Merkez sağ

Merkez sağ, siyasi spektrumun sağında yer alırken merkeze daha yakındır. Merkez sağ partiler genellikle liberal demokrasiyi, kapitalizmi, piyasa ekonomisini, özel mülkiyet haklarını ve az ölçekte bir refah devletini destekler. Merkez sağ oluşumlar muhafazakârlığı ve ekonomik liberalizmi desteklerken sosyalizm ve komünizme karşı çıkarlar.^[1]

Batı dünyasında, 1780'lerden 1880'lere kadar sosyal sınıf yapısı ve ekonomi konusunda bir değişim yaşandı. Bu değişimde soyluluk ve merkantilizmden uzaklaşılıp, sermayeye dayalı bir yapı olan kapitalizme doğru bir yönelim gerçekleşti.^[2]^[3]^[4] Bu genel ekonomik yönelim kapitalizmi etkileyerek, Birleşik Krallık'ın Muhafazakar Partisi ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Cumhuriyetçi Partisi gibi merkez-sağ hareketleri etkiledi. Bu partiler, kapitalizmi destekleyici bir tutum benimseyerek bu değişime yanıt verdiler.^[5]

Uluslararası Demokrat Birliği, Birleşik Krallık Muhafazakar Partisi, Kanada Muhafazakar Partisi, Amerika Birleşik Devletleri Cumhuriyetçi Partisi, Avustralya Liberal Partisi, Yeni Zelanda Ulusal Partisi ve Hristiyan demokrat partiler de dahil olmak üzere merkez-sağ (ve bazı daha sağ kanatlı) siyasi partilerin birliğidir. Bu birlik, insan haklarına ve ekonomik kalkınmaya olan bağlılığını beyan etmektedir.^[6]

Merkez sağ olarak nitelendirilen ideolojiler arasında liberal muhafazakarlık, liberalizmin bazı varyasyonları ve Hristiyan demokrasi gibi akımlar bulunur. Modern merkez-sağın ekonomik yönleri, genellikle serbest piyasaları, sınırlı devlet harcamalarını ve neoliberalizmle yoğun bir şekilde ilişkilendirilen diğer politikaları desteklemektedir. Merkez sağ, evrensel olarak toplumsal olarak muhafazakar ya da kültürel olarak liberal değildir ve genellikle her iki inanca da sivil özgürlüklerin ve gelenekçilik unsurlarının desteklenmesini ekler.

Merkez-sağ düşüncenin tarihsel örnekleri arasında Birleşik Krallık'ta "One Nation" muhafazakarlığı, Kanada'da "Red Tory"ler ve Amerika Birleşik Devletleri'nde "Rockefeller Cumhuriyetçileri" bulunur. Amerika Birleşik Devletleri'nde Yeni Demokratlar da dengeleyici bütçeler, serbest ticaret, düzenlemelerin kaldırılması ve sosyal yardım reformu dahil olmak üzere merkez-sağ politikaların birkaç yönünü benimsemiştir. Bu ideolojik gruplar, aşırı sağ politikalar ve sağ popülizm ile karşıtlık gösterir. Ayrıca, kültürel liberalizm ve yeşil muhafazakarlık konusunda sağ kanat varyasyonlarından daha destekleyici olma eğilimindedirler.

