Harriet Martineau
Richard Evans tarafından yapılmış Harriet Martineau'nun yağlıboya portresi (1834 veya öncesi)
Doğum	12 Haziran 1802(1802-06-12) Norwich, Norfolk, İngiltere
Ölüm	27 Haziran 1876 (74 yaşında) Ambleside, Westmorland, İngiltere
Defin yeri	Key Hill Mezarlığı
Milliyet	Britanyalı
Vatandaşlık	İngiltere
Meslek	Siyaset yazarı, sosyolog, feminist
Tanınma nedeni	İlk kadın sosyolog
Önemli eser(ler)	Illustrations of Political Economy (1834) Society in America (1837) Deerbrook (1839) The Hour and the Man (1839)
Siyasi parti	Whigs [en]
Din	Ateist
Akraba(lar)	Babası Thomas Martineau (1764-1826) annesi Elizabeth Rankin (1772-1848) kardeşi James Martineau [en] (1805-1900) amcası Peter Finch Martineau [en] (1755-1847) üvey kardeşi Thomas Michael Greenhow [en] (1792-1881)
Aile	Martineau ailesi [en]

Harriet Martineau (/ˈmɑːrtənˌoʊ/; 12 Haziran 1802 - 27 Haziran 1876) İngiliz sosyal kuramcı ve ilk kadın sosyolog olarak görülmektedir.^[1] Sosyolojik, bütüncül, dini ve kadınsı bir bakış açısıyla yazdı, Auguste Comte'un eserlerini tercüme ediyor ve o zamanlar nadiren obir kadın yazar için geçimini sağlayacak kadar kazandı.^[2] Genç Prenses Victoria yaptığı işten keyif aldı ve onu taç giyme törenine davet etti.^[3][4] Martineau, "temel siyasi, dini ve sosyal kurumlar da dahil olmak üzere [toplumun] tüm yönlerine odaklanmayı" tavsiye ediyordu. Kadınların erkekler altındaki statüsüne kapsamlı bir analiz uygulamıştı. Romancı Margaret Oliphant onu "doğuştan bir öğretim görevlisi ve politikacı... kendi kuşağının erkek ya da kadın herhangi birine göre cinsiyetinden belirgin bir şekilde daha az etkilenmiş" olarak nitelendirdi.^[2]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sekiz çocuğun altıncısı olan Harriet Martineau, babası Thomas'ın (1764-1826) tekstil üreticisi olduğu İngiltere'nin Norwich kentinde doğdu. Çok saygın bir Üniteryen, 1797'den beri Norwich'teki Sekizgen Şapeli'nin diyakozuydu.^[5] Harriet'in annesi Elizabeth Rankin (1772-1848) ise bir şeker arıtıcısı ve bakkalın kızıydı.

Martineau ailesi, Fransız Huguenot soyundan geliyordu ve Üniteryen görüşlere sahipti. Harriet Martineau'nun ziyaret etmekten zevk aldığı amcaları arasında, yakınlardaki Bracondale Lodge'da mülkü bulunan^[6] hayırsever iş insanı Peter Finch Martineau'da ve cerrah Philip Meadows Martineau (1752-1829) da bulunuyordu.^[7] Martineau, İngiliz Ayrılıkçılar geleneğinde bir filozof ve din adamı olan kardeşi James'e en yakın olandı. Yazar Diana Postlethwaite'e göre, Harriet'in annesiyle olan ilişkisi gergin ve şefkatten yoksundu, bu da daha sonraki yazılarında ifade edilen görüşlere katkıda bulundu.^[2] Martineau'nun belirttiğine göre, annesi onu bir sütanneye terk etmişti.

Household Education (Ev hanımlığı Eğitimi; 1848) adlı kitabında anlatıldığı gibi, "ev hanımlığı için doğal fakülte" hakkındaki fikirleri^[2] onun yetiştirilme eksikliğinden kaynaklanıyordu. Ailedeki kız yetiştirme konusundaki muhafazakâr yaklaşıma rağmen, Harriet Martineau ailedeki akademik olarak başarılı olan tek kız çocuğu değildi; kız kardeşi Rachel, öğrencilerinden biri olarak sanatçı Hilary Bonham Carter ile birlikte kendi Üniteryen Akademisi'ni yönetti.^[8][9] Martineau'nun annesi, kızının elinin gizlice kalem tutmasının yanı sıra "dikiş iğnesi tutmaya" zorlayarak uygun kadınsı davranışlara özellikle zorluyordu.^[2]

