Émile Armand gerçek ismiyle Ernest-Lucien Juin Armand (26 Mart 1872 - 19 Şubat 1963), 20. yüzyılın başında etkili olmuş Fransız bireyci anarşistti. ^[1][2] Aynı zamanda kendini adamış bir serbest aşk / çok eşlilik yanlısı, amaca yönelik topluluk ve pasifist / antimilitarist bir yazar, propagandacı ve eylemcidir. Émile Armand, 1901 yılında yayımlanan L'Ère nouvelle, 1922 yılında yayımlanan L'Anarchie, 1939 yılında yayımlanan L'En-Dehors ve 1945 yılında yayımlanan L'Unique adlı anarşist yayınlarda yazarlık ve editörlük yapmıştır.^[3]

Hayatı ve eylemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Armand, La Misère, L'Universel ve Le Cri de révolte gibi anarşist ve pasifist dergilerde çalıştı. 1901'de Marie Kugel ile birlikte başlangıçta Hıristiyan anarşizmini benimseyen L'Ère nouvelle dergisini kurdu.^[4]

1908'de Qu'est-ce qu'un anarchiste isimli kitabını yayınladı. 1911 yılında kendisine maddi yardımda bulunan Denise Rougeault ile evlendi ve bu sayede eylemlerine yoğunlaşabildi. 1922'den itibaren yaklaşık 17 yıl süren L'En-Dehors dergisini yayınladı. Aynı zamanda Poésies composées en prison, l'Initiation individualiste anarchiste (1923) ve La révolution sexuelle et la camaraderie amoureuse (1934) isimli kitaplarını kaleme aldı. 1931'de "Devlet ve otorite olmadan komünal yaşam yolları, Tarih boyunca ekonomik ve cinsel deneyimler" ^[5] yayınladı. Kitapta, bu deneylerin, yakınlık gruplarının iradesine göre farklı yaşama olasılığının bir eylemi olarak direniş ve propaganda yolları olduğunu ileri sürmüştür.^[5] Bu şekilde, özgür aşk ve kişisel keşif özgürlüğüyle de bağlantı kurabileceği Robert Owen ve özellikle Charles Fourier gibi düşünürlerin ütopik sosyalist düşünce ve uygulamalarını yeniden canlandırdı.^[5]

O zamana kadar düşüncesi, José Elizalde ve grubu "Sol y Vida" gibi İspanyol bireyci anarşist eylemcilerin ve Barselona'dan La Revista Blanca, Ética ve Iniciales gibi bireyci anarşist basının yardımıyla İspanyol anarşist hareketlerinde önemli bir etkiye sahip oldu. Iniciales özellikle Armand'ın düşüncesinden güçlü bir şekilde etkilenmiştir.^[6] Anarşist çevrelerdeki tartışmalarda José Elizalde'nin yardımıyla Esperanto'ya karşı Ido dilini savunmuştur. Aynı zamanda Amerikalı Benjamin Tucker ve Fransız Han Ryner gibi dönemin önemli bireyci anarşistleriyle sürekli temas halindeydi.^[3] Ayrıca Sébastien Faure'un Anarşist Ansiklopedisi'ndeki birkaç makaleye de katkıda bulundu.^[3]

Fransız bireyci anarşistler Armand'ın arkasında birleştirler ve II. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında L'Unique'i yayınladılar. L'Unique, 1945'ten 1956'ya toplam 110 sayıda gitti.^[5]

Armand bir ateistti .^[7]

19 Şubat 1963'te Rouen'de öldü.^[3]

Armand'ın bireyci anarşizmi[değiştir | kaynağı değiştir]

