Federalizm, genel bir hükûmeti (merkezi veya "federal" hükûmeti) bölgesel hükûmetlerle (eyalet, il, kanton, bölge veya diğer alt birimler) tek bir siyasi sistemde birleştiren ve yetkileri merkezi ve yerel hükûmet arasında bölen bir yönetim biçimidir. Modern dönemde federalizm, ilk olarak Eski İsviçre Konfederasyonu sırasında devlet birliklerinde kabul edildi.^[1]

Federalizm, genel hükûmetin bölgesel hükûmete bağlı olduğu konfederalizmden farklıdır, aynı zamanda birim devlet içinde yetki devrinin olduğu birim devletlerden farklıdır; bölgesel hükûmet, genel hükûmete bağlıdır. Federalizm, bölgesel entegrasyon veya ayrılma yolunda merkezi bir biçimi temsil eder ve daha az entegre olan yönüyle konfederalizm tarafından sınırlanırken, daha fazla entegre olan yönüyle birim devlet içinde yetki devri tarafından sınırlanır.^[2][3]

Federasyon veya federal eyalet veya devlet örnekleri arasında Arjantin, Avustralya, Belçika, Bosna-Hersek, Brezilya, Kanada, Almanya, Hindistan, Irak, Malezya, Meksika, Mikronezya, Nepal, Nijerya, Pakistan, Rusya, İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri ve Amerika Birleşik Devletleri bulunur. Bazı yorumcular, Avrupa Birliği'ni çoklu devlet ortamında federalizmin öncü bir örneği olarak karakterize eder ve bu kavram "devletlerin federal birliği" olarak adlandırılır.^[4]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Terimin kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

"Federalizm" ve "konfederalizm" terimleri, Latin kökenli "foedus" kelimesinden gelir. Kelime "anlaşma, pakt veya sözleşme" anlamını taşır. Federalizmin ilk anlamı, 18. yüzyılın sonlarına kadar, bir antlaşmaya dayalı olarak bağımsız devletler arasında basit bir ittifak veya hükûmetler arası ilişkiydi. James Madison, Federalist No.39'da yeni ABD Anayasası'nı "ne ulusal ne de federal bir Anayasa, ancak her ikisini de içeren bir kompozisyon" olarak anlamında kullanmıştır (yani, ne tek bir büyük birleşik devlet ne de birkaç küçük devlet arasında bir birlik/ittifak oluşturan, ancak ikisinin de bir karışımı olarak).^[5] 19. yüzyıl boyunca Amerika Birleşik Devletleri'nde federalizm teriminin anlamı, yalnızca Philadelphia Konvansiyonu'nda kurulan yeni bileşik siyasi formu göstermek üzere değişti, konfederalizm teriminin anlamı ise devletler birliği olarak kaldı.^[6]

İlk örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Federalizm, bir devletin siyasi organizasyonunu içsel olarak nasıl düzenlediğine atıfta bulunan bir terimdir ve bu, modern zamanlarda en sık kullanılan anlamdır. Ancak siyaset bilimcileri, federalizmi çok daha geniş bir anlamda kullanarak "toplumsal ve siyasi yaşamın çok katmanlı veya çok kutuplu bir kavramı" olarak değerlendirirler.

Federalizmin ilk örnekleri eski çağlarda, "devletler arasında yapılan ittifaklar" şeklinde gerçekleşti. M.Ö. 7. ila 2. yüzyıla ait bazı örnekler Arkaik Birlik, Aetolic Birlik, Peloponez Birliği ve Delos Birliği'ndi. Federalizmin erken bir öncüsü, Helenistik Yunanistan'daki Achaean Birliği idi. Eski Yunanistan'daki Yunan şehir devletlerinin tam bağımsızlıklarını koruma konusundaki ısrarlarına karşılık, Helenistik dönemdeki değişen koşullar, birçok şehir devletinin egemenliğin bir kısmını kaybetme maliyetini göze alarak bir araya gelmesine yol açtı. Ardışık devlet birlikleri arasında ilk ve ikinci İsviçre Konfederasyonları (1291-1798 ve 1815-1848), Hollanda Birleşik Eyaletleri (1579-1795), Alman Bund'u (1815-1866), Amerika Birleşik Devletleri Konfederasyonu (1781-1789) ve Amerika Birleşik Devletleri olarak bilinen ikinci Amerikan birliği (1789-1865) bulunmaktadır.^[7][8]