Martineau genç yaşta tat ve koku duyularını kaybetmeye başladı, giderek sağır oldu ve kulak trompeti kullanmak zorunda kaldı. Hayatındaki birçok sağlık sorununun başlangıcıydı. 1821'de Üniteryen bir dergi olan Monthly Repository için isimsiz olarak yazmaya başladı ve 1823'te Devotional Exercises and Addresses, Prayers and Hymns (Adanmışlık Egzersizleri ve Hitaplar, Dualar ve İlahiler) kitabını yayınladı.

1829'da ailenin tekstil işi iflas etti.^[10] O sırada 27 yaşında olan Martineau, ailesinin geçimini sağlamak için geleneksel kadınlık rollerinden sıyrıldı. İğne işiyle birlikte, makalelerini Monthly Repository'ya satmaya başladı ve British and Foreign Unitarian Association adlı dernekten üç makale ödülü de dahil olmak üzere övgüler kazandı. Repository ile olan düzenli çalışması, güvenilir ve popüler bir serbest yazar olarak onun tanınmasına yardımcı olmuştur.

Martineau'nun Otobiyografisinde, yazar olarak başarısını ve babasının "başımıza gelen en iyi şeylerden biri" olarak tanımladığı iş başarısızlığınına borçlu olduğunu belirtiyor. O zaman nasıl "bitki gibi yaşamak yerine gerçekten yaşayabilmeyi" öğrendiğini anlatıyor.^[11] Ayrıca, "edebi ve ekonomik anlatıların füzyonunu" yazarken hayatındaki finansal sorumluluk deneyimini de vurgular.^[12]

İlk sipariş alarak yazdığı kitabı Illustrations of Political Economy,^[13] genel halkın Adam Smith'in fikirlerini anlamasına yardımcı olmayı amaçlayan kurgusal bir öğreti kitabıydı. Illustrations (Çizimler), yayıncının iyi satmayacağını varsaydığı için Şubat 1832'de sadece 1500 kopya olarak yayınlandı. Yine de çok hızlı bir şekilde başarılı oldu ve Charles Dickens'ın çalışmaları kadar istikrarlı bir şekilde satacaktı. Çizimler, yaygın beğeni toplayan ilk eseri ve başarısı oldu, Adam Smith ve diğerlerinin serbest piyasa fikirlerini Britanya İmparatorluğu'na yaymaya hizmet etti. Martineau daha sonra iki yıllık bir süre boyunca bir dizi benzer aylık hikâye yazmayı kabul etti, ardından kardeşi James'in de onunla birlikte dizi üzerinde çalışmasıyla iş hızlandı.^[2]

Londra ve Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılın başlarında, çoğu sosyal kurum ve norm, cinsiyete veya erkekler için kadınlara karşı neyin uygun olduğu algısına göre güçlü bir şekilde şekillendi. Yazmak bir istisna değildi; Sosyal, ekonomik ve politik konuları konu alan kurgu dışı eserlerde erkekler hakim olurken, romantizm kurgusu gibi sınırlı alanlar ve ev hayatını konu alan konular kadın yazarlar için uygun görüldü.^[14] Edebiyat dünyasındaki bu cinsiyetçi beklentilere rağmen, Martineau çeşitli konularda görüşlerini güçlü bir şekilde dile getirdi.

Kasım 1832'de Martineau Londra'ya taşındı.^[15] Tanıdıkları arasında dönemin önde gelen isimleri vardı: Henry Hallam, Harriet Taylor, Alexander Maconochie, Henry Hart Milman, Thomas Malthus, Monckton Milnes, Sydney Smith, John Stuart Mill, Edward Bulwer-Lytton, Elizabeth Barrett Browning, Sarah Austin ve Charles Lyell . Jane Welsh Carlyle ve Thomas Carlyle . Daha sonra edebiyat kariyeri boyunca Florence Nightingale, Charlotte Brontë, George Eliot ve Charles Dickens ile de tanıştı.