2019 yılına ait bir çalışmaya göre, 21 Batı demokrasisinde merkez-sağ partilerinin 2018'de yaklaşık olarak %27 oylama payı vardı. Bu, 1960'ta %37 olan bir düşüşü temsil etmektedir.^[7]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız Devrimi'nden sonraki dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkez-sağın (özellikle Britanya'da) önemli ilham kaynağı Edmund Burke'ün gelenekselci muhafazakarlığıdır.^[8] Burke'nin gelenekselci muhafazakarlığı, Joseph de Maistre tarafından Fransa'da geliştirilen kıtasal muhafazakarlıktan daha ılımlıydı. De Maistre, Fransız Devrimi'ni deneyimledikten sonra (Burke'un aksine) devrimden hemen önce var olan mevcut düzene tamamen karşı çıktı ve geriye dönük bir karşı-devrim arayışına girdi. Bu karşı-devrim modern toplumu tamamen ortadan kaldıracak ve onu sadece dini temelli bir topluma geri döndürecekti.^[9] Burke, Fransız Devrimi'ni kınamışken, Amerikan Devrimi'ni desteklemiş ve onu muhafazakâr bir devrim olarak görmüştür. Burke, Amerikalıların, İngilizlerin İhtişamlı Devrimi sırasında yaptığı gibi, her iki durumda da bir hükümdarın görev sınırlarını aştığı gerekçesiyle ayaklandığını iddia etmiştir. Burke, Amerikan Devrimi'nin haklı olduğunu savunmuş, çünkü Kral George III'ün Amerikan kolonilerine onayları olmadan vergi koymasıyla geleneksel haklarını aştığını belirtmiştir. Burke, Fransız Devrimi'ne karşı çıkmış, anti-geleneksel tutumunu ve İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirgesi gibi soyut fikirleri reddetmiştir. Burke, evrimselci devlet anlayışına karşı çıkarak, "kuaförlerin" bile siyasetçi olabilmesine olanak tanıdığına dikkat çekmiştir.^[10]

In Britain, the traditionalist conservative movement was represented in the British Conservative Party.^[5] İngiltere'nin Muhafazakâr Başbakanı Benjamin Disraeli, serbest piyasa ekonomisinin sağladığı yardım eksikliği nedeniyle çalışan sınıfı etkileyen sosyal sorunları ele almayı amaçladı ve "bir ulus" kavramını benimsedi. Disraeli'ye göre, alt sınıflara yönelik yardım eksikliği, kontrolsüz özel girişimin bir sonucu olarak İngiliz toplumunu zenginler ve yoksullar olarak ikiye bölmüştü, bunu kırmayı hedeflediğini iddia etti.^[11] Disraeli, diğer partilerin üst sınıfı veya alt sınıfı temsil ettiğini belirtirken, birleşik bir İngiliz ulusu desteklediğini söyledi. Disraeli, serbest ticarete karşı düşmanca bir tutum sergiledi ve aristokratik babacılığı tercih etti, ayrıca sömürgecilik propagandası yapmaktan da hoşlandı. Ancak, İngiltere'de sosyalist hareketin yeniden canlanmasıyla İşçi Partisi'nin yükselişi ve Liberal Parti'nin çöküşüyle birlikte, Muhafazakâr Parti, kapitalizmin destekçisi ve sosyalizmin karşıtı bir hale dönüştü, serbest piyasa ekonomisini destekleme çabaları gelenekçi muhafazakârlık prensipleri içinde teşvik edildi.^[5]

Fransız Devrimi'ne yanıt olarak Fransa'da ortaya çıkan bir diğer merkez-sağ hareket, Hristiyan demokrasi hareketinin başlangıcı oldu. Orta derecede muhafazakâr Katolikler, Fransız Devrimi'nin demokratik unsurlarını kabul ettiler. İlk Hristiyan demokrat parti 1919'da Luigi Sturzo tarafından İtalya'da kuruldu, ancak İtalyan Faşist rejimi tarafından baskılandı ve Fransa'ya sürgüne gönderildi. Fransa'da Sturzo, Avrupa'da bir ortak pazarın ve Avrupa entegrasyonunun savaşın önlenmesine destek veren uluslararası bir hareket kurdu. Gruba katılanlar arasında gelecekteki Alman Şansölye Konrad Adenauer, Alcide de Gasperi ve Robert Schuman da vardı.^[11]

II. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'da, merkez sağ Hristiyan demokrat partiler güçlü siyasi hareketler olarak ortaya çıktı, Avrupa'daki geleneksel Katolik hareketlerinin gücü ise azaldı. Hristiyan demokrat hareketler, Avusturya, Benelüks ülkeleri, Almanya ve İtalya'da önemli hareketler haline geldi.^[11]