Siyasi teori[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern federalizm, yönetim yetkisinin ulusal ve bölgesel/eyalet hükûmetleri arasında paylaşıldığı demokratik kurallar ve kurumlar temelinde bir siyasi sistemdir. Federalist terimi, bağlama bağlı olarak dünya çapında birkaç siyasi inancı tanımlar. Federalleşme terimi, ayırt edici siyasi süreçleri de tanımladığı için kullanımı yine bağlama bağlıdır.

Siyasi teoride, federalleşmenin iki temel türü tanınır:

• Entegratif veya toplu şekilde federalleşme: Yeni bir federasyon oluşturarak federasyona katılmayan siyasi öznelerin entegrasyonu, mevcut bir federasyona katılmaları veya bir konfederasyonun bir federasyona dönüştürülmesi gibi süreçleri ifade eder.
• Devolutif veya dağılma şeklinde federalleşme: Bir birim devletin bir federasyona dönüşümünü ifade eder.

Benimsenme nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademik literatürde federal sistemlerin kabulünü açıklamak için dört rekabet eden teorik açıklama bulunmaktadır:

1. Fikirsel teoriler, toplumda merkeziyetçi fikirlere daha büyük bir ideolojik bağlılık federalizmin daha olası hale gelmesini sağlar.
2. Kültürel-tarihsel teoriler, federal kurumların kültürel veya etnik olarak parçalanmış nüfusa sahip toplumlarda daha olası bir şekilde benimseneceğini savunur.
3. "Sosyal sözleşme" teorileri, federalizmin merkezin çevreyi domine edecek kadar güçlü olmadığı ve çevrenin merkezden ayrılabilecek kadar güçlü olmadığı bir anlaşma olarak ortaya çıktığını savunur.
4. "Altyapısal güç" teorileri, potansiyel bir federasyonun alt birimlerinin zaten yüksek düzeyde gelişmiş altyapılara sahip olduğunda (örneğin, zaten anayasal, parlamentar ve idari olarak modernleşmiş devletler) federalizmin daha olası hale geldiğini savunur.^[9]

Immanuel Kant, "bir devlet kurma sorunu, birbirleriyle karşı karşıya getiren bir denge ve denetim sistemine sahip uygun bir anayasa olduğu sürece, şeytanlardan oluşan bir millet tarafından bile çözülebilir" not etti. Özellikle bireysel devletler, savaş olasılığına karşı bir koruma olarak bir federasyona ihtiyaç duyar.^[10]

Federal sistem savunucuları tarih boyunca federal sistemlerdeki iktidar paylaşımının hem iç güvenlik tehditlerini hem de dış tehditleri azalttığını iddia etmişlerdir. Federalizm, devletlerin büyük ve çeşitli olmasına izin vererek, iktidarın merkezileştirilmesi yoluyla oluşabilecek despotik bir hükûmet riskini azaltır.^[11][12]

Örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok ülke, merkezi ve bölgesel egemenliğin değişen derecelerde olduğu federal yönetim sistemlerini uygulamıştır. Bu ülkelerin federal hükûmeti, sadece iki alt federasyon biriminden oluşan minimalist federasyonlar veya üç ila düzinelerce bölgesel hükûmetten oluşan çok bölgeli federasyonlar olarak ayrılabilir. Ayrıca, yerel siyaset türlerine dayalı olarak gruplandırılabilirler, örneğin emirlik, eyalet, cumhuriyet. Federasyonları incelemenin başka bir yolu, tüm topraklarının federal olduğu ülkeleri, sadece ülkenin federal bölümünü içerenlerden ayırmaktır. Bazı federal sistemler ulusal sistemlerken, diğerleri, Avrupa Birliği gibi, üst ulusal sistemlerdir.

