerçekleştirdi. ^[1] Bu fikir Fransa'da ve Avrupa'nın diğer bölgelerinde eşzamanlı olarak gelişmesine rağmen, Ferrer'in popüler üniversitesi hayata geçemedi. ^[1]

Escola Moderna, okulun atölyesi, laboratuvarı ve haritalar gibi öğretim araçlarının yanı sıra öğretmen yetiştiren bir okula ve radikal bir matbaaya da ev sahipliği yapıyordu. ^[1] Ferrer'in iyi okuma materyallerinin eksikliğini düşünmesi basını harekete geçirdi. Çevirmenler ve aydınlardan oluşan bir kadroyla birlikte basın, çoğu Fransızcadan çevrilen, yeni bilimsel kavramlar üzerine anlaşılır bir dille yazılmış 40'tan fazla ders kitabı üretti. İspanyol yetkililer toplumsal düzeni altüst ettiği için bu kitaplardan nefret ediyorlardı. Kitapların konuları arasında gramer, matematik, doğa ve sosyal bilimler, coğrafya, antropoloji, sosyoloji, dini mitoloji ve vatanseverlik ve istilanın adaletsizlikleri yer almaktaydı. En popüler çocuk kitabı Jean Grave'in ütopik peri masalı Nono'nun Maceraları'ydı . Diğer başlıklar şunları içeriyordu: ^[1]

• Nicolás Estévanez'in İspanyol Tarihi Araştırması
• Clémence Jacquinet'in Dünya Tarihinin Özeti
• Odón de Buen'den Fiziksel Coğrafya
• Georges Engerrand'tan İnsanlığın İlk Aşamaları
• Malvert'ten Hıristiyanlığın Kökenleri
• Etnik Psikoloji Charles Letourneau
• İnsan ve Dünya (kısaltılmış baskı), Elisée Reclus
• Yoksulluk: Sebebi ve Tedavisi Léon Martin
• Charles Malato'nun Sosyal Sınıfları ^[1]

Basının aylık dergisi Boletín de la Escuela Moderna, okulun haberlerine ve önde gelen özgürlükçü yazarların makalelerine ev sahipliği yapıyordu. ^[1] Basın, ekonomik ve dini baskı temaları üzerine yazılmış öğrenci makalelerinden seçmeler yayınlamıştır. ^[1]

Ferrer, okulun kişisel gelişimi teşvik etme amacının yanı sıra ek bir işlevi daha olduğuna inanıyordu: toplumsal yenilenme. Okul, Ferrer'in gelecekte görmeyi umduğu özgürlükçü toplumun embriyonik bir versiyonuydu. Propaganda ve kışkırtıcılık Escola Moderna'nın amaçlarının merkezinde yer almaktaydı, zira Ferrer insanların deneyler yoluyla kendilerini ve çevrelerini sürekli yeniledikleri bir toplum hayal etmekteydi. ^[1] Ferrer, okul için sendikalist birliğin rolüne çok yaklaşmıştı. ^[1]

Bu amaçla, Escola Moderna öğrencilerine de dogmatik eğitim verilmiyor, ahlaki telkinler veriliyordu. Ferrer, diğer insanlara saygının çocuklara aşılanması gereken bir nitelik olduğuna inanmıştır. Özgürlüğü sevmeleri ve saygınlıklarını başkalarıyla paylaştıklarını görmeleri sağlanan çocukların, bu sayede iyi birer yetişkin olacaklarına inanıyordu. Okulda ayrıca işbirliğini teşvik etmek için uluslararası Esperanto dili de öğretiliyordu. Bu sosyal adalet, eşitlik ve özgürlük eğitiminin dersleri arasında kapitalizmin kötülüğü, hükûmetin kölelik düzeni olduğu, savaşın insanlığa karşı işlenen bir suç olduğu, özgürlüğün insan gelişiminin temeli olduğu ve vatanseverlik, sömürü ve batıl inançlar nedeniyle çekilen acılar yer almaktaydı. Ders kitapları kapitalizme, devlete ve orduya karşı pozisyon almıştı: ^[1]

