Kültür Devrimi

Büyük Proleter Kültür Devrimi (Basitleştirilmiş Çince: 无产阶级文化大革命; Geleneksel Çince: 無產階級文化大革命; pinyin: Wúchǎnjiējí Wénhuà Dàgémìng) ya da kısaca Kültür Devrimi (Çince: 文化大革命; pinyin: Wénhuà Dàgémìng; lit. 'Büyük Kültür Devrimi'), Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Mao Zedong'un iktidardaki son 10 yılı içinde (1966-1976) Çin Devrimi'nin ruhunu yeniden canlandırmak için başlattığı hareket.^[1]

Hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nde Nikita Kruşçev'in Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olmasının ardından, daha önceki genel sekreter olan Stalin'i açıktan kınaması ve Marksist-Leninist ilkeleri "yumuşatır" görünmesi Çin Komünist Partisi ileri gelenlerinden bazılarına ilham ve cesaret vermişti. Bununla paralel olarak çıkan Çin-Sovyet ayrılığı sonucu ÇKP'nin bölünmesi ve bilhassa devlet başkanı Liu Şao Çi ve Pekin belediye başkanı Peng Çen'in muhalefete geçmesi Mao önderliğindeki kanadı endişelendirmişti. Çin'deki durumların Ekim Devrimi'nin amacından uzaklaştığı kanısına varan Mao ve ekibi, ülkesinin aynı yolu izlemesinin son derece tehlikeli olduğunu belirtmiş ve bu durumla mücadele etmeye başlamıştır. Bu kanatta önder isimlerden biri olan Savunma Bakanı Lin Piao, çeşitli broşürler ve makaleler yayınlayarak "Çinli revizyonistler" olarak tanımladığı bu kişileri kıyasıya eleştirmiş ve orduda bu görüşte olanları tasfiye etmiştir.^[2]

Mao Zedong ve ekibi, SSCB'de var olduğunu iddia ettiği "bürokratik komünizm" anlayışının Çin'deki varlığını bitirmek amacıyla, 1966'dan 1976 yılına kadar sürecek olan Çin Kültür Devrimi'ni başlattığını duyurdu. Bu dönemde bütün okullar ve üniversiteler, radikal bir şekilde komünizm savunucusu Kızıl Muhafızlar aracılığıyla Mao'nun bildirilerini takip edecek şekilde organize edilmiştir. Bu örgütlenmede Lin Piao büyük rol üstlenmiştir. Bu örgütlenmeyle birlikte opera, tiyatro vb. kültür etkinliklerinde eski ve klasik eserler yasaklanmış, sadece "devrimci" eserlerin yer alması sağlanmıştır. Başlangıçta kültür ve sanat alanında bir reform olarak ortaya atılan Kültür Devrimi fikri, partideki tasfiyeler ve ordudaki hareketlerle genel bir siyasi hamleye dönüşmüştür. Bu kapsamda Çinli gençler üniversiteleri, kütüphaneleri, müzeleri basıp "eski toplumu" ve "eski alışkanlıkları" temsil eden eserleri tahrip etmişler, birçok ibadet yerini ateşe vermişler, mağazaları işgal edip buraları artık halk adına yöneteceklerini ilan etmişlerdir.^[3] Alman yazar Jürgen Dennert gördüklerinin bir bölümü şu şekilde aktarmıştır;^[4]

“	"Tercümanım Lo, beni Pekin'deki "Uyuyan Buda" heykeline götürdü. Dünya tarafından değeri biçilemeyen tarihi heykel, Kızıl Muhafızlar tarafından parçalanmıştı. Heykellerin üstünde ve duvarlarda, Kızıl Muhafızlar tarafından asılmış pankartlarda şu satırlar okunuyordu: "Eski dünyaya lanet olsun", "Geçmişi hatırlatan her şeye lanet olsun, "Feodalizmi ve burjuvazizmi hatırlatan her şeyi tahrip edin". ... Şehrin caddelerinde kamyonları doldurmuş bir şekilde dolaşan gençler, devrim şarkıları söylüyorlardı. Şehirde her şey değişmişti. Sokakların isimleri, mağazaların tabelaları. Mesela "Altın sükunet" caddesine "Anti-emperyalizm caddesi adı verilmişti. Sonra 8-10 yaşlarındaki çocuklardan oluşan bir grup gördüm. Ellerinde kızıl bayraklar, avazları çıktığı kadar geçmişe lanet ediyorlardı."	„