Genel olarak, federalizmin iki aşırı noktası ayırt edilebilir: bir uçta, güçlü federal devlet neredeyse tamamen birimcildir ve yerel yönetimlere ayrılan az sayıda yetkiye sahiptir; diğer uçta, ulusal hükûmet adıyla federal bir devlet olabilir, ancak gerçekte konfederasyon durumundadır. Federalizm, iç bölümleri iki veya üçten az oluşturabilir, bu, Belçika veya Bosna-Hersek gibi ülkelerde olduğu gibi. Arjantin, Avustralya, Brezilya, Hindistan ve Meksika gibi birçok ülkenin hükûmetleri aynı şekilde federal prensiplere dayalı olarak organize edilmiştir.

Kanada'da federalizm, genellikle bağımsızlık yanlısı hareketlere (genellikle Quebec ayrılıkçılığı) karşı olmayı içerir. 1999'da Kanada Hükûmeti, federal ve federalleşen ülkeler arasında en iyi uygulamaların paylaşımı için uluslararası bir ağ olan "Forum of Federations"ı kurdu. Ottawa merkezli olan Forum of Federations, ortak hükümetleri arasına Avustralya, Brezilya, Etiyopya, Almanya, Hindistan, Meksika, Nijerya, Pakistan ve İsviçre'yi dahil etmektedir.^[13]

Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa'da, "federalist" terimi bazen, bölgesel, ulusal ve üst ulusal düzeylerde güç dağıtmış bir federal hükûmeti destekleyenleri tanımlamak için kullanılır. Avrupa Federalistler Birliği, bu gelişimi Avrupa Birliği içinde teşvik eder ve sonunda Avrupa Birleşik Devletleri'nin kurulmasını hedefler. Orta Çağ ve erken modern dönemlerde Avrupa'da konfederal ve federal sistemleri kullanan örnekler olmasına rağmen, çağdaş Avrupa federalizmi savaş sonrası Avrupa'da ortaya çıkmıştır; Winston Churchill'ın 1946'da Zürih'te yaptığı konuşma bu yöndeki önemli girişimlerden biriydi.^[14][15]

Amerika Birleşik Devletleri'nde federalizm başlangıçta daha güçlü merkezi bir hükûmete inançla ilişkilendiriliyordu. ABD Anayasası taslağını oluşturulurken Federalist Parti daha güçlü bir merkezi hükûmeti desteklerken "Anti-Federalistler" daha zayıf bir merkezi hükûmet istiyorlardı. O dönem kullanılan federalizm terimi, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde "federalizm" teriminin modern kullanımından çok farklıdır. Bu ayrım, "federalizmin" bir konfederasyon ve bir birleşik devlet arasındaki siyasi spektrumun ortasında bulunmasından kaynaklanır. ABD Anayasası, ABD'nin zayıf bir merkezi hükûmete sahip gevşek bir konfederasyon olması için yazılmıştır.

Buna karşılık, Avrupa, Kuzey Amerika'dan daha fazla birleşik devlet tarihine sahiptir, bu nedenle Avrupalı "federalizm", bir birleşik devlete göre daha zayıf bir merkezi hükûmeti savunur. Kelimenin modern Amerikan kullanımı, Avrupa anlamına çok daha yakındır. ABD federal hükûmetinin gücü arttıkça, bazı insanlar "Kurucu Babalar'ın" amaçladığından daha fazla bir birleşik devlet algılamışlardır. Amerika Birleşik Devletleri'nde "federalizmi" politik olarak savunan çoğu kişi, özellikle yargıyı sınırlamak için federal hükûmetin yetkilerini savunur.

Çağdaş federalizm kavramı, ABD Anayasası ile uygulamaya konulan ve iki hükûmet seviyesinde eş zamanlı olarak demokratik temsili sağlayan tamamen yeni bir hükûmet sisteminin oluşturulmasıyla ortaya çıktı. ABD'de federalizmin uygulanmasında, nüfusa orantılı olarak temsil edilen bir halk temsilci odası (Temsilciler Meclisi) ve her devletten iki delege içeren eşit devlet temsili odası (Senato) olan iki kanatlı bir genel hükûmet, bağımsız on üç devletin önceden var olan bölgesel hükûmetleri üzerine kurulmuştur. Her hükûmet seviyesine belirli bir yetki alanı tahsis edildiği, yazılı bir anayasa ve hukukun üstünlüğü (yani yetki anlaşmazlıklarının bağımsız üçüncü taraf bir mahkemenin hakemliğine tabi olduğu) altında, iki seviye böylece eş bir ilişkiye getirilmiştir.^[16]

