Chicago ekonomi okulu, Chicago Üniversitesi'ndeki öğretim üyelerinin çalışmalarıyla ilişkilendirilen ve bazıları ilkelerini inşa eden ve popülerleştiren neoklasik bir ekonomik düşünce okuludur. Milton Friedman ve George Stigler, Chicago okulunun önde gelen akademisyenleri olarak kabul edilir.^[1]

Chicago makroekonomik teorisi, 1970'lerin ortalarına kadar Keynesçiliği monetarizm lehine reddetmiş, bu tarihten sonra ise ağırlıklı olarak rasyonel beklentiler kavramına dayanan yeni klasik makroekonomiye yönelmiştir. Tatlı su-tuzlu su ayrımı günümüzde büyük ölçüde geçerliliğini yitirmiştir, zira iki gelenek de birbirlerinden yoğun bir şekilde fikir almıştır. Özellikle, yeni Keynesyen iktisat, yeni klasik iktisada bir yanıt olarak geliştirilmiş ve geleneksel Keynesyenlerin eksik rekabet ve yapışkan ücretlere odaklanmasından vazgeçmeden rasyonel beklentiler anlayışını dahil etmeyi seçmiştir.

Chicago ekonomistleri, özellikle siyaset bilimi ve hukuk çalışmalarında devrim niteliğinde değişikliklere yol açan öncü kamu tercihi teorisi ve hukuk ve ekonomi gibi diğer alanlarda da entelektüel etkilerini bırakmışlardır. Chicago'ya bağlı diğer ekonomistler, sosyal ekonomi ve ekonomi tarihi gibi çok çeşitli alanlarda etkilerini göstermişlerdir. Kaufman (2010), Chicago ekolünün genel olarak şu şekilde karakterize edilebileceğini söylemektedir:^[2]

Titiz akademik çalışmalara ve açık akademik tartışmalara derin bir bağlılık, neoklasik fiyat teorisinin yararlılığına ve içgörüsüne tavizsiz bir inanç ve ekonomik liberalizmi ve serbest piyasaları destekleyen ve teşvik eden normatif bir konum.

2018 yılı itibarıyla dünyanın en önde gelen ekonomi bölümlerinden biri olarak kabul edilen Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü, diğer tüm üniversitelerden daha fazla olmak üzere 14 Nobel Ekonomi Bilimleri Anma Ödülü'ne layık görülmüş ve altı John Bates Clark Madalyası ile ödüllendirilmiştir.^[3][4][5] Bölümün tüm üyeleri, bir organizasyondan ziyade bir düşünce okulu olan Chicago ekonomi okuluna mensup değildir.

Tarihçe ve terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu terim 1950'lerde Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü'nde ve Booth İşletme Okulu, Harris Kamu Politikası Okulu ve Hukuk Okulu gibi üniversitenin yakından ilgili akademik alanlarında ders veren ekonomistleri ifade etmek için ortaya atılmıştır. Makroekonomi bağlamında, kıyı üniversitelerinde (özellikle Harvard, Yale, Pensilvanya, UC Berkeley ve UCLA)^[6] bulunan tuzlu su okulunun aksine, tatlı su makroekonomi okulu ile bağlantılıdır.

Chicago ekonomistleri sık sık bir araya gelerek fiyat teorisi temelinde ekonomik meselelere ilişkin bir grup bakış açısı oluşturmaya yardımcı olan yoğun tartışmalar yürüttüler. 1950'lerde Keynesyen iktisat okulunun popülaritesi zirveye ulaşmıştı, bu nedenle Chicago Üniversitesi üyeleri ana akımın dışında kabul ediliyordu. Halk arasında "Chicago okulu" olarak bilinen ekolün yanı sıra, Frank Knight, Henry Simons, Lloyd Mints, Jacob Viner, Aaron Director ve diğerleri gibi daha önceki nesil ekonomistlerden oluşan "Eski Chicago" veya birinci nesil Chicago ekonomi okulu da vardır.^[7] Bu grubun farklı ilgi alanları ve yaklaşımları vardı, ancak özellikle Knight, Simons ve Director genel dengeden ziyade teşviklerin rolüne ve ekonomik olayların karmaşıklığına odaklanılmasını savunuyordu. Chicago dışında, bu ilk liderler Virginia politik ekonomi okulu üzerinde önemli etkilere sahipti.^[8] Bununla birlikte, bu akademisyenler, ikinci nesil Chicago okulunun liderleri olan Milton Friedman ve George Stigler'in düşünceleri üzerinde, özellikle fiyat teorisi ve işlem maliyeti ekonomisinin geliştirilmesinde önemli bir etkiye sahipti.^[9][10] Chicago ekonomisinin üçüncü kuşağı Gary Becker'in yanı sıra makroekonomistler Robert Lucas Jr. ve Eugene Fama tarafından yönetilmektedir.^[10][11]