Mao, şehirli gençleri Kızıl Muhafızlar adıyla kurulan organizasyona katılmaya teşvik etmiş ve güvenlik güçlerine Kızıl Muhafızlar'a müdahale etmemelerini emretmiştir.^[1] "Devrimci şiddet" adı verilen yöntemin kullanıldığı bu dönemde, Kızıl Muhafızlar arasında bir hiyerarşi veya herhangi bir liderlik durumu bulunmadığından dolayı, zaman zaman çeşitli fraksiyonlar ortaya çıkmış ve Çin'in bazı bölgelerinde iç savaşa varan durumlar baş göstermiştir. Bunu gören Mao, Kızıl Muhafızlar arasında ortaya çıkan hizipleri bastırmak; Kızıl Muhafızları yeniden Çin Komünist Partisi çerçevesinde bir araya getirme kararı almıştır.^[5]

Geniş halk kitlelerinin radikal değişimini hedef alan Çin Kültür Devrimi, Çin Halk Cumhuriyeti'nin hem SSCB hem de Batı Bloku ile ilişkilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Mao'nun ölümüyle birlikte sona eren Kültür Devrimi, batılı yazarlara göre bir neslin eğitimsiz kalması, halkın gruplaşması, milyonlarca insanın işinden ve konumundan olması ve ekonomik yavaşlama gibi çok ciddi sonuçları olmuştur.^[1]

Diğer görüşler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı yazarlara göre; Kültür Devrimi'nin başlama amacının kitleler ilişkisi yoktu, söz konusu mücadele iktidara egemen olmak isteyen bürokrasinin iki kanadı arasında geçti. Buna göre; 1945'li yılların sonunda Mao Zedong, devlet başkanı unvanını korumasına rağmen gerçek iktidarın dışına itilmişti. Mao, iktidarı yeniden elinde toplayabilmek için çeşitli adımlar atmış fakat başarılı olamamıştır. Sonraki süreçte, 1966 yılının başında Mao, egemen bürokrasi içindeki mücadelesini Çin Komünist Partisi'nin dışına taşırmış, Mayıs ayında öğrencileri "ülkeyi diktatörce yöneten yerel ve ulusal liderliğe karşı ayaklanmaya" çağırmıştır. Bu çağrı sonrasında lise ve üniversite öğrencileri, Mao'nun bu çağrısına uymuşlar ve sokaklara çıkmışlardır. İlk hedef okulların yöneticileri olmuştur. Öğrenciler, okul yöneticilerini ve bir kısım yerel parti yöneticisini sokaklarda aşağılayarak dolaştırıp, geçmiş suçlarını ve hatalarını itiraf etmeye zorlamışlardır. Yine bu görüşlere göre; Mao'nun merkezden başlattığı bu harekete karşı, yerel yöneticiler de yerel "Kızıl Muhafız" grupları kurarak yanıt vermiştir. Bu kızıl muhafızlar çoğu zaman fabrika işçileri veya yerel yönetim memurlarıydı ve öğrenci hareketine kuşku ile bakıyorlardı.^[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "Cultural Revolution." 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 10 Kasım 2014.
^ Hacaoğlu, Y. Günümüzde Çin, Ufuk Ajansı Yayınları, No 3, Ankara, 1973, s. 36-37.
^ Hacaoğlu, Y, s. 37.
^ Hacaoğlu, Y, s. 38.
^ The Columbia Encyclopedia, Fifth Edition. Kolombiya Üniversitesi Yayınları, 1993. s. 696.
^ Topuzoğlu, Y. Çin: Kültür devrimi 23 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 19 Ağustos 2013, Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

50. yıl dönümünde Çin Kültür Devrimi21 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Türkçe

[Britannica-1] "Cultural Revolution." 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 10 Kasım 2014.