1946'da Kenneth Wheare, ABD'deki iki hükûmet seviyesinin "eşit derecede güçlü" olduğunu gözlemledi. Bu, Amerika'nın kurucu babalarından James Madison'ın perspektifini yineledi; Madison, çeşitli devletleri genel hükûmetle ilgili olarak "üstünlüğün ayrı ve bağımsız bölümlerini oluşturduklarını" gördü.^[17]

Anayasal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Güçler ayrılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Federal sistemlerde, güçlerin federal ve bölgesel hükûmetler arasındaki bölünmesi genellikle anayasa ile belirlenir. Hemen hemen her ülke, belirli bir derecede bölgesel özerkliğe izin verir, ancak federasyonlarda bile, bileşen devletlerin kendi kendini yönetme hakkı anayasal olarak sağlanmıştır. Bileşen devletler genellikle kendi anayasalarına sahiptirler ve bu anayasaları gerektiği gibi değiştirebilirler, ancak anlaşmazlık durumunda federal anayasa genellikle öncelik kazanır.

Hemen hemen tüm federasyonlarda merkezi hükûmet, dış politika ve ulusal savunmanın ayrıcalıklı federal yetkiler olduğu ayrıcalıklara sahiptir. Eğer bu böyle olmasaydı, Birleşmiş Milletler tanımına göre bir federasyon tek egemen bir devlet olmazdı. Almanya'nın eyaletleri, uluslararası düzeyde kendi adlarına hareket etme hakkını korurlar, bu koşul başlangıçta 1871'de Bavyera Krallığı'nın Alman İmparatorluğu'na katılma anlaşmasına karşılık olarak verilmiştir. Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin anayasaları, federal hükûmete özellikle verilmeyen tüm yetkilerin eyaletler tarafından elde tutulduğunu belirtir. Kanada ve Hindistan gibi bazı ülkelerin anayasaları, yerel hükûmetlere özellikle verilmeyen yetkilerin federal hükûmet tarafından elde tutulduğunu belirtir. AB'nin Lizbon Antlaşması'na göre yetkilendirilmemiş yetkiler veya birlik yetkisi altında paylaşılmamış yetkiler, birleşen devletler tarafından elde tutulur.

Her bir federasyonun bileşen devletinin aynı yetkilere sahip olduğu durumda, "simetrik federalizm" olduğu söylenir. Asimetrik federalizm, devletlere farklı yetkilerin verildiği veya bazılarının diğerlerine göre daha fazla özerkliğe sahip olduğu durumda mevcuttur. Bu genellikle belirli bir bölgede veya bölgelerde farklı bir kültürün varlığını kabul etme nedeniyle yapılır. İspanya'da Basklar, Katalanlar ve Galiçyalılar, Navarra, Galiçya, Katalonya ve Bask Ülkesi gibi "tarihi topluluklar" da dahil olmak üzere ulusal özgünlüklerinin tanınmasını teşvik eden tarihi bir hareketi başlattılar. Diğer İspanyol bölgeleri için sonradan genişletilen düzenleme veya özerk topluluklar için İspanya (aynı zamanda "herkese kahve" düzenlemesi olarak da adlandırılır), ayrı kimliklerle başa çıkmak ve çevresel milliyetçi eğilimleri hafifletmek, tarih boyunca sahip oldukları belirli haklara saygı göstermek amacıyla yapıldı. Ancak, kesin anlamda İspanya bir federasyon değil, bir birim devlet içinde asimetrik devredilmiş hükûmet sistemi olarak kabul edilir.

Bir federasyonun tarih içindeki gelişimi sırasında, devletlerden merkeze doğru güçlü bir hareketin olduğu genellikle görülür, çünkü federal hükûmet beklenmeyen durumlarla başa çıkmak için ek yetkiler kazanır. Bir federal hükûmetin yeni yetkilere sahip olması, resmi bir anayasa değişikliği veya sadece mahkemelerin verdiği mevcut anayasa yetkilerinin genişletilmesi yoluyla olabilir.