Chicago düşüncesinin bir diğer önemli dalı George Stigler tarafından "Chicago ekonomi politiği" olarak adlandırılmıştır. Kurumların Pareto verimliliğini en üst düzeye çıkarmak için evrimleştiği yönündeki Coasian görüşünden esinlenen Chicago politik ekonomisi, politikanın verimliliğe yöneldiği ve politika tavsiyesinin önemsiz olduğu yönündeki şaşırtıcı ve tartışmalı görüşe geldi.

Ödüller ve onurlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nobel ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 itibarıyla, Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü, ödülün ilk kez verildiği 1969 yılından bu yana 14 Nobel Ekonomi Bilimleri Anma Ödülü'ne layık görülmüştür (ödül sahipleri, ödülleri alırken bölümle ilişkilendirilmiştir). Buna ek olarak, Ekim 2018 itibarıyla, Ekonomi alanında Nobel ödülü alan toplam 81 kişiden 32'si mezun, öğretim üyesi veya araştırmacı olarak üniversiteye bağlıydı.^[4] Bununla birlikte, bölümün tüm üyeleri Chicago ekonomi okuluna ait değildir.

John Bates Clark Madalyaları[değiştir | kaynağı değiştir]

2019 yılı itibarıyla, Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü, madalyanın ilk kez verildiği 1947 yılından bu yana 6 John Bates Clark Madalyası ile ödüllendirilmiştir (madalya sahipleri madalyalarını alırken bölüme bağlıydılar).^[5] Bununla birlikte, bazı madalya sahipleri Chicago ekonomi okuluna ait olmayabilir.

Önemli akademisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Frank Knight[değiştir | kaynağı değiştir]

Frank Knight (1885-1972) Chicago Üniversitesi bölümünün ilk üyelerinden biriydi. Iowa Üniversitesi'nden gelerek 1929 yılında bölüme katılmıştır.^[32] En etkili çalışması, Knightian belirsizlik teriminin türetildiği Risk, Uncertainty and Profit (1921) idi. Knight'ın bakış açısı ikonoklastikti ve daha sonraki Chicago okulu düşünürlerinden belirgin bir şekilde farklıydı. Serbest piyasa verimsiz olabilirken, hükûmet programlarının daha da az verimli olduğuna inanıyordu. Kendi incelikli bakış açısını oluşturmak için kurumsal ekonomi gibi diğer ekonomik düşünce okullarından yararlandı.

Henry Simons[değiştir | kaynağı değiştir]

Henry Calvert Simons (1899-1946) lisansüstü çalışmalarını Chicago Üniversitesi'nde yapmış ancak derece almak için bitirme tezini sunmamıştır.^[33] Aslında, 1925'ten 1927'ye kadar Iowa Üniversitesi'nde yardımcı doçentlik yaparken Frank Knight'tan etkilenmiş ve 1927 yazında Simons Chicago Üniversitesi Ekonomi Bölümü'ne katılmaya karar vermiştir (Knight'tan daha önce).^[32][33] Chicago ekonomi bölümünde uzun süre görev yapan Simons, en çok antitröst ve monetarist modelleriyle dikkat çekmiştir.

Jacob Viner[değiştir | kaynağı değiştir]

Jacob Viner (1892-1970) 30 yıl boyunca (1916-1946) Chicago'nun ekonomi bölümünde öğretim üyeliği yapmıştır. Chicago'da aralarında Milton Friedman'ın da bulunduğu bir iktisatçı kuşağına ilham verdi.^[34][35]

Aaron Director[değiştir | kaynağı değiştir]

Aaron Director (1901-2004) 1946'dan beri Chicago Hukuk Fakültesi'nde profesör olarak görev yapmaktadır. Hukuk ve ekonomi alanının kurucusu olarak kabul edilen Director, 1958 yılında The Journal of Law & Economics dergisini kurmuştur.^[36] Director, aralarında Richard Posner, Antonin Scalia ve Baş Yargıç William Rehnquist'in de bulunduğu yeni nesil hukukçuları etkilemiştir.