Neoliberalizm, Milton Friedman tarafından ortaya atılan bir ekonomik teori olarak ortaya çıktı ve ekonomideki devlet müdahalesini sosyalizm ve kolektivizmle ilişkilendirerek kınadı. Neoliberalizm, Keynesyen ekonomiyi reddetti ve Büyük Buhran'ı gözlemleyerek işsizliği hafifletmeye çok fazla vurgu yapmayı savundu; gerçek sorunun enflasyonla ilgili olduğunu tespit etti ve enflasyonla mücadele etmek için para politikasını savundu.^[12]^[13]

Neoliberal ekonomi, İngiltere'deki Muhafazakâr Başbakan Margaret Thatcher tarafından benimsendi ve Amerikan muhafazakârlığındaki gelişmelere daha yakın bir serbest piyasa muhafazakârlığı olarak uyarlandı, bu arada geleneksel muhafazakârlık İngiliz Muhafazakâr Parti içinde daha az etkili hale geldi.^[14] Ancak, İngiliz Muhafazakâr Parti hâlâ geniş bir geleneksel muhafazakâr tabana sahiptir, özellikle muhafazakâr Cornerstone Grubu. Thatcher açıkça merkez-sağ politikaları destekledi ve 1980'lerin sonunda ve 1990'ların başında Marksist-Leninist rejimlerin sona ermesinden sonra Doğu Avrupa'ya yayılmasını destekledi.^[15] Doğu Avrupa'da komünizmin çökmesinden sonra, neoliberalizmi destekleyen birçok merkez-sağ siyasi parti de dahil olmak üzere çeşitli merkez-sağ siyasi partiler ortaya çıkmıştır.^[16]^[17]

Amerika Birleşik Devletleri'nde, Başkan Ronald Reagan (1981-1989), Chicago ekonomi okulu ve monetarizm gibi Milton Friedman'ın ekonomi teorilerinden kaynaklanan birçok politikayı benimsemiştir.^[18] Sosyal muhafazakarlar ve Hristiyan Sağı'nın yükselişi, Reagan Koalisyonu'nun oluşumuna büyük katkı sağlarken, Başkan aynı zamanda merkez-sağ ekonomik neoliberal grupların da desteğini almıştır. Friedman'ın neoliberal teorilerini kullanarak, Reagan yönetimi marjinal gelir vergisini %70'ten %28'e düşürmüş ve hükûmet harcamalarının büyüme hızını 1982'de %10'dan 1987'de %1'e yavaşlatarak, enflasyonu %13,5'ten %4,1'e, sivil işsizliği ise işgücünün %7,6'sından %5,5'ine kadar düşürmüştür.^[19]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Rohrschneider, Robert (May 2000). "The New Politics of the Right: Neo-Populist Parties and Movements in Established Democracies. Han-Georg Betz , Stefan Immerfall". The Journal of Politics. 62 (2): 619-620. doi:10.1086/jop.62.2.2647710. ISSN 0022-3816.
^ Kahan, Alan S. (2010), "The unexpected honeymoon of mind and money, 1730–1830", Kahan, Alan S. (Ed.), Mind vs. money: the war between intellectuals and capitalism, New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers, s. 88, ISBN 978-1412810630.
^ Shenon, Philip; Greenhouse, Linda (17 Ağustos 1988). "Washington talk: Briefing; the King and the Joker". The New York Times. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. This is the title of nobility clause, which provides: 'No Title of Nobility shall be granted by the United States'. (abonelik gereklidir)
^ Wood, Diane (October 2005). "Our 18th century constitution in the 21st century world". New York University Law Review, Madison Lecture. New York University School of Law. 80 (4): 1079-1107. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2015. Debate [over the Constitution's] meaning is inevitable whenever something as specific as the... Titles of Nobility Clause is not at issue pp. 105. Pdf. 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 57. ISBN 978-0719060205.
^ International Democrat Union. (History. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Founders. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Declaration of Principles. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) Accessed on 22 June 2012.
^ Gidron, Noam; Ziblatt, Daniel (11 Mayıs 2019). "Center-Right Political Parties in Advanced Democracies". Annual Review of Political Science (İngilizce). 22 (1): 17-35. doi:10.1146/annurev-polisci-090717-092750 . ISSN 1094-2939.
^ Eatwell, Roger (1990), "The nature of the Right: the right as a variety of styles of thought", Eatwell, Roger; O'Sullivan, Noël (Ed.), The nature of the right: American and European politics and political thought since 1789, Themes in right-wing ideology and politics series, Boston: Twayne Publishers, s. 66, ISBN 9780861879342, Burke has been seen as the father of modern British conservatism, which serves as the best example of the moderate right tradition.
^ Adams, Bert; Sydie, R.A. (2001), "Section I The origins of sociological theory: the philosophical precursors of sociology", Adams, Bert; Sydie, R.A. (Ed.), Sociological theory, Thousand Oaks, California: Pine Forge Press, ss. 25-26, ISBN 9780761985570.
^ Bridge, Carl (1985), "Burke and the conservative tradition", Close, David H.; Bridge, Carl (Ed.), Revolution: a history of the idea, Londra: Croom Helm Ltd., s. 81, ISBN 9780709934202.
^ ^a ^b ^c Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 59. ISBN 9780719060205.
^ Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 206. ISBN 9780719060205.
^ Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 207. ISBN 9780719060205.
^ Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 58. ISBN 9780719060205.
^ Evans, Eric J. (1997), "Thatcher abroad III: the bringer of freedom? Principle, pragmatism and the limits of power", Evans, Eric J. (Ed.), Thatcher and Thatcherism, London New York: Routledge, s. 107, ISBN 9780203178980, Thatcher praised the winning party of the Hungarian election of 1990 as what she called a "really genuine centre-right government".
^ Hanley, Seán (2006), "Blue velvet: the rise and decline of the new Czech Right", Szczerbiak, Aleks; Hanley, Seán (Ed.), Centre-right parties in post-communist East-Central Europe, London New York: Routledge, s. 37, ISBN 9780415347815.
^ Smith, John (4 Mart 2015). "Labour's lackluster tuition fee pledge is the tip of the iceberg: mainstream politics is melting away". openDemocracy. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.
^ Cornwell, Rupert (17 Kasım 2006). "Milton Friedman, free-market economist who inspired Reagan and Thatcher, dies aged 94". The Independent. Washington: Independent Print Ltd. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.
^ "The second American revolution: Reagonomics". reaganfoundation.org. Ronald Reagan Presidential Library. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.