1834 yılına kadar Martineau, kardeşi James ile politik ekonomi serisinin yanı sıra Poor Laws and Paupers Illustrated and Illustrations of Taxation adlı ek bir dizi ile hükûmet politikasını doğrudan etkilemeyi amaçlayan Vergilendirme düzenlemeleri ile meşgul oldu. Aynı zamanda, Britanya Whig Partisi'nin "Poor Law" reformlarını desteklediğini ifade eden dört hikâye yayınladı. Doğrudan, anlaşılır, herhangi bir çaba göstermeden yazılmış ve yine de pratik olarak etkili olan bu hikâyeler yazarın üslubunun özelliklerini de gösterir. Tory paternalistler ona "yoksullar için hayırseverliği ve iyileştirmeyi küçümseyen" bir Malthusçu diyerek tepki gösterirken, Radikaller ona aynı derecede karşı çıktılar. Liberal parti üst sınıfındakiler ise onu göklere çıkardılar.^[16]

Mayıs 1834'te Charles Darwin, Galápagos Adaları'na yaptığı keşif gezisinde, kız kardeşlerinden aldığı bir mektuptan Martineau'nun "Londra'da artık büyük bir Aslan olduğunu, onu yazmaya yönlendiren Ld. Brougham tarafından çok fazla himaye edildiğini" öğrendi. Broşür boyutunda parçalar halinde Illustrated Poor Laws and Paupers Illustrated eserini okuması öneriliyordu. Kardeşleri Erasmus'un onu tanıdığını, çok büyük bir hayranı olduğunu, herkesin onun küçük kitaplarını okuduğunu ve eğer sıkıcı bir saati varsa, onları denize atabileceğini de eklediler.^[17]

1834'te, ekonomi serisini tamamladıktan sonra, Harriet Martineau, Amerika Birleşik Devletleri'ne uzun bir ziyarette bulundu ve bu sırada, bazıları az bilinen, diğerleri eski ABD başkanı James Madison kadar ünlü birçok insanla Montpelier'deki evinde görüştü.^[18][19] Ayrıca Boston'da çok sayıda kölelik karşıtıyla tanıştı ve kızların eğitimi için kurulan okulları inceledi. Kölelik karşıtlığına verdiği destek,^[20] o zamanlar ABD'de pek sevilmemesine ve tartışılmasına neden oldu, dönüşünden kısa bir süre sonra Society in America (1837)^[15] ve How to Observe Morals and Manners (1838) adlı yayınları ile de bu tartışmalar körüklendi. İki kitap, o dönemde ortaya çıkan sosyoloji alanına önemli katkılar olarak kabul edilmektedir.

Society in America kitabında Martineau, kadınların eğitim durumunu öfkeyle eleştiriyordu:

Kadının zekâsı, haksız yere eğitimin kısıtlanmasıyla sınırlandırılmıştır... Hayatta geniş bir eğitimin gerekli olduğu düşünülen hiçbir nesneye sahip olmadıkları için kadınlara eğitim de verilmez... Seçim, ya kötü eğitimli, pasif ve boyun eğen veya iyi eğitimli, dinç ve ancak müsamaha ile özgürlüğüne izin verilmesidir.^[2] Harriet Martineau'nun Illustrations of Political Economy adlı eserinin yayımlanması kamuoyunda başarı getirdi. O kadar başarılıydı ki, "1834'te aylık satışlar... bir kurmaca eserin 2.000 veya 3.000 kopya satışının son derece başarılı sayıldığı 1830'lu yıllarda 10.000'e ulaşabildi."^[21]

Westminster Review'da yayınlanan "The Martyr Age of the United States" (Amerika Birleşik Devletleri Şehit Çağı; 1839) adlı makalesi, İngiliz okuyucuları, İngiltere'nin köleliği ortadan kaldırmasından birkaç yıl sonra Amerika'daki kölelik karşıtlarının mücadeleleriyle tanıştırdı.^[22]

Ekim 1836'da, İkinci Beagle yolculuğundan döndükten kısa bir süre sonra Charles Darwin, kardeşi Erasmus ile birlikte kalmak için Londra'ya gitti. Günlerini Amerika Birleşik Devletleri gezisinden dönen "Bayan Martineau'yu kovmakla" geçirirken buldu. Charles kız kardeşine şöyle yazmıştı:

Bu kadar takdire şayan bir baldızdan tek korumamız, onu çok fazla çalıştırması." Şu yorumda bulundu: "Onu aylaklığı konusunda zaten suçluyor - Bir gün ona evlilikle ilgili fikirlerini açıklamaya gidecek - Mükemmel haklar eşitliği onun doktrininin bir parçası. Uygulamada eşitlik olup olmayacağından çok şüpheliyim.^[23]

Darwin'ler, Martineau'nun Üniteryen geçmişini ve Whig siyasetini paylaşıyordu, ancak babaları Robert Darwin, potansiyel bir gelin olarak, siyasetinde çok aşırı olduğu konusunda endişeliydi. Charles, babasının Westminster Review'da radikallerin Whig'lerden kopmasını ve işçilere oy hakkı vermesini isteyen bir yazının "Martineau'nun olmadığını anlamadan ve büyük bir öfkeyi boşa harcamadan önce şimdi onun olmadığına inanamıyorum" diyerek üzüldüğünü kaydetti.^[24] Aralık 1836'nın başlarında Charles Darwin, Martineau'yu aradı ve Niagara Şelaleleri'nde gördüğü "dünya inşa etme sürecinin" "görkemi ve güzelliği" de dahil olmak üzere Society in America (Amerika'da Toplum) adlı kitabında hakkında yazdığı sosyal ve doğal dünyaları tartışmıştır.^[24] Bir mektupta şunları kaydetmiştir:

Çok hoş biriydi ve kısıtlı zaman göz önüne alındığında çok sayıda konuda konuşmayı başarırdı. Her ne kadar, biraz çirkin olduğunu görünce şaşırsam da, bana öyle geliyor ki, kendi projeleri, kendi düşünceleri ve yetenekleriyle doluydu. Erasmus, ona bir kadın olarak bakılmaması gerektiğini söyleyerek tüm bunları hafifletti.^[25]

Martineau'nun Thomas Malthus'un nüfus kontrolü teorilerini daha önce popülerleştirmesi önemliydi. Charles Darwin'i, gelişmekte olan evrim teorisi için çığır açan fikirleri sağlayan Malthus'u okumaya ikna etmeye yardımcı olmuş olabilir. Nisan 1838'de Charles Darwin, ablası Susan'a şunları yazdı:

Erasmus öğlen, sabah ve gece yanındaydı: - Eğer karakteri kutup bölgelerindeki bir dağ kadar güvenli olmasaydı, kesinlikle onu kaybederdi. - Lyell geçen gün orayı aradı, masanın üzerinde güzel bir gül vardı ve ona soğukkanlılıkla gösterdi. Ardından 'Erasmus Darwin' dedi ve bana bunu verdi. - Ne şanslı, o çok sade; yoksa korkmam gerekir: O harika bir kadın.^[26]

Newcastle ve Tynemouth[değiştir | kaynağı değiştir]

Martineau önce İngiltere'nin Kuzey Doğusundaki Newcastle'a Daha sonra da nehrin aşağısındaki Tynemouth'a taşındı ve 16 Mart 1840'tan itibaren yaklaşık beş yıl boyunca Bayan Halliday'in 57 Front Street adresindeki pansiyonunda kaldı. Kuruluş bugün hâlâ bir misafirhane olarak açık, şimdi onun onuruna "Martineau Guest House" olarak adlandırılıyor.^[27]

Hastalandığı bir dönem içinde kadınların sosyal kısıtlamaları ile derinlemesine ilgilenmeye ve kelimenin tam anlamıyla kendini adamasına neden oldu.

Martineau hastalığı sırasında bir dizi kitap yazdı ve bu ev tarihi bir plaketle işaretlendi. 1841'de The Settlers at Home, The Peasant and the Prince, Feats on the Fiord ve The Crofton Boys'dan oluşan The Playfellow adlı çocuklar için dört roman serisi yayınladı. 1844'te Life in the Sickroom: Essays by an Invalid (Hasta Odasında Yaşam: Bir Engellinin Denemeleri), engellilik üzerine otobiyografik bir kitap yayınladı.^[28] Çocukları yetiştirmenin ve eğitmenin "uygun" yolu hakkında bir el kitabı olan Hanehalkı Eğitimi (1848) eserini kaleme aldı. Son olarak, otobiyografisi üzerinde çalışmaya başladı. Çok daha sonra tamamlanan kitap, bu döneme ait yaklaşık yüz sayfa içeriyordu. Önemli ziyaretçileri arasında Richard Cobden ile Thomas ve Jane Carlyle bulunuyordu.