Theodore Schultz[değiştir | kaynağı değiştir]

Theodore Schultz (1902-1998) ve D. Gale Johnson (1916-2003) liderliğindeki bir grup tarım ekonomisti 1940'ların ortalarında Iowa State'ten Chicago Üniversitesi'ne taşındı. Schultz 1946'dan 1961'e kadar ekonomi kürsüsü başkanı olarak görev yaptı. 1960'ta Amerikan Ekonomi Derneği'nin başkanı oldu, 1967'de emekli oldu, ancak 1998'deki ölümüne kadar Chicago Üniversitesi'nde aktif olarak kaldı. Johnson 1971-1975 ve 1980-1984 yılları arasında bölüm başkanı olarak görev yaptı ve 1999 yılında Amerikan Ekonomi Derneği'nin başkanlığını yürüttü. Çiftlik ve tarım ekonomisi alanındaki araştırmaları geniş çapta etkili olmuş ve Rockefeller Vakfı'ndan üniversitedeki tarım ekonomisi programına fon çekmiştir. İkilinin 1940'lı ve 1950'li yıllarda birlikte çalıştığı lisansüstü öğrencileri ve öğretim üyeleri arasında Clifford Hardin, Zvi Griliches, Marc Nerlove ve George S. Tolley de vardı.^[37] Schultz, 1979 yılında beşeri sermaye teorisi ve ekonomik kalkınma alanındaki çalışmaları nedeniyle Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görüldü.

İkinci nesil[değiştir | kaynağı değiştir]

Milton Friedman[değiştir | kaynağı değiştir]

Milton Friedman (1912-2006) yirminci yüzyılın sonlarının en etkili ekonomistlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Frank Knight'ın öğrencisi olan Friedman, diğer eserlerinin yanı sıra A Monetary History of the United States (1963) adlı kitabıyla 1976 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülmüştür. Friedman, Büyük Buhran'ın 1920'ler boyunca Federal Rezerv'in politikalarından kaynaklandığını ve 1930'larda daha da kötüleştiğini savundu. Friedman, laissez-faire hükûmet politikasının ekonomiye hükûmet müdahalesinden daha arzu edilir olduğunu savundu.

En büyük hatalardan biri, politika ve programları sonuçlarından ziyade niyetlerine göre değerlendirmektir.

— Milton Friedman Richard Heffner ile The Open Mind'de yapılan röportaj (7 Aralık 1975)

Hükûmetler, para arzını kademeli olarak genişleterek uzun vadeli ekonomik büyümeye yönelik tarafsız bir para politikası hedeflemelidir. Paranın miktar teorisini, yani genel fiyatların para tarafından belirlendiğini savunmuştur. Bu nedenle, aktif para (örneğin kolay kredi) veya maliye (örneğin vergi ve harcama) politikasının istenmeyen olumsuz etkileri olabilir. Kapitalizm ve Özgürlük (1992) kitabında Friedman şöyle yazmıştır:^[38]

Eyleme geçme ihtiyacı ile hükümetin bu ihtiyacı fark etmesi arasında bir gecikme olması muhtemeldir; eyleme geçme ihtiyacının fark edilmesi ile eyleme geçilmesi arasında bir gecikme daha vardır; ve eylem ile etkileri arasında bir gecikme daha vardır.

"Para önemlidir" sloganı Friedman ile özdeşleşmiştir, ancak Friedman ideolojik karşıtlarına da sert eleştiriler yöneltmiştir. Thorstein Veblen'in iktisadın insanları gerçekçi olmayan bir şekilde "zevk ve acının yıldırım hesaplayıcıları" olarak modellediği iddiasına atıfta bulunan Friedman şöyle yazmıştır:^[39]

Bu türden eleştiriler, eleştirilen teoriden şu ya da bu açıdan farklı bir hipotezin, geniş bir olgu yelpazesi için daha iyi tahminler verdiğine dair kanıtlarla desteklenmedikçe, büyük ölçüde konu dışıdır.