Makale serilerinden
Anarşizm
Tarihi Ana hatları
Gelenekler Budist Hristiyan Kollektivist Komünizm Egoist Varoluşçu Feminist Yeşil Bireyci Infoanarşizm İsyancı Solcu Mutualist Milliyetçi Nihilist Naturist Pasifist Felsefi Platformist Post-anarşist Post-kolonyal Post-sol Primitivist Sosyal Sendikacı Sentezci Vegan Gönüllücü Sıfatsız
Teori Pratik Anarşizm Anarşist Siyah Haç Anti otoriteryenizm Antimilitarizm Üye grubu Kara Blok Sınıf mücadelesi Komünler Oydaşmacı demokrasi Vicdani ret Adem-i merkeziyetçilik Derin ekoloji Doğrudan eylem Doğrudan demokrasi İkili iktidar Especifismo Kamulaştırıcı anarşizm Serbest çağrışım Nikahsız birliktelik Özgür okul Özgür düşünce Yataycılık Kanundışıcılık Bireycilik Bireyci ıslah İsokrasi Hukuk Katılımcı siyaset Kalıcı özerk bölge Tasarlanan siyaset Eylemli propaganda Çalışma reddi Devrim Geridönüş Sosyal merkez Sosyal ekoloji Social eklenti Someterapi Doğal düzen İşgal Evi Geçici özerk bölge Egoistler birliği
Kişiler William Godwin Josiah Warren Pierre-Joseph Proudhon Henry David Thoreau Max Stirner Mihail Bakunin Louise Michel Pyotr Kropotkin Benjamin Tucker Errico Malatesta Johann Most Lev Tolstoy Emma Goldman Émile Armand Nestor Mahno Rudolf Rocker Buenaventura Durruti Alexander Berkman Francesc Ferrer i Guàrdia Volin Murray Bookchin Colin Ward Noam Chomsky Alfredo M. Bonanno John Zerzan Jacques Ellul Voltairine de Cleyre
Sorunlar Anarko-kapitalizm Hayvan hakları Kapitalizm Eğitim Eleştiriler İslam LGBT hakları Yaşam tarzı Marksizm Milliyetçilik Ortodoks Musevilik Din Cinsellik/Aşk Şiddet
Tarih Paris Komünü Lahey Kongresi Roma Uluslararası Konferansı Otuzun davası Haymarket Olayı Bir Mayıs Anarşistleri dışlama yasası Amsterdam Kongresi Trajik Hafta Kotoku Olayı Onaltılar Manifestosu 1917 ABD Anarşist bombalı saldırıları Biennio rosso Bavyera Sovyet Cumhuriyeti Kronstadt Ayaklanması Üçüncü Rus Devrimi Free Territory Amakasu Olayı Escuela Moderna Avrupa'da bireyci anarşizm Fransa'da bireyci anarşizm İspanyol Devrimi Barselona Mayıs Günleri Kırmızı ters üçgen Labadie Koleksiyonu May 1968 Provo LIP Kate Sharpley Kütüphanesi Avustralya Anarşist Kutlamaları Sermaye Karşıtı Karnaval 1999 DTÖ Konferansı protestoları İşgal hareketi
Kültür Anarşist filmler Anarşist Kitap Fuarı Anarko-punk Sanat Siyah anarşizm Kültür paraziti Kendin yap etiği Freeganizm Bağımsız Medya Merkezi Infoshop Enternasyonal Musevi anarşizmi Toprak ve özgürlük Hayat tarzı anarşizmi Popüler eğitim Mülkiyet hırsızlıktır! Ne Tanrı, ne efendi Radikal amigoluk Radikal çevrecilik İzinsiz yerleşme Sembolizm Terimler A las barricadas
Ekonomi Komünleşme Kooperatifler Karşı ekonomi Ekonomik demokrasi Ücretsiz dükkan Armağan ekonomisi Infoanarşizm Pazarın kaldırılması Karşılıklı yardımlaşma Mutualist Katılımcı ekonomi Planlı ekonomi Really Really Free Market Ücretli kölelik Özyönetim
Bölgelere göre Afrika Arjantin Avustralya Brezilya Kanada Çin Küba Ekvator İngiltere Fransa Almanya Yunanistan Hindistan İzlanda İrlanda İsrail İtalya Japonya Kore Meksika Polonya Rusya İspanya İsveç Türkiye Ukrayna ABD Vietnam
Listeler Anarko-punk grupları Topluluklar Hayali karakterler Musevi anarşistler Müzisyenler Kuruluşlar Yayınlar Şairler Pornocular Rus anarşistler Filmler
İlgili konular Liberter Antifaşizm Antikapitalizm Antikonsümerizm Antikorporatizm Antimilitarizm Devletçilik karşılığı Emek hareketi Epistemolojik kargaşacılık Küreselleşme karşıtlığı Liberteryen perspektifinde devrim Liberteryenizm Otonomizm Özerkçilik Özgürlükçü sosyalizm Savaş karşıtlığı Sitüasyonist Enternasyonal Sol komünizm
Anarşizm listesi Siyaset portalı
g t d