Genellikle bir federasyon iki seviyede oluşturulur: merkezi hükûmet ve bölgeler (eyaletler, vilayetler, bölgeler) ve ikinci veya üçüncü seviye idari siyasi birimler hakkında pek bir şey söylenmez. Brezilya bu konuda bir istisnadır, çünkü 1988 Anayasası belediyeleri özerk siyasi birimler olarak dahil etti ve federasyonu üç bölümlü yaptı: Birlik, Eyaletler ve belediyeleri içeren üçlü bir federasyon. Her devlet, kendi yasama konseyine (câmara de vereadores) ve bir belediye başkanına (prefeito) sahip belediyelere (municípios) ayrılmıştır ve bu belediyeler Federal ve Eyalet Hükûmeti'nden kısmen bağımsızdır. Her belediyenin bir "küçük anayasası" olan "organic law" (lei orgânica) adlı bir yasası vardır. Meksika, belediyelerin federal anayasa tarafından tam özerklik verilen bir ara durumdur ve bunların varlığı (municipio libre, "özgür belediye") federal hükûmet tarafından kabul edilmiştir ve eyaletlerin anayasaları tarafından iptal edilemez. Ayrıca federal anayasa, hangi yetki ve yetkinliklerin sadece belediyelere ait olduğunu ve birleşik devletlere ait olmadığını belirler. Bununla birlikte, belediyelerin seçilmiş yasama meclisleri yoktur.

Federasyonlar genellikle, devletler birliği olmasına rağmen yine de kendi içlerinde devletler (veya devletlik özellikleri) olma paradoksunu kullanır. Örneğin, Amerikan kurucu babası James Madison (ABD Anayasasının yazarı), Federalist Paper No. 39'da ABD Anayasasının "katı bir şekilde ne ulusal ne de federal bir anayasa olduğunu; ancak her ikisinin bileşimini" yazdı. Temelde federal, ulusal bir kaynaktan, olağan hükûmet yetkilerinin kaynakları, kısmen federal, kısmen ulusal... Bu, ABD'deki devletlerin, kendi onaylarıyla federasyona devretmedikleri tüm egemenliği sürdürmeleri gerçeğinden kaynaklanır. Bu, Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın Onuncu Değişikliği tarafından teyit edilmiştir ve Federal Hükûmet'e devredilmeyen tüm yetkilerin ve hakların devletlere ve halka ait olduğunu saklar.

Çift meclislilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok federal hükûmetin yapısı, bileşen devletlerin haklarını koruma mekanizmalarını içerir. "Devletlerarası federalizm" olarak bilinen bir yöntem, bileşen devletlerin hükûmetlerini federal siyasi kurumlarda doğrudan temsil etmektir. Bir federasyonun ikinci bir meclise sahip olması durumunda, üst meclis genellikle bileşen devletleri temsil etmek için kullanılırken alt meclis genellikle ulusun tüm halkını temsil eder. Bir federal üst meclisi, her bir devletin nüfus büyüklüğüne bakılmaksızın eşit sayıda senatör tarafından temsil edildiği Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya senatolarında olduğu gibi özel bir paylaşım düzenlemesine dayanabilir.

Buna alternatif olarak veya ek olarak, bir üst meclisin üyeleri, örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde 1913'ten önce olduğu gibi bileşen devletlerin hükûmeti veya yasama organı tarafından dolaylı olarak seçilebilir veya devlet hükûmetlerinin gerçek üyeleri veya delegeleri olabilir, örneğin Almanya'nın Bundesrat meclisinde ve Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi'nde olduğu gibi. Bir federal yasama organının alt meclisi genellikle doğrudan seçilir ve nüfusa orantılı olarak paylaşılır, ancak bazen devletlere hala belirli bir asgari koltuk sayısı garantisi verilebilir.

Hükümetlerarası ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanada'da eyalet hükûmetleri bölgesel çıkarları temsil eder ve doğrudan merkezi hükûmetle görüşmeler yaparlar. Başbakan ve eyalet başbakanlarının ilk bakanlar konferansı, fiilen ülkenin en yüksek siyasi forumudur, ancak anayasa metninde yer almaz.

