Murray Bookchin
Doğumu	14 Ocak 1921(1921-01-14) New York, Amerika Birleşik Devletleri
Ölümü	30 Temmuz 2006 (85 yaşında) Burlington, Vermont
Çağı	20. yüzyıl felsefesi
Bölgesi	batı felsefesi
Okulu	Anarşist komünizm, sosyal ekoloji
Etkilendikleri Aristoteles,[1] Baruch Spinoza,[1] G.W.F. Hegel,[1] Karl Marx,[1] Peter Kropotkin,[1] Hans Jonas,[2] Denis Diderot,[3] Frankfurt Okulu[4]
Etkiledikleri Demokratik Konfederalizm, Abdullah Öcalan

Murray Bookchin (14 Ocak 1921 - 30 Temmuz 2006), Amerikalı sosyal teorisyen, yazar, tarihçi ve siyaset felsefecisi. Çevre hareketinin öncülerinden olan Bookchin, özgürlükçü sosyalizm, anarşizm ve ekoloji düşüncelerine bağlı kalarak şehir planlaması ve teorisyeni olduğu sosyal ekoloji ideolojisi gibi konular üzerine çalışmalar yapmış, anarşist gelenek ile çağdaş ekolojik bilincin sentezini kurması ile dikkatleri üzerine çekmiştir. Bookchin; siyaset, felsefe, tarih ve kentsel sorunlar üzerine iki düzine kitabın yazarıdır.

Bookchin, radikal bir antikapitalist ve ekolojik bir düzlemde toplumsal özyönetim savunucusuydu. Fikirleri, Yeni sol, nükleer karşıtı hareket, küreselleşme karşıtı hareket, Occupy Wall Street ve daha yakın zamanda Rojava'nın demokratik konfederalizmi dahil olmak üzere 1960'lardan beri toplumsal hareketler üzerinde etkilidir. Amerikan yeşil siyasetinde önemli bir figürdür. 1949'da City College'da Siyonist bir gençlik örgütüyle konuşurken Bookchin, 1951'de evlendiği Beatrice Appelstein adında bir matematik öğrencisiyle tanıştı. 12 yıl evli kaldılar ve 35 yıl birlikte yaşadılar, hayatlarının geri kalanında yakın arkadaş ve siyasi müttefik olarak kaldılar. Debbie ve Joseph adında iki çocukları oldu.

Yaşam öyküsü ve yazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bookchin göçmen Rusya Yahudisi olan Nathan ve Rose Bookchin'in çocuğu olarak New York'ta doğdu. Sosyalist bir devrimci olan babaannesi sayesinde küçük yaşlarda Marksist ideoloji ile tanıştı. Dokuz yaşında komünist bir gençlik örgütü olan Young Pioneers'a katıldı. Gençliğinde New York İşçi Okulu'nda marksizm üzerine çalıştı. Fabrikalarda çalıştı ve Endüstriyel Örgütler Kongresi -Congress of Industrial Organizations- aracılığı ile çalışanların örgütlenmesinde görev aldı. 1930'ların sonunda, Stalinizmle yollarını ayırdı ve Contemporary Issues adlı yayını çıkaran bir grupla çalışarak Troçkizme yakınlaştı. Geleneksel Marksizm-Leninizmin baskıcılığı karşısında hayal kırıklığına uğrayan Bookchin 1950'lerde New York'ta Özgürlükçüler Birliği'nin kurulmasına yardım etti ve anarşist oldu.

1950'ler ve 1960'lar boyunca, Bookchin işçi olarak aralarında demiryollarında yükleme işçiliğinin de bulunduğu birçok işte çalıştı. 1960’ların sonlarında Manhattan'da 1960’ların muhalif bir enstitüsü olan Özgür Üniversite’de ders vermeye başladı. Bu ona Mahwah’da -New Jersey- bulunan Ramapo Devlet Koleji’nde öğretim görevi kazanmasını sağladı. Aynı zamanda, Vermont’da Goddard Koleji bünyesinde 1971 yılında kurulan Toplumsal Ekoloji Enstitüsü’nün kurucuları arasında bulundu.