[Hacaoglu-2] Hacaoğlu, Y. Günümüzde Çin, Ufuk Ajansı Yayınları, No 3, Ankara, 1973, s. 36-37.

[3] Hacaoğlu, Y, s. 37.

[4] Hacaoğlu, Y, s. 38.

[5] The Columbia Encyclopedia, Fifth Edition. Kolombiya Üniversitesi Yayınları, 1993. s. 696.

[6] Topuzoğlu, Y. Çin: Kültür devrimi 23 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 19 Ağustos 2013, Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Komünist deyişbilim ve terminoloji
Felsefe ve politikalar (Marksist)	Altyapı ve üstyapı Aşamalı devrim teorisi Bilimsel sosyalizm Burjuvazi Burjuva milliyetçiliği Burjuva sosyalizmi Çin-Sovyet ayrılığı Devrimci dalga Diyalektik Dünya devrimi Emeğin araçları Emperyalizm Komünizm Kuramcı Küçük burjuvazi Lümpen proletarya Metabolik çatlak Metalaştırma Parti sekreteri Proleter devrim Proletarya diktatörlüğü Proleter enternasyonalizm İlkel sermaye birikimi Sınıf mücadelesi Süper emperyalizm Tarihsel materyalizm Uyumlu Sosyalist Toplum Ücretli kölelik Altyapı ve Üstyapı Sosyalist hukuk Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!
Ekonomik ve sosyolojik (Marksist ekonomi)	Sermaye Sermaye birikimi İlkel sosyalist birikim Kapitalist üretim biçimi Kapitalist krizler Meta Meta üretimi Materyalizm Üretim araçları Üretim biçimi Üretici güçler Üretim ilişkileri Özgür üreticiler birliği Emek süreci teorisi Değer yasası Artı değer Kullanım değeri Mübadele değeri Herkesin katkısına göre Herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacına göre! Değer Toplumsal bakımdan gerekli emek süresi Kamulaştırma Kullanım amaçlı üretim Sosyalist üretim biçimi Egemen sınıf Basit meta üretimi Sınıfsız toplum Çin değerleri ile sosyalizm‎ Stahanovizm
Komünizm (Marksizm-Leninizm / Stalinizm)	Marksizm-Leninizm Kadro Merkez komitesi Demokratik merkeziyetçilik Tasfiyecilik İkili iktidar Halk demokrasisi Halk düşmanı Fokoculuk Kentsel gerilla savaşı Parti genel çizgisi Yeni sınıf Politbüro Politik iyileştirme Halk cephesi Devrimci terör Birleşik cephe Öncü parti Devrimci durum Sosyal faşizm Reel sosyalizm Revizyonizm Sovyet demokrasisi Tek ülkede sosyalizm Sosyalist vatanseverlik
Troçkizm	Deforme işçi devletleri Yozlaşmış işçi devleti Toplumsal devrim Yeni sınıf Sürekli devrim Bürokratik kolektivizm
Maoizm	Antagonist çelişki Bir İkiye Bölünür Çin Kültür Devrimi Dört Eski Halk cumhuriyeti Halk savaşı Halkın demokratik diktatörlüğü Kağıttan kaplan Kapitalist yolcular Kızıl siyasi üs Mücadele oturumu Sosyal-emperyalizm Üç Dünya Teorisi Yeni Demokrasi
Anarşizm	Kitle grevi Teorik/taktiksel birlik Karşılıklı yardımlaşma Özyönetim Federasyon
Antikomünizm terminoloji	Gladio Karşı devrim Kızıl bebek bezi Kızıl Tehlike Kontrgerilla

Kültür Devrimi nedir?, Kültür Devrimi anlamı nedir?, Kültür Devrimi ne demektir?