George Stigler[değiştir | kaynağı değiştir]

George Stigler (1911-1991) tezini Frank Knight'tan almış ve 1982 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülmüştür. Stigler en çok, çıkar gruplarının ve diğer siyasi katılımcıların hükûmetin düzenleyici ve zorlayıcı güçlerini kullanarak yasa ve yönetmelikleri kendilerine faydalı olacak şekilde şekillendireceğini söyleyen ve düzenleyici ele geçirme olarak da bilinen Ekonomik Düzenleme Teorisi'ni geliştirmesiyle tanınır.^[40] Bu teori, Kamu Tercihi ekonomi alanının önemli bir bileşenidir. Ayrıca iktisadi düşünce tarihi üzerine de kapsamlı araştırmalar yapmıştır. 1962 tarihli "İşgücü Piyasasında Bilgi"^[41] başlıklı makalesi arama işsizliği teorisini geliştirmiştir.

Ronald Coase[değiştir | kaynağı değiştir]

Ronald Coase (1910-2013) hukukun en önde gelen ekonomik analisti ve 1991 Nobel Ödülü sahibidir. İlk önemli makalesi olan "The Nature of the Firm" (1937), firmaların (şirketler, ortaklıklar, vb.) var olma nedeninin işlem maliyetlerinin varlığı olduğunu savunmuştur. Rasyonel bireyler, işlem maliyetleri bir şeyler üretmek için şirketleri kullanmanın daha uygun maliyetli olduğu anlamına gelene kadar açık piyasalarda iki taraflı sözleşmeler yoluyla ticaret yaparlar.^[42]

İkinci önemli makalesi olan "Sosyal Maliyet Sorunu" (1960), işlem maliyetlerinin olmadığı bir dünyada yaşıyor olsaydık, mülkiyet anlaşmazlıklarında mahkemenin nasıl karar vereceğine bakılmaksızın, insanların aynı kaynak dağılımını yaratmak için birbirleriyle pazarlık yapacağını savunmuştur. Coase, gürültücü bir tatlıcı ile sessiz bir doktorun komşu olduğu Sturges v Bridgman adlı rahatsızlıkla ilgili 1879 Londra hukuk davasını örnek gösterdi; doktor, tatlıcının çıkardığı gürültüye karşı ihtiyati tedbir talebiyle mahkemeye gitti.^[42] Coase, yargıç ister tatlıcının makinelerini kullanmayı bırakması gerektiğine isterse doktorun buna katlanması gerektiğine karar versin, kaynak dağılımında aynı sonuca ulaşan karşılıklı olarak faydalı bir pazarlık yapabileceklerini söylemiştir. Sadece işlem maliyetlerinin varlığı bunu engelleyebilir.^[43]

Dolayısıyla, yasalar ne olacağını önceden belirlemeli ve en verimli çözüm tarafından yönlendirilmelidir. Buradaki fikir, yasa ve düzenlemelerin insanlara yardım etme konusunda avukatların ve hükûmet planlamacılarının inandığı kadar önemli ya da etkili olmadığıdır.^[44] Coase ve onun gibi düşünenler, eylemin maliyetlerini analiz ederek piyasaya müdahale eden bir hükûmete olumlu etkileri kanıtlama yükünü yüklemek için bir yaklaşım değişikliği istediler.^[45]

Üçüncü nesil[değiştir | kaynağı değiştir]

Gary Becker[değiştir | kaynağı değiştir]

Gary Becker (1930-2014) 1992 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'nü ve 2007 yılında Başkanlık Özgürlük Madalyası'nı almıştır.^[46] Becker doktorasını 1955 yılında Chicago Üniversitesi'nde H. Gregg Lewis'in yanında tamamlamış ve Milton Friedman'dan etkilenmiştir.^[47] 1970 yılında Chicago'ya profesör olarak döndü ve ölümüne kadar üniversiteye bağlı kaldı.^[47] Chicago ekonomi politiğinin kurucu babalarından ve yirminci yüzyılın ikinci yarısındaki en etkili ekonomist ve sosyal bilimcilerden biri olarak kabul edilmektedir.^{[48][49][50][50][51]}

Becker çalışmalarında, insanların rasyonel davrandığını varsayarak, ekonomik düşünme yöntemlerini suç, cinsel ilişkiler, kölelik ve uyuşturucu gibi diğer alanlara uygulamasıyla tanınmıştır. Çalışmaları başlangıçta çalışma ekonomisine odaklanmıştı. Çalışmaları kısmen popüler ekonomi kitabı Freakonomics'e ilham vermiştir. Haziran 2011'de Chicago Üniversitesi'nde Gary Becker ve Milton Friedman'ın onuruna Becker Friedman Ekonomi Araştırmaları Enstitüsü kurulmuştur.^[52]