Life in the Sickroom (Revirde Yaşam) eseri, Martineau'nun en değerini bulamamış eserlerinden biri olarak kabul edilir. Evanjelik okuyucuları "kendine güvenme varsayımını" tehlikeli gördükleri için üzdü.^[29] Bu deneme dizisi geleneksel kadınlığı kucakladı. Martineau bu kitabını Elizabeth Barrett'a adadı, çünkü "hem profesyonel yazar hem de profesyonel hasta olan ve kendi ailesindeki kadınlardan tamamen farklı olan, idealize edilmiş bir kadın alter egosunun dışa vurumu" olarak görüyordu. Annesinden uzakta, bir tür kamu tatili sırasında yazılan bu kitap, Martineau'nun bağımsızlık ilanıydı.^[2]

1844'te Martineau, birkaç ay süren bir mesmerizm rahatsızlığı geçirdi ve sağlığına geri kavuştu. O dönemde mesmerizme ülke çapında bir ilgi vardı. 'Hayvan manyetizması' olarak da bilinen bu, "bir kişinin çeşitli kişisel eylemler yoluyla veya bir zihnin başka bir zihin üzerindeki doğrudan etkisi yoluyla diğerini etkilediği gevşek bir şekilde gruplandırılmış bir dizi uygulama" olarak tanımlanabilir. Mesmerizm, görünmez kuvvetlerin mesmerik nesnenin zihinsel güçlerini artırmasını sağlamak için tasarlanırdı."^[30] Sonunda çalışmalarının bir kısmını Mesmerizm Üzerine 16 Mektup eserinde yayınladı ve bu da çok tartışmaya neden oldu. "Bir cerrahın ve bir cerrahın karısının doğal önyargıları" (yani, kayınbiraderi,^[31] Thomas Michael Greenhow ve kız kardeşi Elizabeth Greenhow, kızlık soyadı Martineau) çalışması, onlarla arasında sürtüşmeye yol açtı.

Ambleside - din, felsefi ateizm ve Darwin hakkındaki görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1845'te Tynemouth'tan ayrılarak Lake District'teki Ambleside'a taşındı. Burada kendini tasarladığı ve sonraki yaşamının büyük bir bölümünü geçireceği Ambleside Knoll adlı evin yapımına nezaret etti.^[32] 1845'te üç ciltlik Forest and Game Law Tales (Orman ve Oyun Hukuku Masalları) eserini yayınladı. 1846'da yaşlı annesi Elizabeth ile bir süre Birmingham'da^[33] kaldı. Ardından bazı arkadaşlarıyla birlikte Mısır, Filistin ve Suriye'yi gezdi. Dönüşünde Eastern Life, Present and Past (1848) adlı kitabını yayımladı^[34] burada Nil ve çöl boyunca ölülerin mezarlarına bakan bir çıkıntının üzerinde duran, "ölenlerin yaşayanları geçtikleri" yer olan, çığır açan bir kavrayış anlatıyor. Osiris'in en yüksek yargıç olarak "kabul veya kınama işareti verme" yetkisi olduğunu ve "ölüm bölgesinin mağaralarına" veya "vadi veya nehirde yaşamaya" gönderdiğini anlatıyor.^[35] Özeti: "İlkel Mısırlıların ve onlar aracılığıyla, genel olarak uygar dünyanın morg fikirleri, Nil ve Çöl'ün sonsuz çatışmasından kaynaklanmıştır."

Bundan sonra hayatının akışını değiştirmiştir.^[36] Eastern Life, insanlığın dünya tarihindeki dinleri birbiri ardına aşarken, tanrı ve ilahi hükûmet kavramının her adımda daha soyut ve belirsiz hale geldiğini dile getirdi. Nihai hedefin felsefi ateizm olduğuna inanıyordu, ancak kitapta bunu açıkça söylemedi. Kutsal Kabir Kilisesi'ndeki "kukla gösterisi" olarak tanımladığı paskalya kutlamalarını kendi kendine yayınlanan kaynak? kutlamasına karşı olup, "unutuşun kara örtüsü" olan eski mezarları tanımladı ve Hristiyanların ödül ve ceza konusundaki inançlarının pagan batıl inançlarına dayandığını belirtti. Eski bir Mısır mezarını tasvir ederek şöyle yazdı: "Yaşamı ve ölümü bizimkilere ne kadar benziyordu!... Onu, günümüzün taşralı beyefendisi olmuş emekli bir deniz subayıyla karşılaştırın ve aralarında hemfikir olmaları için çok az fark var!" Kitabın " kâfir eğilimi", onu reddeden yayıncı John Murray için çok fazlaydı. Martineau'nun biyografisini yazan Florence Fenwick Miller, bu çalışmada Martineau'nun "tüm en iyi ahlakî ve entelektüel yetilerini kullandığını ve eylem ve görüşlerinin şu ya da bu sayfada görünür hale geldiğini" yazdı.^[37]