İspanyol tarihçi Xavier Diez'e göre Émile Armand'ın siyaset felsefesi dört ana tema üzerinden anlaşılabilir: bireycilik tanımı, birey ve toplum arasındaki dinamikler, bireyci etik ve bireyciler arasındaki birliktelik meselesi.^[3]

Armand, kendi bireyci anarşizminin toplumsal anarşist akımlardan farklılığını vurgulamayı severdi. Bu nedenle, anarko-komünizmin olağan devrim çağrısını reddetti. Devrimi beklemenin, kitlelerin bilinç ve irade kazanmasını beklemek ve bu olay gerçekleşene kadar özgürlüğün tadını çıkarmayı ertelemek anlamına geleceğini savundu. Onun yerine, kişinin şimdiki zamanda kendi koşulları altında yaşaması, günlük yaşamda toplumsal koşullandırmalara isyan etmesi ve kendine yakın olanlarla paylaştıkları değerlere ve isteklere uygun olarak yaşamasını savundu.^[8] Bireycinin " şimdiki zamancı" olduğunu ve " kötü bir akıl yürütme ve mantıksızlık olmaksızın, varlığını ya da sahip olduklarını hemen tadını çıkarmayacağı bir durumun ortaya çıkmasına feda etmeyi düşünemeyeceğini" söyler.^[9]

Max Stirner'in etkisiyle, anarşizmi bir yaşam ve uygulama biçimi olarak vurguladığından, kişinin günlük yaşamda kendi yollarına ve arzularına göre yaşamak için toplumsal geleneklerin, dogmaların ve anlaşmaların egoist bir şekilde reddedilmesini benimsemektedir. Bu şekilde, "Bireyci anarşist kendini yeniden üretme, ruhunu kendi fikirlerini paylaşan ve otoriterliğin sürgün edildiği bir durumun kurulmasını mümkün kılacak diğer bireylerde devam ettirme arzusundadır. İşte bu arzu, bu istek, sadece yaşamak için değil, aynı zamanda kendini çoğaltabilmek içindir ve biz ona 'faaliyet' diyeceğiz".^[8]

Onun toplum hakkındaki görüşleri şöyle özetlenebilir:

Egemen sınıflar, devlet aracılığıyla, kültür, ahlak ve ekonomik koşullar hakkında yalnızca kendi görüşlerinin kitlelere nüfuz etmesini sağlarlar. Kendi görüşlerini, tıpkı eski zamanlarda, Kilise'nin hüküm sürdüğü dönemde dini dogmalara karşı çıkmaya cesaret edenlerin ağır cezalara çarptırıldığı gibi, hiç kimsenin cezaya çarptırılmak koşuluyla ihlal edemeyeceği hukuki dogmalar şeklinde ortaya koyarlar. "Kilisenin laik biçimi" olan Devlet, Devletin dini biçimi olan Kilisenin yerini almıştır ama her ikisinin de amacı her zaman özgür varlıklar değil, gerçek inananlar ya da mükemmel vatandaşlar yaratmak yönünde olmuştur. Başka bir deyişle dogma ya da yasanın köleleridir. Anarşist, dayanışmanın dışarıdan empoze edildiğinde değersiz olduğunu; bir sözleşme uygulandığında artık herhangi bir hak ya da görev sorunu olmadığını; zorlamanın onu, yöneticilerini yalnızca yöneticiler, yasa koyucular, yargıçlar ve polisler kılığında tanıdığı sözde bir topluma bağlayan bağlardan kurtardığını; yalnızca günlük ilişkilerinin dayanışmasını desteklediğini söyler. Kurgusal ve dayatılmış dayanışma değersiz bir dayanışmadır.^[8]

