Anarşistler geleneksel olarak örgütlü dine şüpheyle yaklaşmış ya da şiddetle karşı çıkmışlardır.^[1] Yine de bazı anarşistler, devleti yüceltmenin günahkâr bir putperestlik biçimi olduğu fikri de dâhil olmak üzere, anarşizme dini açıdan yorumlar ve bakış açıları getirmişlerdir.^[2][3]

Dini anarşizm ve dinlerde anarşist konular[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam[değiştir | kaynağı değiştir]

Bedevi göçebeler olan Haricîler İslam'ın ilk mezhebidir. İslam devletindeki yeni iktidar merkezileşmesine, kabilelerinin özgürlüğüne engel olduğu gerekçesiyle karşı çıktılar.^[4]

Musevi[değiştir | kaynağı değiştir]

Jacques Ellul, Yargıçlar Kitabı'nın sonunda (Yargıçlar 21:25) İsrail'de kral olmadığını ve herkesin uygun gördüğü gibi davrandığını anlatır. Daha sonra ilk Samuel Kitabında (1 Samuel 8) İsrail halkı bir kralın diğer uluslar gibi olmasını istedi. Tanrı, halkın onu kralları olarak reddettiğini ilan etti. Bir insan kralın militarizme, zorunlu askerliğe ve vergilendirmeye yol açacağı ve kralın taleplerinden merhamet dilemelerinin cevapsız kalacağı konusunda uyardı. Samuel, Tanrı'nın uyarısını İsrailoğullarına iletti ama onlar onu dikkate almadılar ve kralları olarak Saul'u seçtiler. Sonraki Tanah'ın çoğu, onların bu kararla yaşamaya çalıştıklarını anlatıyor.

Pek çok Yahudi anarşist dinsiz veya bazen şiddetle din karşıtı olsa da, çağdaş radikal fikirleri geleneksel Yahudilikle birleştiren birkaç dindar anarşist ve anarşist yanlısı düşünür de vardı. Abba Gordin ve Erich Fromm gibi bazı seküler anti-otoriterler de anarşizm ile birçok Kabalistik fikir arasında, özellikle Hasidik yorumlarında dikkate değer benzerlikler fark ettiler. Bazı Yahudi mistik gruplar, Christian Quakers ve Dukhobors'a biraz benzeyen, anti-otoriter ilkelere dayanıyordu. Son derece dindar bir filozof olan Martin Buber, sık sık Hasidik geleneğe atıfta bulunmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Ortodoks Kabalist haham Yehuda Aşlag, fedakar komünizm olarak adlandırdığı Kabala ilkelerine dayanan, özgürlükçü komünizmin dini bir versiyonuna inanıyordu. Aşlag, Kibbutz hareketini destekledi ve sonunda "herkes kendi gözünde doğru olanı yaptığı için kaba kuvvet rejimini tamamen ortadan kaldıracak", kendi kendini yöneten enternasyonalist komünlerden oluşan bir ağ kurmayı vaaz etti. Bir kişi için kaba kuvvet hükûmeti altında olmaktan daha küçük düşürücü ve aşağılayıcı bir şey yoktur".

Bir İngiliz Ortodoks haham olan Yankev-Meyer Zalkind, bir anarko-komünistti ve çok aktif bir anti-militaristti. Rudolf Rocker'ın yakın arkadaşı olan Haham Zalkind, üretken bir Yidiş yazar ve önde gelen bir Tevrat bilginiydi. Talmud etiğinin, gerektiği gibi anlaşılması halinde, anarşizm ile yakından ilişkili olduğunu savundu.

Geçtiğimiz on yılda, Jewdas ve Pink Peacock (İngiltere) gibi örgütlerin ve Treyf podcast (Kanada) gibi medya kuruluşlarının büyümesi nedeniyle Yahudi anarşizmine yeniden ilgi duyuldu. Kenyon Zimmer'in Devlete Karşı Göçmenleri gibi konuyla ilgili yeni kitapların yayınlanması ve Fraye Arbeter Shtime'ın son günlerini ayrıntılarıyla anlatan The Free Voice of Labor[31] gibi belgesellerin yeniden yayınlanması bu ilgiye yardımcı oldu. . Ocak 2019'da YIVO Yahudi Araştırma Enstitüsü, New York'ta Yidiş anarşizmi üzerine 450'den fazla kişinin katıldığı özel bir konferans düzenledi.

Yahudi anarşist gazeteler arasında Arbeter Fraynd, Burevestnik, Chernoe Znamja (Kara Bayrak), Dos Fraye Vort, Freie Arbeiter Stimme, Germinal ve Kagenna Magazine yer alır.