Our Synthetic Environment (Sentetik Çevremiz) adlı kitabı ‘Lewis Herber’ takma adı ile Rachel Carson’un Silent Spring (Sessiz Bahar) kitabından altı ay önce yayınlandı, kitabında çevre sorunlarını geniş çaplı ele aldı fakat siyasi radikalizmi nedeniyle çok az ilgi gördü. Çığır açan makalesi "Ekoloji ve Devrimci Düşünce" ile ekolojiyi radikal politik kavram olarak ortaya attı. 1960’ların diğer makaleleri, ekolojik teknolojiler konusunda yaratıcı düşüncelere öncülük etti. Birleşik Devletler’de birçok yerde verdiği derslerle, muhalif kültürün ekoloji kavramını geniş kitlelere tanıttı. 1969 yılında yazdığı yaygın olarak tekrar tekrar basılan makalesi “Dinle, Marksist!” ile Demokratik Bir Toplum için Öğrenciler’ grubunu, Marksist bir grubun onu ele geçirmesine karşı uyardı fakat sonuçsuz kaldı. Bu makaleler ve önemli etkiler yaratan diğer 1960-dönemi makaleleri Post Scarcity Anarchism (Kıtlık Sonrası Anarşizm) adlı eserde bir araya getirildi.

The Ecology of Freedom (Özgürlüğün Ekolojisi) adıyla 1982 yılında yayınlanan kitabı, Birleşik Devletler ve diğer ülkelerde ortaya çıkan ekolojik hareketler üzerinde derin etkilerde bulundu. Kentleşmeden Şehirlere (İlk olarak Kentleşmenin Yükselişi ve Yurttaşlığın Düşüşü adı ile yayınlandı) adlı kitabında politik felsefesini etkileyen ve özgürlükçü yerel yönetim kavramının uygulamasını tarif eden demokratik gelenekler üzerinde iz sürdü. Yirmi yıllık arkadaşı Janet Biehl tarafından yazılan daha ufak bir çalışma, Toplumsal Ekoloji Siyaseti kısaca bu düşünceleri özetler. 1999 yılında, Bookchin anarşizm ile bağlarını kopardı ve düşüncelerini komünalizm düşüncesi çerçevesine oturttu. Politik yazıları yanında, diyalektik naturalizm olarak adlandırdığı felsefi düşünceleri hakkında da geniş bir şekilde yazılar yazdı. Hegel’in, değişimin ve büyümenin gelişimsel felsefesini açıklığa kavuşturduğu diyalektik yazıları, Bookchin’e gore, onlara yaşayan -organik- hatta ekolojik yaklaşımı ödünç vermiştir. Sonraki felsefi yazıları, hümanizm, rasyonellik ve Aydınlanma’nın idealleri üzerine vurguda bulunur.

Önemli son yayınlanmış çalışması, dört ciltlik, Avrupa ve Amerikalı devrimci hareketler içindeki özgürlükçü-liberter etkinin tarihi üzerine olan Üçüncü Devrim adlı eseridir. Ramapo’dan emekli olduktan sonra Bookchin Hoboken’dan -New Jersey- Vermont’a gitti ve zamanını yazılarına ve tüm dünyada gerçekleştirilen konferanslara adadı. 2004 yılına kadar ISE’de eğitim vermeye devam etti.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bookchin, 2002'den beri kalbindeki ağrılardan sürekli şikayetçiydi. 2005'in Haziran ayından sonra ağrıları bitti. İyi olduğu konusunda haberler çıktı. Ancak 30 Temmuz 2006'da Burlington’da -Vermont- bulunan evinde 85 yaşında öldü. Yakınları, son zamanlarda tehditler aldığını ve otopsi yapılmasını istedi. Ancak otopsi yapılmadı ve ölüm nedenine 'kalp yetmezliği' dendi.

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bookchin yaşamında, kendi kabulünce, önemli bir destekçi kitlesi edinemese de, onun fikirleri hareketler ve düşünürler üzerinde küresel çapta etki bırakmıştır.

Göze çarpan bir etki, Türkiye'de 1980'lerden bu yana PKK üzerinde olmuştur. Kökeni itibarıyla sert bir Marksist-Leninist ideoloji üzerine kurulu olsa da, PKK, liderleri Abdullah Öcalan'ın 1999'da hapse atılmasından sonra fikirlerinde ve amaçlarında dönüşüm geçirmiştir. Öcalan hapisteyken çeşitli post-Marksist siyasi teorileri okumaya başlamış ve Bookchin'in çalışmalarında özel bir geçerlilik bulmuştur.^[5]

Öcalan 2004 yılının başlarında avukatları aracılığıyla, kendisini Bookchin'in "öğrencisi" olarak tanımlayarak, onun görüşlerini Ortadoğu toplumuna uyarlamayı istediğini belirterek Bookchin'le bir görüşme ayarlamayı denemiştir. Bookchin görüşmeyi kabul edemeyecek kadar hasta olsa da, cevaben bir destek mektubu göndermiştir. Bookchin 2006'da öldüğünde, PKK bu Amerikan düşünürü "20. yüzyılın en büyük sosyal bilimcilerinden biri" olarak tanımlamış ve onun teorisini pratiğe dökmek üzere yemin etmiştir.^[5]