[1] Rohrschneider, Robert (May 2000). "The New Politics of the Right: Neo-Populist Parties and Movements in Established Democracies. Han-Georg Betz , Stefan Immerfall". The Journal of Politics. 62 (2): 619-620. doi:10.1086/jop.62.2.2647710. ISSN 0022-3816.

[2] Kahan, Alan S. (2010), "The unexpected honeymoon of mind and money, 1730–1830", Kahan, Alan S. (Ed.), Mind vs. money: the war between intellectuals and capitalism, New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers, s. 88, ISBN 978-1412810630.

[3] Shenon, Philip; Greenhouse, Linda (17 Ağustos 1988). "Washington talk: Briefing; the King and the Joker". The New York Times. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023. This is the title of nobility clause, which provides: 'No Title of Nobility shall be granted by the United States'. (abonelik gereklidir)

[4] Wood, Diane (October 2005). "Our 18th century constitution in the 21st century world". New York University Law Review, Madison Lecture. New York University School of Law. 80 (4): 1079-1107. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2015. Debate [over the Constitution's] meaning is inevitable whenever something as specific as the... Titles of Nobility Clause is not at issue pp. 105. Pdf. 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[IanAdams-5] Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 57. ISBN 978-0719060205.

[6] International Democrat Union. (History. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Founders. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Declaration of Principles. 1 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) Accessed on 22 June 2012.

[:0-7] Gidron, Noam; Ziblatt, Daniel (11 Mayıs 2019). "Center-Right Political Parties in Advanced Democracies". Annual Review of Political Science (İngilizce). 22 (1): 17-35. doi:10.1146/annurev-polisci-090717-092750 . ISSN 1094-2939.