Bireyci bir bakış açısıyla Armand, kişinin kendisine yakınlık duyan kişileri aramasının ve bir diğeriyle özgürce ilişki kurmasının, taraflardan birinin istediği zaman ilişkiyi veya karşılaşmayı bozma veya kesintiye uğratma ihtimalinin daha iyi olduğunu düşünmektedir. Bu şekilde bu ilkeyi arkadaşlığa, aşka, cinsel karşılaşmalara ve ekonomik işlemlere uygulamaktadır. Karşılıklılık etiğine bağlıdır ve kişinin kendini gerçekleştirme fırsatını başkalarıyla ilişki kurarak artırdığını düşünür ve bunu kişinin kendi değerlerinin propagandasını yapmasının ana gerekçesi olarak görür.^[8]

"Cinsel konularda özgürlükle ilgili fikirler, Proudhon gibi bazı "püriten" anarşistler tarafından küçümsenen Fourier'in "dört hareket teorisinden" gelmektedir. Fourier, insanların her zaman uyum içinde hareket eden belirgin bir cinsel evrenin kalıplarını takip etmek zorunda olduğunu açıklayarak, herkesin bireyselliğini karşılaşmaların çoğulluğu içinde ifade edebileceği, her türlü aşka izin verecek ve akla gelebilecek her türlü birlikteliği cesaretlendirecek yeni bir aşk dünyası organizasyonu önermektedir." ^[10]

Bunu ortaya koyduğunda hedonistik bir bireycilik savunulmaktadır.

" Charles Fourier, "tutkuların kullanımı" üzerine gerçekten görkemli ifadesini ortaya koyduğunda bunu net bir şekilde gördü. Mantıklı bir varlık kullanır; sadece mantıksızlar baskı altına alır ve sakat bırakır. "Kişinin kendi tutkularını değerlendirmesi" evet, ama kimin yararına? Kendi çıkarı için, kendini "daha canlı" biri yapmak için, yani yaşamın sunduğu çeşitli duyumlara daha açık olmak için. Yaşamanın mutluluğu! Yaşam, geleneksel varoluşun sınırlarının ötesine geçen, sanayicilik ve ticariliğin cehenneminden kaçan, sokakların ve meyhanelerin kokuşmuşluğunu reddeden için güzeldir. Yaşam, onu saygınlığın kısıtlamalarını, "ne derler" korkusunu ya da dedikoduları umursamadan inşa edenler için güzeldir... Bizim bireyciliğimiz mezarlık bireyciliği, hüzün ve gölge bireyciliği, acı ve ıstırap bireyciliği olamaz. Bizim bireyciliğimiz içimizdeki ve dışımızdaki mutluluğun yaratıcısı olmaktır. Arayanlar, keşfedenler, gerçekleştirenler olarak potansiyelimiz sayesinde mümkün olan her yerde mutluluğu bulmak istiyoruz.".^[10]

Bunun için hedonist bir mantık öne sürülüyor.

"Zevkleri üstün ya da aşağı, iyi ya da kötü, yararlı ya da zararlı, elverişli ya da elverişsiz olarak sınıflandırmak. Yaşamı daha çok sevmemi sağlayan zevkler yararlıdır. Ondan nefret etmeme ya da onu değersizleştirmeme yol açanlar ise zararlıdır. Daha dolu dolu yaşadığımı hissettiren zevkler olumlu, yaşadığım hissinin azalmasına katkıda bulunanlar ise olumsuzdur. Başkalarının tutkularımı değerlendirmesine rıza gösterdiğim sürece kendimi bir köle olarak hissederim. Gerçekten tutkulu biri olmadığım için değil, tutkularımı ete kemiğe kavuşturmak ve bedenimi tutku dolu hale getirmek istediğim için.".^[10]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomide bireyci anarşistin "içsel olarak dirençli - ölümcül derecede dirençli - ahlaki, entelektüel, ekonomik olarak dirençli olduğunu söylemektedir. Bireyci anarşist ekonomi biçimi olarak aşağıdaki çoğulcu mantığa bağlı kalmaktadır:^[8]