Anayasa değişikliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Federal sistemler genellikle federal anayasaların değiştirilmesi için özel prosedürler içerir. Devletin federal yapısını yansıtmanın yanı sıra bu, bileşen devletlerin özgürlüklerinin onayları olmadan kaldırılamayacağını garanti edebilir. Amerika Birleşik Devletleri anayasasına bir değişiklik, etki yürürlüğe girebilmeden önce her bir eyalette özel olarak seçilen anayasa kurullarının veya eyalet meclislerinin üçte dört çoğunluğu tarafından onaylanmalıdır. Avustralya ve İsviçre anayasalarını değiştirmek için yapılan referandumlarda, sadece ulusal seçmenlerin genel çoğunluğu tarafından değil, aynı zamanda çoğu eyalet veya kantonun ayrı ayrı çoğunluğu tarafından onaylanması gereklidir. Avustralya'da bu son gereklilik "çift çoğunluk" olarak bilinir.

Bazı federal anayasalar ayrıca belirli anayasa değişikliklerinin tüm eyaletlerin veya belirli bir eyaletin tek oybirliği olmadan gerçekleşemeyeceğini belirtir. Amerika Birleşik Devletleri anayasası, hiçbir eyaletin onayı olmadan senatodaki eşit temsilin elinden alınamayacağını belirtir. Avustralya'da, bir önerilen anayasa değişikliği belirli bir veya birkaç eyaleti özellikle etkileyecekse, bu eyaetllerde yapılan referandumda onay almalıdır. Kanada anayasasında, monarşinin rolünü değiştirecek bir anayasa değişikliği tüm eyaletlerin oybirliği gerektirir. Alman Temel Kanunu, federal sistemi kaldıracak hiçbir değişikliğin kabul edilemeyeceğini belirtir.

Diğer teknik terimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Mali federalizm - federal bir sistemdeki hükûmet seviyeleri arasındaki mali durumlar ve mali ilişkiler.
• Resmi federalizm (veya 'anayasal federalizm') - yetkilerin tanımı yazılı bir anayasada belirtilir, bu tanım uygulamada sistemle aynı olabilir veya olmayabilir.
• Yürütme federalizmi İngilizce konuşulan gelenekte federal bir sistemin hükûmet seviyeleri arasındaki yürütme organları arasındaki ilişkilere atıfta bulunur ve kıta Avrupa geleneginde ise birimlerin yasaları merkezden nasıl 'yürüttüğüne' veya idare ettiğine dair bir terimi ifade eder.
• Gleichschaltung - federal bir yönetimden tamamen birleşik veya daha birleşik olan bir sisteme dönüşüm, terim, Almancada sırasıyla doğru akım ve alternatif akıma dönüşüm anlamına gelir. Nazi döneminde geleneksel Alman devletleri resmi olarak büyük ölçüde aynı bırakılmıştı, ancak anayasal hakları ve egemenlikleri erozyona uğramış ve sonunda sona ermiş ve Gau sistemi ile değiştirilmiştir. Gleichschaltung aynı zamanda genel olarak siyasi birleşme anlamına gelir.^[18]
• Defederalizasyon - federal hükûmetten kaldırmak, yani ulusal düzeyde bir hükûmetten sorumluluğu almak ve eyaletlere veya illere vermek.

Tartışma konuları[değiştir | kaynağı değiştir]

Federalizm ve diğer bölgesel özerklik biçimlerinin, ülkeler içinde farklı gruplar arasındaki şiddeti önlemek için politik sistemleri yapılandırmak için yararlı bir yol olduğu iddia edilmiştir, çünkü belirli grupların alt ulusal düzeyde yasa yapmalarına izin verir. Bununla birlikte, bazı bilim adamları federalizmin ülkeleri bölebileceğini ve yarım-devletler yaratabileceğini iddia etmiştir. Bazı tartışmacılar ise federalizmin yalnızca bölgesel sınırların ötesinde siyasi partilerin rekabet etmelerini teşvik eden mekanizmaları eksik olduğunda bölücü olduğunu kaydetmiştir.^[19][20][21]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisözlük'te federalizm ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

Wikimedia Commons'ta Federalizm ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• P.-J. Proudhon (1863), The Principle of Federation.