[8] Eatwell, Roger (1990), "The nature of the Right: the right as a variety of styles of thought", Eatwell, Roger; O'Sullivan, Noël (Ed.), The nature of the right: American and European politics and political thought since 1789, Themes in right-wing ideology and politics series, Boston: Twayne Publishers, s. 66, ISBN 9780861879342, Burke has been seen as the father of modern British conservatism, which serves as the best example of the moderate right tradition.

[9] Adams, Bert; Sydie, R.A. (2001), "Section I The origins of sociological theory: the philosophical precursors of sociology", Adams, Bert; Sydie, R.A. (Ed.), Sociological theory, Thousand Oaks, California: Pine Forge Press, ss. 25-26, ISBN 9780761985570.

[David-10] Bridge, Carl (1985), "Burke and the conservative tradition", Close, David H.; Bridge, Carl (Ed.), Revolution: a history of the idea, Londra: Croom Helm Ltd., s. 81, ISBN 9780709934202.

[IanAdams_a-11] Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 59. ISBN 9780719060205.

[12] Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 206. ISBN 9780719060205.

[13] Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 207. ISBN 9780719060205.

[14] Adams, Ian (2001). Political ideology today (2. bas.). Manchester New York: Manchester University Press. s. 58. ISBN 9780719060205.

[15] Evans, Eric J. (1997), "Thatcher abroad III: the bringer of freedom? Principle, pragmatism and the limits of power", Evans, Eric J. (Ed.), Thatcher and Thatcherism, London New York: Routledge, s. 107, ISBN 9780203178980, Thatcher praised the winning party of the Hungarian election of 1990 as what she called a "really genuine centre-right government".

[16] Hanley, Seán (2006), "Blue velvet: the rise and decline of the new Czech Right", Szczerbiak, Aleks; Hanley, Seán (Ed.), Centre-right parties in post-communist East-Central Europe, London New York: Routledge, s. 37, ISBN 9780415347815.

[17] Smith, John (4 Mart 2015). "Labour's lackluster tuition fee pledge is the tip of the iceberg: mainstream politics is melting away". openDemocracy. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.

[18] Cornwell, Rupert (17 Kasım 2006). "Milton Friedman, free-market economist who inspired Reagan and Thatcher, dies aged 94". The Independent. Washington: Independent Print Ltd. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.

[19] "The second American revolution: Reagonomics". reaganfoundation.org. Ronald Reagan Presidential Library. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Siyasi yelpaze
Aşırı sol Sol Merkez sol Merkez Merkez sağ Sağ Aşırı sağ Üçüncü görüş
Siyasi pozisyonlar Anti-Stalinist sol Merkezci Marksizm Post-Solculuk Radikal merkezcilik Ultra sol Üçüncü yol Yeni sağ Yeni sol
Siyasi ideolojiler Anarşizm Faşizm Hristiyan demokrasi Komünizm Liberalizm Marksizm Milliyetçilik Muhafazakârlık Nazizm Sosyalizm Sosyal demokrasi
Dinî ideolojiler Budist sosyalizm Dinî Siyonizm Hindutva Hristiyan sol Hristiyan sağ İslamcılık İslami demokrasi İslami muhafazakârlık Müslüman sol Yahudi sol
Siyasi aşağılamalar Baizuo Cihangir solcusu Deli sol Gerici sol Ilımlı sol Kızıl faşizm Moonbat Seçkin liberal Sert sol Sosyal emperyalizm Sosyal faşizm Social justice warrior Şampanya sosyalisti Wingnut
Modeller Açık-kapalı siyasi yelpaze Nolan diyagramı Pournelle diyagramı Siyasi pusula Sol-sağ siyasi yelpazesi Üst pencere
Ayrıca bakınız Anti otoriteryanizm Bireycilik Devrimcilik Gericilik İlerlemecilik Katı siyaset Kimlik siyaseti Kolektivizm Komüniteryenizm Korporatizm Liberteryenizm Müesses nizam Müesses nizam karşıtlığı Nirengi Otoriteryanizm Popülizm Radikal siyaset Sağ otoriteryanizm Sendikacılık Totalitarizm Yeşil siyaset

Merkez sağ nedir?, Merkez sağ anlamı nedir?, Merkez sağ ne demektir?