Burada ve orada her şey oluyor - herkes burada ihtiyacı olanı alıyor, orada herkes kendi gücüne göre ne gerekiyorsa onu alıyor. Burada, hediye ve takas - bir ürüne karşılık başka bir ürün; orada, takas - temsili değer karşılığında bir ürün. Üretici burada ürünün sahibidir, orada ise ürün kolektivitenin mülkiyetine geçer.^[10]

Serbest aşk eylemleri ve uygulanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Armand serbest aşkın önemli bir propagandacısıydı. La camaraderie amoureuse adını verdiği şeyde özgür aşkı, nudizmi ve çok eşliliği savundu.^[11] Her şeyden önce, seks ve aşk konularında "Burada cinsel birlik ve aile, orada özgürlük veya karışıklık" bulabileceğiniz bir çoğulculuğu savunmuştur.^[10] Bu konuyla ilgili "De la liberté sexuelle" (1907) gibi birçok propagandacı makale yazdı; burada yalnızca belirsiz bir serbest aşkı değil, aynı zamanda "çoğul aşk" adını verdiği birden fazla partnerle birlikte olmayı da savunmuştur.^[11] Bireyci anarşist dergi L'En-Dehors'ta bu şekilde devam etti. Armand bu fırsatı, devrimci cinselliği ve serbest aşk taraftarlarının geleneksel görüşlerinden çeşitli açılardan farklılık gösteren aşk yoldaşlığını destekleyen tezlerini özetlemek için kullandı.

Daha sonra Armand, bireyci bir perspektiften bakıldığında, kişinin partnerine karşı çok güçlü hisleri olmasa bile "sevişme" konusunda hiçbir şeyin kınanacak bir şey olmadığını öne sürmüştür.^[11] "Camaraderie amoureuse tezi, farklı cinsiyetlerden anarşist bireyler arasında, gerekli cinsel hijyen standartlarına bağlı kalarak, sözleşmenin diğer taraflarını reddedilme, kopma, dışlayıcılık, sahiplenme, teklik, cilve, kapris, kayıtsızlık, çapkınlık, başkalarını umursamama ve fuhuş gibi aşk deneyiminin belirli risklerinden korumak amacıyla varılan özgür bir birliktelik sözleşmesini gerektirmektedir." ^[11]

Ayrıca Le Combat contre la jalousie et le sexualisme révolutionnaire (1926) adlı kitabını yayınladı ve bunu yıllar içinde Ce que nous entendons par liberté de l'amour (1928), La Camaraderie amoureuse ou "chiennerie sexuelle" (1930) izledi ki son olarak La Révolution sexuelle et la camaraderie amoureuse (1934) cinsellik üzerine yazdığı yazıların büyük bir kısmını içeren yaklaşık 350 sayfalık bir kitap olarak karşımıza çıkmaktadır.^[11]

1937 tarihli bir metinde, bireycilik hedefleri arasında heteroseksüel, homoseksüel ya da biseksüel nitelikte ya da bunların bir kombinasyonu olan tamamen cinsel amaçlı gönüllü birlikler kurma uygulamasından söz etmiştir. Bireylerin cinsiyet değiştirme hakkını da desteklemiş ve yasaklı zevkleri, uygunsuz cinsel temasları (kişisel olarak röntgenciliğe meyilliydi) ve oğlancılığı ıslah etmeye hazır olduğunu belirtmiştir. Bu, fiziksel şiddeti hariç tutarken "cinsel uyumsuzlar" olarak adlandırdığı gruba giderek daha fazla yer ayırmasına yol açtı.^[11] Militanlığı aynı zamanda Aleksandra Kollontay ve Wilhelm Reich gibi kişilerin metinlerini çevirmeyi ve gerçek cinsel deneyimler yoluyla la camaraderie amoureuse'u hayata geçirmeye çalışan serbest aşk dernekleri kurulmasını da içeriyordu.

