Antikapitalizm

Antikapitalizm ya da kapitalizm karşıtlığı, bugüne kadar genel veya özel bir isim almamışsa da, genellikle sosyalist ya da anarşist politik görüşlü insanların istediği düzen biçiminin bir parçasıdır.

Bu düşünce biçiminde işletme ve fabrikaların ana kaynağı olarak görülen sermayeye karşı çıkılır ve patron olmadan bir iş bölümünün olması ve herkese emeği için daha adaletli ücret dağıtımı yapılması öngörülür. Ayrıca bu akım, başka ülkelerin sermayelerinin desteğini gören ülkelerde (kısaca serbest piyasa ekonomisi olan hemen hemen her ülkede) bağımsız ekonomi isteyen her insanın düşüncesi olan ilk akım anti-kapitalizmdir.

Sosyalizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyalizm, kamu veya doğrudan işçi mülkiyetini ve üretim araçlarının yönetimini ve kaynakların tahsisini ve eşitlikçi bir tazminat yöntemiyle tüm bireylerin kaynaklara eşit erişimi ile karakterize edilen bir toplumu savunur.^[1]^[2]

Üretim araçlarının işçiler veya bir bütün olarak topluluk tarafından sahiplenilmesini ve demokratik kontrolünü ve herkesin çıkarına olacak şekilde yönetimini veya dağıtımını amaçlayan veya savunan bir toplumsal örgütlenme teorisi veya politikası.
Sosyalistler, bir işçi kooperatifi/topluluk ekonomisini veya ekonominin hakim yüksekliklerini savunurlar.^[3] Bazı demokratik olmayan felsefeler olmasına rağmen, devlet üzerinde halkın demokratik kontrolü ile. 'Devlet' veya 'işçi kooperatifi' mülkiyeti, kapitalizmin tanımlayıcı bir özelliği olan üretim araçlarının 'özel' mülkiyetine temelden zıttır. Sosyalistlerin çoğu, kapitalizmin gücü, serveti ve kârı, sermayeyi kontrol eden ve servetini sömürü yoluyla elde eden toplumun küçük bir kesimi arasında haksız bir şekilde yoğunlaştırdığını iddia eder.
Sosyalistler, sermaye birikiminin maliyetli düzeltici düzenleyici önlemler gerektiren dışsallıklar yoluyla israf yarattığını öne sürüyorlar. Ayrıca, bu sürecin, yalnızca karla satılacak ürünler için yeterli talep oluşturmak için var olan (yüksek basınçlı reklam gibi) savurgan endüstriler ve uygulamalar ürettiğine de dikkat çekiyorlar; böylece ekonomik talebi karşılamak yerine yaratır.^[4]^[5]

Sosyalistler, kapitalizmin, meta ihtiyacı olan bireylere kârla satılamasa bile, tüketim için değil, daha sonraki bir zamanda fiyatları değerlendiğinde satmak için meta satın almak gibi irrasyonel faaliyetlerden oluştuğunu iddia ederler; para kazanmanın ya da sermaye birikiminin talebin karşılanmasına tekabül etmediğini öne sürüyorlar.^[4]

Özel mülkiyet, planlamaya kısıtlamalar getirerek, ahlaksız üretime, işsizliğe ve aşırı üretim krizi sırasında muazzam maddi kaynak israfına neden olan erişilemez ekonomik kararlara yol açar. Sosyalistlere göre, üretim araçlarındaki özel mülkiyet, kapitalistin rolü gereksiz hale gelene kadar, gelirin özel tahsisine (ancak ortak çalışmaya ve girdilerin tahsisinde dahili planlamaya dayalı) dayalı merkezi, toplumsallaşmış kurumlara yoğunlaştığında, modası geçmiş hale gelir.^[6] Sermaye birikimine ve bir sahipler sınıfına ihtiyaç duymayan üretim araçlarındaki özel mülkiyet, yerini bu toplumsallaştırılmış varlıkların kamuya veya ortak mülkiyete dayalı bireylerin özgür birliğine bırakması gereken modası geçmiş bir ekonomik örgütlenme biçimi olarak algılanıyor.^[7] Sosyalistler, özel mülkiyet ilişkilerini ekonomideki üretici güçlerin potansiyelini sınırlayıcı olarak görüyorlar.^[8]

İlk sosyalistler (Ütopyacı sosyalistler ve Ricardocu sosyalistler), kapitalizmi gücü ve zenginliği toplumun küçük bir bölümünde yoğunlaştırmakla eleştirdiler.^[9] ve mevcut teknoloji ve kaynakları halkın çıkarları doğrultusunda maksimum potansiyelinde kullanmamak.^[8]

Marksizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Karl Marx, kapitalizmi bir zamanlar ilerici olan ancak sonunda iç çelişkiler nedeniyle durgunlaşacak ve sonunda sosyalizm tarafından takip edilecek olan tarihsel bir aşama olarak gördü. Marx, kapitalizmin, sınıfsız toplumu kucaklamadan önce siyasi bir devrimle karşılaşacak olan insanın ilerlemesi için gerekli bir atlama taşından başka bir şey olmadığını iddia etti.^[10]

Çağdaş Anti-Kapitalizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya'da Marksist düşünceden esinlenen Frankfurt Okulu, üstyapıyı incelemek amacıyla 1923 yılında kurulmuştur. Marx, üstyapıyı, kapitalizmin ekonomik temelini yansıtan toplumsal tabakalaşma ve adetler olarak tanımlamıştır. 1930'lar boyunca, Herbert Marcuse ve Max Horkheimer gibi düşünürlerin liderliğindeki Frankfurt Okulu, Eleştirel Teori'nin felsefi hareketini yarattı. Daha sonra, Eleştirel teorisyen Jürgen Habermas, modern dünya görüşlerinin evrenselliğinin, batı rasyonalitesi dışındaki marjinal bakış açıları için bir tehdit oluşturduğunu belirtti. Eleştirel Teori, insanlığı özgürleştirme niyetiyle kapitalizmden kaynaklanan toplumsal sorunları vurgularken, doğrudan alternatif bir ekonomik model sunmadı. Bunun yerine analizi, dikkati mevcut güç dinamiklerinin devlet idaresi ve suç ortağı bir vatandaşlık yoluyla güçlendirilmesine kaydırdı.

Buna karşılık, Eleştirel Teori, Michel Foucault gibi postmodern filozoflara, sosyal etkileşim yoluyla kimlikleri nasıl oluşturduğumuzu kavramsallaştırma konusunda ilham verdi.^[11] 1960'lar ve 1970'ler boyunca, Yeni Sol adlı küresel siyasi hareket, bu kimlikler adına sosyal aktivizm yoluyla özgürlüğün neyi gerektirdiğini araştırdı. Bu nedenle, kapitalizmi eleştiren sosyalist özdeşleşme hareketleri, erişim alanlarını tamamen ekonomik kaygıların ötesine genişletti ve savaş karşıtı ve sivil haklar hareketlerine dahil oldu. Daha sonra, etnik köken, cinsiyet, yönelim ve ırkla ilgili kimlikler etrafında odaklanan bu postmodern aktivizm, daha doğrudan antikapitalist hareketleri etkileyecekti.^[12]

Kapitalizmin yeni eleştirileri de modern kaygılara uygun olarak gelişti. Küreselleşme karşıtı ve alternatif küreselleşme, Sovyetler Birliği'nin çöküşünün ardından uluslararası ölçekte yayılan, geniş kapsamlı neoliberal ve şirket yanlısı kapitalizm olarak gördükleri şeye karşı çıkıyor. Özellikle IMF, DTÖ ve serbest ticaret anlaşmaları gibi uluslararası finans kurumlarını ve düzenlemelerini eleştiriyor. Buna cevaben, egemen insanların özerkliğini ve çevresel kaygıların önemini uluslararası pazar katılımına göre öncelik olarak teşvik ederler. Çağdaş küreselleşme karşıtı hareketlerin dikkate değer örnekleri arasında Meksika'daki EZLN yer alır. 2002'de başlayan Dünya Sosyal Forumu, katılımcı kuruluşların ağ oluşturması yoluyla kapitalist küreselleşmeye karşı koymaya adanmış yıllık bir uluslararası etkinliktir.^[13]