Robert E.Lucas[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 yılında Nobel Ödülü'nü kazanan Robert Lucas (d. 1937), hayatını Keynesçiliği çözmeye adamıştır. En önemli katkısı, makroekonominin mikroekonomiden ayrı bir düşünce tarzı olarak görülmemesi ve her ikisinde de analizin aynı temeller üzerine inşa edilmesi gerektiği yönündeki argümanıdır. Lucas'ın çalışmaları ekonomik büyüme, varlık fiyatlandırması ve parasal ekonomi dahil olmak üzere makroekonominin çeşitli konularını kapsamaktadır.

Eugene Fama[değiştir | kaynağı değiştir]

Eugene Fama (1939 doğumlu), ampirik varlık fiyatlandırması konusundaki çalışmalarıyla 2013 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülen ve tüm zamanların en çok atıf alan dördüncü ekonomisti olan Amerikalı bir finans ekonomistidir.^[53] Öğretim kariyerinin tamamını Chicago Üniversitesi'nde geçirmiştir ve ilk olarak 1965 tarihli makalesinde "zamanın herhangi bir noktasında, bir menkul kıymetin gerçek fiyatının içsel değerinin iyi bir tahmini olacağı" piyasa olarak tanımlanan etkin piyasa hipotezinin yaratıcısıdır. Bu kavram 1970 tarihli "Etkin Sermaye Piyasaları: Etkin piyasalar kavramını modern ekonomi teorisinde ön plana çıkaran "A Review of Theory and Empirical Work" (Etkin Sermaye Piyasaları: Teori ve Ampirik Çalışmaların Gözden Geçirilmesi) ve 1991 tarihli "Efficient Markets II" (Etkin Piyasalar II) adlı makalelerinde bu kavram daha da irdelenmiştir. 1965 yılında yazdığı "Hisse Senedi Piyasası Fiyatlarının Davranışı" başlıklı doktora tezi, hisse senedi fiyatlarının kısa vadede rassal bir yürüyüşle tahmin edilebileceğini gösterirken; daha sonraki çalışmalarında, hisse senedi fiyatlarının uzun vadede tahmin edilebilir olduğu ölçüde, bunun büyük ölçüde Fama-French üç faktör modeli (1993, 1996) veya güncellenmiş beş faktör modeli (2014) kullanılarak modellenebilen rasyonel zamanla değişen risk primlerinden kaynaklandığını göstermiştir.^[54] Gelecekteki kazançlara ilişkin rasyonel tahminlere rağmen değer priminin devam edebileceğini ve aktif olarak yönetilen fonların performansının neredeyse tamamen şansa veya riske^[55] maruz kalmaya bağlı olduğunu gösteren çalışmaları, etkin piyasalar dünya görüşünü desteklemektedir.

Robert Fogel[değiştir | kaynağı değiştir]

1993 yılında Nobel Ödülü'nü kazanan Robert Fogel (1926-2013), tarihsel analizleri, Yeni Ekonomi Tarihi'ni başlatması^[56] ve kliometriyi icat etmesiyle tanınmaktadır.^[57] Demiryolları ve Amerikan Ekonomik Büyümesi adlı eserinde: Essays in Econometric History adlı eserinde Fogel, demiryollarının 19. yüzyılda ekonomik büyümeye katkıda bulunduğu fikrini kapsamlı bir şekilde çürütmek için yola çıkmıştır. Daha sonra, Time on the Cross: The Economics of American Negro Slavery adlı kitabında, Amerika'nın Güney eyaletlerindeki kölelerin, Amerikan iç savaşından önce Kuzey eyaletlerindeki sanayi proletaryasından daha yüksek bir yaşam standardına sahip olduğunu savunmuştur.

James Heckman[değiştir | kaynağı değiştir]

James Heckman (1944 doğumlu) 2000 yılı Nobel Ödülü sahibi olup ekonometri ve mikroekonomi alanındaki öncü çalışmalarıyla tanınmaktadır.