Emma Goldman, Alexander Berkman, Paul Goodman, Murray Bookchin, Volin, Gustav Landauer, David Graeber ve Noam Chomsky gibi birçok Yahudi kökenli insan anarşizm tarihinde rol oynamıştır. Bununla birlikte, Yahudi kökenli bu anarşistlerin yanı sıra, Doğu ve Orta Avrupa'daki Yidce konuşan topluluklar ve göç ettikleri Batı şehirleri içinde, on dokuzuncu yüzyılın sonlarından İkinci Dünya'ya kadar özellikle Yahudi anarşist hareketler de olmuştur. Savaş. 1903'te Białystok'ta kurulan Rus İmparatorluğu'ndaki ilk anarşist grubun tüm üyeleri Yahudiydi.

Farklı anarşist grupların Siyonizm ve Yahudi sorunu hakkında farklı görüşleri vardı. Bernard Lazare, hem Fransız anarşist hareketinde hem de erken Siyonist harekette önemli bir figürdü. Daha sonraki Bölgeselci hareket, özellikle Isaac Nachman Steinberg liderliğindeki Freeland League, anarşizme çok yakındı. Martin Buber ve Gershom Scholem gibi diğerleri, Siyonizmin milliyetçi olmayan biçimlerini savundular ve Filistin'de iki uluslu bir Yahudi-Arap federasyonu yaratma fikrini desteklediler. Pek çok çağdaş anarşist, "devletsiz çözüm" olarak adlandırılan fikri destekliyor. Noam Chomsky, bir anarşist olarak nihayetinde devletsiz bir çözümü desteklediğini, ancak kısa vadede mevcut çatışmadan çıkmanın en iyi yolunun iki devletli bir çözüm olduğunu düşündüğünü söyledi.

Budizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendilerini Budist olarak adlandıran birçok Batılı, diğer birçok dünya inancının aksine, Budist geleneği teist olmayan, hümanist ve deneyime dayalı olarak görüyor. Çoğu Budist okulu, Buda'yı istisnasız herkes için aşkınlığın ve nihai mutluluğun mümkün olduğunun somut kanıtı olarak gördüklerine dikkat çekiyorlar.

İngiliz egemenliğini alt kıtadan kovmaya çalışan Marx ve Bakunin'den çok etkilenen Hintli devrimci ve kendini ateist ilan eden Har Dayal, 20. yüzyılın başlarında anarşist ve Budist fikirleri sentezlemeye çalışan birinin çarpıcı bir örneğiydi. 1912'de Amerika Birleşik Devletleri'ne taşınarak, Oakland'da "anarşizmin ilk manastırı" olarak tanımladığı California Bakunin Enstitüsü'nü kuracak kadar ileri gitti.

Zen rahibi ve eleştirmeni Hakugen Ichikawa, Budistlerin Asya'daki Japon emperyalizmine verdiği desteği kınarken, bir keresinde şu sonuca vardı: "Eğer Budizm toplumsal düşünceye sahip olacaksa, B-A-C, Budizm-Anarşizm-Komünizm biçimini alması gerekecek." Kariyerinin ilerleyen dönemlerinde, bu pozisyona geri döndü ve onu "Śūnya-anarşizm-komünizm" (空 - 無政府 - 共同体論) olarak yeniden çerçevelendirdi; burada Śūnya, "hem sosyal devrimle uğraşan öznelliğin dikey temeli hem de bu öznelliğin temel tercihlerinden, dogmatizmden, mutlakiyetçilikten ve güç istencinden arınmış alçakgönüllü ve açık ruh." Nihayetinde Hakugen, bunun "yatay boyutta devlet iktidarını olumsuzlamakla sonuçlandığını; politik olarak bunun anarşizmi oluşturduğunu ... Felsefi vicdanın (arzuları kontrol etmek) hesaba katılması aracılığıyla ve sosyal-bilimsel muhakeme yoluyla ve sosyal-bilimsel muhakeme yoluyla sonuçlandığını öne sürdü. praksis, kapitalist özel mülkiyet sistemini olumsuzlar ve insan emek gücünün metalaşmasının toplumsal temelini ortadan kaldırır; ekonomik olarak bu, komünizm anlamına gelir." Hakugen için Śūnya, "dikey, varoluşsal bir özgürlüğü temsil ederken, anarşizm ve komünizm yatay özgürlüğe aittir ve 'köken', özgürlüğün iki boyutunun kesiştiği noktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.