• Anarşist Ahlak Peter Kropotkin
• Savaş, Charles Malato
• Jean Grave'den Özgür Bir Dünya
• Anselmo Lorenzo'nun Yaşam Bayramı ^[1]

Ferrer dönüşü ile ölümü arasındaki on yıl boyunca Barselona'daki özgürlükçü eğitimin merkeziydi. Escola Moderna'nın programı, Ferrer'in ruhban karşıtlığından konuk entelektüel öğretim görevlilerinin kalitesine kadar, orta sınıf liberal reformcuları bile etkilemişti. Anarşist Emma Goldman okulun genişlemesindeki başarıyı Ferrer'in metodik idari becerisine bağlamıştı.. ^[1]

Onun modelindeki diğer okullar ve merkezler İspanya'ya ve Güney Amerika'ya yayıldı. ^[2] Ferrer 1905'in sonlarına doğru yakındaki tekstil merkezi Vilanova i la Geltrú'da bir de uydu okul açtığı zaman, hem çocuklar hem de yetişkinler için Escola Moderna'ya benzeyen Ferrer okulları İspanya'nın doğusunda çoğaldı: Barselona'da 14, Katalonya, Valensiya ve Endülüs'te 34 okul. İspanyol Cumhuriyetçiler ve Laik Özgür Düşünenler Birliği, okul basınındaki materyalleri kullanarak kendi sınıflarını organize etti ve toplamda 120 civarında rasyonalist okul açıldı. ^[1]

Uluslararası hareket[değiştir | kaynağı değiştir]

Ferrer okulları Cenevre, Liverpool, ^[3] Milano, São Paulo ve New York'a kadar geniş bir çevreye yayıldı. Çeşitliliği kapsamlı çalışmaları zorlaştırmaktadır. ^[2]

Ferrer hareketinin pedagoji felsefesinin iki farklı eğilimi vardı: dogmalardan uzak, didaktik olmayan bir özgürlük ve hegemonya karşıtı düşüncelerin daha fazla didaktik olarak desteklenmesi. Dogmadan uzak didaktik olmayan özgürlüğe doğru Ferrer, İspanyol eğitiminin geleneksel sistemlerini "dışarıda bırakarak" Rousseau, Pestalozzi ve Froebel'in çocuk merkezli geleneklerini yerine getirdi. Ferrer'in pedagojisi, okul sistemlerinin "kötülüklerinin" eleştirisine karşı bir eğitim "ideali" geliştirmiştir. ^[2] Hegemonya karşıtı inançların didaktik olarak geliştirilmesi yönünde, Barselona, Lozan, Liverpool ve Clivio (kuzey İtalya) Ferrer okulları, okulun sosyopolitik değişimi yönlendirmedeki görevini savunmuştur. Toplumu, okulu değiştirerek değiştirmeye çalışmışlar, rasyonel eğitimin hata ve cehaletin üzerine gideceğini savunmuşlardır. ^[2]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ferrer'in idamının ardından Emma Goldman, Alexander Berkman ve diğer anarşistler, Ferrer'in öğretilerini tanıtmak ve Amerika Birleşik Devletleri'nde onun modelinde okullar açmak için New York'ta Ferrer Derneği'ni kurmuştur. Derneğin 1911'den itibaren New York'taki Ferrer Merkezi'nde faaliyet gösteren Modern Okulu, Chicago, Los Angeles, Salt Lake City ve Seattle'daki benzer kısa ömürlü okullar için bir örnek teşkil etti. Her biri birkaç yıl sürmüştür. Ancak Stelton (New Jersey) ve Mohegan (New York) kolonilerinde açılan okullar onlarca yıl dayanmıştır. ^[4]

Okullarda çoğunlukla resmi müfredat uygulanmıyordu ve dersler zorunlu olmuyordu. Öğrenciler uygulamalı çalışmaya odaklanıyordu. Bu okullar 1940'larda gözden düştü, ancak birkaçı sonraki on yılda da devam etti. Amerikan özgürlükçü okulları 1960'larda yeniden canlandı ve Ferrer okullarının mezunları tarafından yönetildi. ^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]