Armand'ın anarşist çevrelerdeki serbest aşk konusundaki saygınlığı, genç Arjantinli anarşist América Scarfó'nun Armand'a bir mektup yazarak kötü şöhretli İtalyan anarşist Severino Di Giovanni ile yaşadığı ilişki konusunda nasıl davranması gerektiği konusunda tavsiye istemesine yol açacak kadar etkiliydi.^[12] İlişkiye başladıklarında Di Giovanni hâlâ evliydi.^[12] "Mektup 20 Ocak 1929'da L'En-Dehors'ta Armand'ın cevabıyla birlikte 'Bir Deneyim' başlığıyla yayımlandı.^[12] Armand Scarfó'ya cevap verdi, "Yoldaş: Yaptıklarınız hakkında bana yolladığınız bu konuda benim görüşümün pek bir değeri yoktur. Siz kendi şahsi anarşist yaşam anlayışınızla tam bir uyum içerisinde misiniz, değil misiniz? Eğer öyle iseniz, o zaman başkalarının yorumlarını ve hakaretlerini görmezden gelin bir kenara bırakın ve kendi yolunuzu izlemeye devam edin. Hiç kimsenin sizin davranış biçiminizi yargılamaya hakkı yoktur, hatta arkadaşınızın eşi bu ilişkilere düşman olsa dahi. Bir anarşistle birleşen her kadın (ya da tam tersi), onun üzerinde herhangi bir egemenlik kurmaması ya da ondan herhangi bir egemenlik kabul etmemesi gerektiğini çok iyi bilir." ^[12]

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

• L'idéal libertaire et sa réalisation., 1904.
• De la liberté sexuelle, 1907.
• Mon athéisme, 1908.
• Qu'est-ce qu'un anarchiste? Thèses et opinions, Paris, Éditions de l'anarchie, 1908, 179 p.
• Le Malthusianisme, le néo-malthusianisme et le point de vue individualiste, 1910.
• La Procréation volontaire au point de vue individualiste, 1910.
• Est-ce cela que vous appelez «vivre?», 1910.
• Les Ouvriers, les syndicats et les anarchistes, 1910.
• Mon point de vue de «l’anarchisme individualiste», 1911.
• La Vie comme expérience, 1916.
• Les besoins factices, les stimulants et les individualistes, 1917.
• Le plus grand danger de l’après-guerre, 1917.
• Lettre ouverte aux travailleurs des champs, 1919.
• L’illégalisme anarchiste. Le mécanisme judiciaire et le point de vue individualiste, 1923.
• L’illégaliste anarchiste est-il notre camarade ?, 1923.
• L’Initiation individualiste anarchiste, 1923.
• Entretien sur la liberté de l’amour, 1924.
• L’ABC de «nos» revendications individualistes anarchistes, 1924.
• Liberté sexuelle, 1925.
• Amour libre et liberté sexuelle, 1925.
• Realism and Idealism mixed – Reflections of an Anarchist Individualist. 1926.^[13]
• Ways of Life in Common without State nor Authority: Sexual and Economic Experiences through History. 1931^[13]
• Libertinage and Prostitution: great prostitutes and famous libertines: influence of the sexual act in the political and social life of humanity 1936^[13]
• La révolution sexuelle et la camaraderie amoureuse [The Sexual Revolution and the Loving Fellowship]. Paris: Zones. 2009 [1934]. ISBN 9782355220104. OCLC 319674542. 

Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

• L'Anarchie
• L'Ère nouvelle (1901–1911)
• Hors du troupeau (1911)
• Par-delà la Mêlée (1916)
• L'EnDehors (1922)
• L'Unique (1945)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bireyci anarşizm
• Serbest aşk

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]