Tarihçi Gary Gerstle'ye göre, Soğuk Savaş'ın sona ermesi ve kapitalizmin küreselleşmesiyle ABD'de anti-kapitalizm için ideolojik alan önemli ölçüde daraldı ve solu, ağırlıklı olarak çok kültürlülüğe odaklanarak 'radikalizmini alternatif terimlerle yeniden tanımlamaya' zorladı. 'kapitalist sistemin daha az değil, daha çok kolayca yönetebileceği sorunlar olduğu ortaya çıkan' partizan kültür savaşı sorunları.^[14] Filozof Mark Fisher, bu fenomene kapitalist gerçekçilik adını verdi: 'Kapitalizmin yalnızca uygulanabilir siyasi ve ekonomik sistem olduğu değil, aynı zamanda ona tutarlı bir alternatif hayal etmenin artık imkansız olduğu yönündeki yaygın algı.'^[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Newman, Michael. (2005) Socialism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 0-19-280431-6
^ "Socialism". Oxford English Dictionary.
^ "Socialism". Encyclopædia Britannica. 2008. 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b "Let's produce for use, not profit". socialist standard. May 2010. 16 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Fred Magdoff and Michael D. Yates. "What Needs To Be Done: A Socialist View". Monthly Review. 17 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.
^ Engels, Fredrich. Socialism: Utopian and Scientific. Retrieved October 30, 2010, from Marxists.org: http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/soc-utop/ch03.htm 9 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "The bourgeoisie demonstrated to be a superfluous class. All its social functions are now performed by salaried employees."
^ The Political Economy of Socialism, by Horvat, Branko. 1982. Chapter 1: Capitalism, The General Pattern of Capitalist Development (pp. 15–20)
^ ^a ^b Marx and Engels Selected Works, Lawrence and Wishart, 1968, p. 40. Capitalist property relations put a "fetter" on the productive forces.
^ in Encyclopædia Britannica (2009). Retrieved October 14, 2009, from Encyclopædia Britannica Online: https://www.britannica.com/EBchecked/topic/551569/socialism 9 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "Main" summary: "Socialists complain that capitalism necessarily leads to unfair and exploitative concentrations of wealth and power in the hands of the relative few who emerge victorious from free-market competition—people who then use their wealth and power to reinforce their dominance in society."
^ Wallerstein, Immanuel (September 1974). "The Rise and Future Demise of the World Capitalist System: Concepts for Comparative Analysis". Comparative Studies in Society and History. 16 (4): 387-415. doi:10.1017/S0010417500007520.
^ Agger, Ben (1991). "Critical Theory, Poststructuralism, Postmodernism: Their Sociological Relevance". Annual Review of Sociology. 17: 105-131. doi:10.1146/annurev.so.17.080191.000541. JSTOR 2083337.
^ Farred, Grant (2000). "Endgame Identity? Mapping the New Left Roots of Identity Politics". New Literary History. 31 (4): 627-648. doi:10.1353/nlh.2000.0045. JSTOR 20057628.
^ Gilbert, Jeremy (2008). "Another World Is Possible: The Anti-Capitalist Movement". Anticapitalism and culture: radical theory and popular politics. Berg. ss. 75-106. ISBN 978-1-84788-451-0.
^ Gerstle 2022, s. 149.
^ Fisher 2009, s. 2.

[SocialismAVeryShortIntroduction-1] Newman, Michael. (2005) Socialism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 0-19-280431-6

[2] "Socialism". Oxford English Dictionary.

[3] "Socialism". Encyclopædia Britannica. 2008. 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[WorldSocialism-4] "Let's produce for use, not profit". socialist standard. May 2010. 16 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] Fred Magdoff and Michael D. Yates. "What Needs To Be Done: A Socialist View". Monthly Review. 17 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.

[6] Engels, Fredrich. Socialism: Utopian and Scientific. Retrieved October 30, 2010, from Marxists.org: http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/soc-utop/ch03.htm 9 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "The bourgeoisie demonstrated to be a superfluous class. All its social functions are now performed by salaried employees."

[7] The Political Economy of Socialism, by Horvat, Branko. 1982. Chapter 1: Capitalism, The General Pattern of Capitalist Development (pp. 15–20)

[Engels_Selected_Works_1968,_p._40-8] Marx and Engels Selected Works, Lawrence and Wishart, 1968, p. 40. Capitalist property relations put a "fetter" on the productive forces.

[9] Encyclopædia Britannica (2009). Retrieved October 14, 2009, from Encyclopædia Britannica Online: https://www.britannica.com/EBchecked/topic/551569/socialism 9 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "Main" summary: "Socialists complain that capitalism necessarily leads to unfair and exploitative concentrations of wealth and power in the hands of the relative few who emerge victorious from free-market competition—people who then use their wealth and power to reinforce their dominance in society."

[10] Wallerstein, Immanuel (September 1974). "The Rise and Future Demise of the World Capitalist System: Concepts for Comparative Analysis". Comparative Studies in Society and History. 16 (4): 387-415. doi:10.1017/S0010417500007520.

[11] Agger, Ben (1991). "Critical Theory, Poststructuralism, Postmodernism: Their Sociological Relevance". Annual Review of Sociology. 17: 105-131. doi:10.1146/annurev.so.17.080191.000541. JSTOR 2083337.

[12] Farred, Grant (2000). "Endgame Identity? Mapping the New Left Roots of Identity Politics". New Literary History. 31 (4): 627-648. doi:10.1353/nlh.2000.0045. JSTOR 20057628.

[13] Gilbert, Jeremy (2008). "Another World Is Possible: The Anti-Capitalist Movement". Anticapitalism and culture: radical theory and popular politics. Berg. ss. 75-106. ISBN 978-1-84788-451-0.

[FOOTNOTEGerstle2022149-14] Gerstle 2022, s. 149.

[FOOTNOTEFisher20092-15] Fisher 2009, s. 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Antikapitalizm nedir?, Antikapitalizm anlamı nedir?, Antikapitalizm ne demektir?