Öcalan'ın yazılarında komünalizmin bir çeşidi olarak gelişmiş ve PKK tarafından uyarlanmış olan "demokratik konfederalizm", dışarıdan bakıldığında Kürt haklarını Türkiye'den bağımsız bir devlet biçimiyle sağlamayı amaçlamaz. PKK ayrıca bu projenin sadece Kürtler için değil; etnisite, ulus ya da dini arka plan gözetmeksizin, söz konusu bölgenin tüm halkları için tasavvur edildiğini savunarak, kongrelerin ve organizasyonların oluşumunun taban halktan ve yerel kademeden başlamak üzere devletsiz bir yapıda inşa edileceğini ilan etmektedir. İdeoloji ayrıca kadın haklarının sağlanması ve desteklenmesine özel bir vurguda bulunur.^[5] PKK, (Türkiye'de) siyasi ve toplumsal eylemleri düzenleyen Demokratik Toplum Kongresi (DTK) ve (Kürtlerin yaşadığı her ülkede) KCK gibi örgütler aracılığıyla programını uygulamış ve sınırlı bir başarı elde etmiştir.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

• Biehl, Janet (1997), The Murray Bookchin Reader (An Anthology). Cassell ISBN 0-304-33874-5.
• Marshall, P. (1992), Murray Bookchin and the Ecology of Freedom, p. 602-622 in, Demanding The Impossible. Fontana Press. ISBN 0-00-686245-4.
• Anarchism, Marxism and the Future of the Left. Interviews and Essays, 1993-1998 (1999) Edinburgh and San Francisco: A.K. Press. ISBN 1-873176-35-X.

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Our Synthetic Environment (1962)
• Crisis in our Cities (1965)
• Post-Scarcity Anarchism (1971 ve 2004) ISBN 1-904859-06-2.
• The Limits of the City (1973) ISBN 0-06-091013-5.
• The Spanish Anarchists: The Heroic Years (1977 ve 1998) ISBN 1-873176-04-X.
• Toward an Ecological Society (1980) ISBN 0-919618-98-7.
• Özgürlüğün Ekolojisi: Hiyerarşinin Ortaya Çıkışı ve Çözülüşü (1982 ve 2005) ISBN 1-904859-26-7. Çevirmen Mustafa Kemal Coşkun, Sümer Yayıncılık, 2013.
• The Modern Crisis (1986) ISBN 0-86571-083-X.
• Kentsiz Kentleşme: Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü (1987 ve 1992) Çevirmen Burak Özyalçın, Ayrıntı Yayınları, 1999.
• The Philosophy of Social Ecology: Essays on Dialectical Naturalism (1990 ve 1996) Montreal: Black Rose Books.
• To Remember Spain13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1994) ISBN 1-873176-87-2
• Re-Enchanting Humanity (1995) ISBN 0-304-32843-X.
• The Third Revolution. Popular Movements in the Revolutionary Era (1996-2003) London and New York: Continuum. ISBN 0-304-33594-0. (4 Volumes)
• Social Anarchism or Lifestyle Anarchism: An Unbridgeable Chasm1 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1997) ISBN 1-873176-83-X.
• The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism (Janet Biehl tarafından yazıldı, 1997) Montreal: Black Rose Books. ISBN 1-55164-100-3.
• Anarchism, Marxism and the Future of the Left: Interviews and Essays, 1993-1998 (1999) Edinburgh ve San Francisco: A.K. Press. ISBN 1-873176-35-X.
• Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm (Eirik Eiglad'ın editörlüğüyle, AK Press, 2007). Çevirmen Fuat Dara Elhüseyni, Sümer Yayıncılık, 2013.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Murray Bookchin ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• Murray Bookchin Archive12 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anarşizm Arşivi
• Libertarian Communist Library Murray Bookchin holdings13 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Institute for Social Ecology (ISE)11 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Communalism: International Journal for a Rational Society28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Left Green Perspectives (Önceki ismiyle Green Perspectives) - Toplumsal Ekoloji Yayını
• 'The Prehistory of Post-Scarcity Anarchism: Josef Weber and the Movement for a Democracy of Content (1947-1964)' by Marcel van der Linden, Anarchist Studies, vol. 9, no. 2, (2001).
• Murray Bookchin: Requiem for a Pugilist
• Ecology & Ideology^{[ölü/kırık bağlantı]} (MP3)
• Toplumsal Ekoloji, Londra21 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bookchin'in düşüncelerini araştıran çalışma ve eylem grubu.
• Democratic Alternative. Bookchin'in düşüncelerini temel alan İskandinav komünalist örgüt.
• Esit Ozgur Yurttas Hareketi Komünalist felsefeden etkilenerek, a-devlet anlayışı ile hareket eden, devlet içerisinde özgür yurttaş anlayışını savunan Kürt gençlerinin oluşturduğu grup.