Martineau'nun 1855'te yayınlanan ve 1876'da 4. baskısında yayınlanan çalışmaları, Göller Bölgesi için yaygın olarak kullanılan bir rehber kitabını, İngiliz Gölleri İçin Tam Bir Kılavuz'u^[38][39] da içeriyordu. Bu kitaplar, 25 yıl boyunca bölge için kesin rehber kitaplar olarak hizmet etti, William Wordsworth'ün önceki rehberinin yerini aldı ve 1880'de M. J. B. Baddeley'nin İngiliz Göller Bölgesi için Kapsamlı Rehberi'nin yayınlanmasına kadar ortak kullanımı devam etti.

1852'den 1866'ya kadar Daily News'e düzenli olarak katkıda bulundu ve bazen haftada altı makale yazdı. Bu süre içinde gazete için toplamda 1600'den fazla makale yazdı.^[5] Ayrıca, 1852 yazında o ülkeye yaptığı bir ziyaret sırasında yazdığı İrlanda'dan Mektuplar'ı yayınladı.^[40] Uzun yıllar The Westminster Review'a katkıda bulundu; 1854'te kapanmasını engelleyen mali destekçiler arasında yer aldı.

1855 yılının başlarında, Martineau kalp hastalığına yakalandı. Hayatının sona ermesini beklediği için otobiyografisini yazmaya başladı.^[41] Kitabı üç ayda hızla bitirerek^[34] yayımını ölümünden sonraya erteledi ve yirmi yıl daha yaşadı. 1877'de ölümünden sonra yayınlandı.^[2]

Ekonomi ve sosyal bilimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Harriet Martineau, Illustrations of Political Economy kitabında politik ekonomi teorilerini öne sürmüştür. "Kurgunun duygusal bilgi üzerinde otorite iddia ettiği, ekonomi biliminin de ampirik bilgi üzerinde otorite talep ettiği" bir dönemde kurgu ve ekonomiyi birleştiren bir öncü olarak görülmüştür.^[42] Dahası, Martineau'nun metni, kadınların ekonomiye girmeleri için zemin hazırlıyordu. Örneğin, Dalley Lana onun pozisyonunu şöyle açıklıyordu: "Martineau, ev ekonomisi konusunu politik ekonomiye taşıyarak, kadınları ekonomik teori ve pratikte daha merkezi bir yere yerleştiriyor. Bu bağlamda, İllüstrasyonların okuyucuları ve masalların karakterleri olarak kadınlar, yalnızca daha büyük ölçekli ekonominin bir parçası haline getirilmekle kalmaz, aynı zamanda (katılımları nedeniyle) politik ekonominin ilkelerini öğrenmeye teşvik eder.”^[12]

1831 gibi erken bir tarihte, Martineau (o zamanlar iktisat biliminin bir alanı olarak bilinen) "Ekonomi Politik" konusunda yazdı. Amacı, orijinal teorileştirme iddiasında bulunmasa da, Laissez faire (bırakınız yapsınlar) kapitalizminin ilkelerini popülerleştirmek ve örneklendirmekti.

Harriet Martineau, 1831 yılında Üniteryenizmden koptu ve taraftarlarının otorite figürlerinin, geleneğin veya dini dogmanın emirlerine göre gerçeği akıl, mantık ve deneyciliğe dayalı olarak arayan felsefi serbest düşünme biçimini savunmaya başladı. Bu değişim, August Comte'un pozitivist sosyolojisine duyduğu saygı ve ilerlemeye olan inancıyla vurgulanıyordu.^[43]

Sosyolojinin tanımını yapan Auguste Comte ve 1839'da Cours de Philosophie Positive başlığı altında uzun bir açıklama yayınladı. Martineau, 1853'te Auguste Comte'un iki cilt halinde yayınlanan Pozitif Felsefesi (Harriet Martineau tarafından serbestçe çevrilmiş ve kısaltılmış olarak) özlü bir çeviri yaptı. Olağanüstü başarılı bulundu; Comte, ciltlerini kendisinin yerine öğrencilerine tavsiye etti. Bazı yazarlar Martineau'yu ilk kadın sosyolog olarak görürler. Comte'u İngilizce konuşulan dünyaya tanıtması ve orijinal yazılarındaki sosyolojik perspektif unsurları, bir sosyolog olarak itibarını desteklemektedir.^[44]

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Harriet Martineau, 27 Haziran 1876'da Birmingham Hockley'deki Key Hill Mezarlığı'nda "The Knoll" bölümünde annesinin yanında toprağa verildi.^[5] Ertesi Nisan, kuzeninin malikanesi olan Bracondale'de Martineau'nun kapsamlı sanat koleksiyonunun çoğu müzayedede satıldı.^[45]

Anısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı, Londra'daki Kensal Green Mezarlığı'ndaki Reformcular Anıtı'nın doğu yüzünün altlarında listelenmiştir.^[46]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

The Daily News tarafından yayınlanmak üzere otobiyografik bir taslak bıraktı ve şunları yazdı:^[47]

Onun orijinal gücü, belirli bir orandaki ciddiyet ve entelektüel netlikten başka bir şey değildi. Küçük hayal gücü ve düşündürücü güçlerle ve bu nedenle dehaya yaklaşan hiçbir şeyle, gördüklerini açıkça görebiliyor ve söylemesi gerekenleri net bir şekilde ifade edebiliyordu. Kısacası keşif ya da icat sahibi olmadan popülerleşebildi.

Şubat 2014'te, Londra Ulusal Portre Galerisi'nin, büyük yeğeni Francis Martineau Lupton'un galerinin patronu Cambridge Düşesi Catherine'in büyük-büyük-büyükbabası olan Harriet'in birkaç portresini tuttuğu bildirildi.^[48] Harriet, kadınlar için eğitim fırsatları yaratmak için çalışan yeğeni Frances Lupton'a yakındı.^[49]

Martineau'nun sosyal düşünceye kapsamlı katkıları, klasik sosyoloji teorisi bağlamında çoğu kez göz ardı edilmemektedir, üstelik onun çalışmaları kendi döneminde de yaygın olarak övülüyordu ve görüşleri Émile Durkheim ile Max Weber'inkinden önce geliyordu. 1994 yılında Norwich'te Üniteryanlar tarafından ve Oxford, Manchester College'ın desteğiyle kurulan İngiltere'deki Martineau Topluluğu, onun onuruna düzenli olarak her yıl bir konferans düzenlemektedirler. Eserlerinin çoğu kamu malı ve Çevrimiçi Özgürlük Kütüphanesi'nde ücretsiz olarak bulunur ve mektuplarının çoğu da Britanya Ulusal Arşivleri aracılığıyla halka açıktır.^[43]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Arşivler[değiştir | kaynağı değiştir]

Cadbury Araştırma Kütüphanesi (Birmingham Üniversitesi), Harriet Martineau ile ilgili üç arşiv koleksiyonuna sahiptir: Kâğıtları ve yazışmaları, ek mektuplar ve Martineau ailesi kağıtları.^[50][51][52]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sosyologların listesi
• Kadınlara oy hakkı

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fenwick Miller, Harriet Martineau (1884, "Eminent Women Series")
• Desmond, Adrian; Moore, James (1991). Darwin (İngilizce). Londra: Michael Joseph, the Penguin Group. ISBN 0-14-013192-2. 
• Riedesel, Paul L. (1981). "Who Was Harriet Martineau?". Journal of the History of Sociology (İngilizce). 3: 63-80. 
• Webb, Robert K. (1960). Harriet Martineau, a Radical Victorian (İngilizce). Londra: Heinemann. 
• Weiner, Gaby (1983). Spender, Dale (Ed.). Harriet Martineau: A reassessment (1802–1876). Feminist Theorists: Three Centuries of Key Women Thinkers (İngilizce). Londra: Pantheon. ss. 60-74. ISBN 0-394-53438-7. 
• Logan, D. A., (Ed.) (2007). The Collected Letters of Harriet Martineau (İngilizce). Londra: Pickering and Chatto. ISBN 978-1-85196-804-6. 

Katkı

•  Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Martineau, Harriet". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 

Konu hakkındaki eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Weston, Chapman Maria (1983) [1877]. Autobiography, with Memorials (İngilizce). Londra: Virago. 
• Brian Conway; Michael R. Hill (2009). Harriet Martineau and Ireland In: Social Thought on Ireland in the Nineteenth Century (İngilizce). Dublin: College Dublin Üniversitesi Yayınları. ss. 47-66. ISBN 978-1-90455-866-8. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
• Logan, Deborah Anna (2002). The Hour and the Woman: Harriet Martineau's "Somewhat Remarkable" Life (İngilizce). Kuzey Illinois Üniversitesi Yayınları. ISBN 0-87580-297-4. 
• David, Deeirdre (1989). Intellectual Women and Victorian Patriarchy: Harriet Martineau, Elizabeth Barrett Browning, George Eliot (İngilizce). Cornell Üniversitesi Yayınları. ISBN 0-8014-9414-1. 
• Rees, Joan (1995). Women on the Nile: Writings of Harriet Martineau, Florence Nightingale, and Amelia Edwards (İngilizce). Rubicon Yayınları. 
• Sanders, Valerie (1986). Reason Over Passion: Harriet Martineau and the Victorian Novel (İngilizce). New York: St. Martin's Pr. ISBN 0-7108-1018-0. 
• Ella Dzelzainis and Cora Kaplan, eds. Harriet Martineau: Authorship, Society, and Empire (Manchester Üniversitesi Yayınları, 2011); 263 ss.; essays on her views of race, empire, and history, including the 1857 Indian Mutiny and the Atlantic slave trade (İngilizce)
• Lana L. Dalley, "On Martineau's Illustrations of Political Economy, 1832-34.” 25 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BRANCH: Britain, Representation and Nineteenth-Century History, ed. Dino Franco Felluga. Extension of Romanticism and Victorianism on the Net. Web. Essay on Martineau's burgeoning career as a writer, which demarcates a time period economical upheaval (İngilizce)
• Hunter, Shelagh (1995). Harriet Martineau: The Poetics of Moralism (İngilizce). Scolar Yayınları. 
• Pichanick, Valerie Kossew (1980). Harriet Martineau: The Woman and Her Work, 1802–76 (İngilizce). Michigan Üniversitesi Yayınları. 
• Wheatley, Vera (1957). The Life and Work of Harriet Martineau (İngilizce). Essential Books. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Harriet Martineau ile ilgili Ulusal Portre Galerisi (Londra)'ndeki portreler
• "HARRIET MARTINEAU (Obituary Notice, Thursday, June 29, 1876)". Eminent Persons: Biographies reprinted from The Times (İngilizce). II (1876-1881). Londra: Macmillan and Co. 1893. ss. 1-7. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2019 – HathiTrust vasıtasıyla. 
• "Books by Harriet Martineau" (İngilizce). gutenberg.org. 13 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Works by Harriet Martineau" (İngilizce). fadedpage.com. 15 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Works by or about Harriet Martineau" (İngilizce). archive.org. 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Works by Harriet Martineau" (İngilizce). librivox. 13 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021. 
• Martineau Derneği.co.uk 8 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 8 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Harriet Martineau'nun Denemeleri 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Quotidiana.org
• Auguste Comte'un pozitif felsefesi / Cornell Üniversitesi Kütüphanesi Tarihsel Monograflar Koleksiyonu'ndan Harriet Martineau tarafından özgürce tercüme edilmiş ve özetlenmiştir. 28 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 28 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Harriet Martineau Belgeleri Kılavuzu 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bancroft Kütüphanesi.
• Harriet Martineau'nun makaleleri , London School of Economics 1 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kütüphanesi'ndeki The Women's Library'de tutulmaktadır, ref 7HRM^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Batı Seyahatinin Geçmişe Bakışı, Harriet Martineau, 1838
• Harriet Martineau 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., spartacus-educational.com
• Harriet Martineau'dan özellikle Sarah Martineau'ya, Cumbria Arşiv Merkezi, Kendal'daki mektuplar 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 7 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..