Lars Peter Hansen[değiştir | kaynağı değiştir]

Lars Peter Hansen (d. 1952), varlık fiyatlandırması konusundaki çalışmaları nedeniyle Eugene Fama ve Robert Shiller ile birlikte 2013 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Amerikalı bir ekonomisttir. Hansen 1981 yılında Chicago Üniversitesi'nde ders vermeye başlamıştır ve Chicago Üniversitesi'nde David Rockefeller Seçkin Hizmet Profesörü olarak görev yapmaktadır. En çok Genelleştirilmiş momentler yöntemi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınsa da, ekonominin finansal ve reel sektörleri arasındaki bağlantılara odaklanan seçkin bir makroekonomisttir.

Richard Posner[değiştir | kaynağı değiştir]

Richard Posner (1939 doğumlu) öncelikle hukuk ve ekonomi alanındaki çalışmalarıyla tanınır, ancak Robert Solow Posner'ın bazı ekonomik fikirleri kavrayışını "bazı açılardan... istikrarsız" olarak tanımlar.^[58] Bir ekonomistten ziyade federal bir temyiz yargıcı olan Posner'ın ana eseri Hukukun Ekonomik Analizi, rasyonel seçim modellerini hukuk alanlarına uygulamaya çalışmaktadır. Haksız fiil, sözleşme, şirketler, iş hukuku ve aynı zamanda ceza hukuku, ayrımcılık ve aile hukuku üzerine bölümleri vardır. Posner şöyle diyecek kadar ileri gitmektedir:^[59]

Adaletin [merkezi] anlamı, belki de en yaygın olanı - verimliliktir... [çünkü] kıt kaynakların olduğu bir dünyada israf ahlaksızlık olarak görülmelidir.

İlgili akademisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Friedrich Hayek[değiştir | kaynağı değiştir]

Friedrich Hayek (1899-1992) 1940'larda Chicago Üniversitesi'ndeki pek çok kişiyle sık sık temaslarda bulundu. Aaron Director'ın yardımıyla Eylül 1944'te Chicago Üniversitesi Yayınları tarafından ABD'de yayınlanan The Road to Serfdom (Köleliğe Giden Yol) adlı kitabı, Milton Friedman ve diğerlerinin toplumun işleyişini anlama biçimlerini dönüştürmede ufuk açıcı bir rol oynadı.^[60][61] Üniversite Yayınları daha sonraki yıllarda Hayek'in The Fatal Conceit ve The Constitution of Liberty^[62] gibi çok sayıda eserini yayınlamaya devam etti. 1947 yılında Hayek, Frank Knight, Friedman ve George Stigler birlikte çalışarak özgürlükçü iktisatçılar için uluslararası bir forum olan Mont Pèlerin Topluluğu'nu kurdular.^[63]

Hayek, 1950-1962 yılları arasında Chicago Üniversitesi Sosyal Düşünce Komitesi'nde öğretim üyeliği yapmış ve burada bir dizi etkili fakülte semineri düzenlemiştir.^[64] Chicago Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde "Hukuk ve Toplum" programının finanse edilmesine ve kurulmasına yardımcı olarak Chicago Okulu'nda aktif olan Aaron Director gibi Hayek'in bazı araştırma projelerine sempati duyan araştırma projeleri üzerinde çalışan bir dizi Chicago akademisyeni vardı.^[65] Hayek ve Friedman, daha sonra adı Üniversitelerarası Çalışmalar Enstitüsü olarak değiştirilen ve özgürlükçü fikirlere adanmış bir Amerikan öğrenci örgütü olan Üniversitelerarası Bireyciler Topluluğu'nu desteklemek için de işbirliği yapmışlardır.^[66][67]

James M.Buchanan[değiştir | kaynağı değiştir]

James M. Buchanan (1919-2013) kamu tercihi teorisiyle 1986 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır.^[68] Chicago Üniversitesi'nde Frank H. Knight'ın öğrencisi olmuş ve 1948 yılında doktorasını almıştır. Daha sonra üniversitede herhangi bir görevde bulunmamış olsa da, daha sonraki çalışmaları Chicago okulunun düşünceleriyle yakından ilişkilidir. Buchanan, Virginia politik ekonomi okulunun en önde gelen savunucusuydu.

Thomas Sowell[değiştir | kaynağı değiştir]

Thomas Sowell (1930 doğumlu) doktorasını 1968 yılında Chicago Üniversitesi'nde George Stigler'in yanında tamamlamıştır. Liberteryen muhafazakâr bakış açısına sahip olan Sowell, Chicago ekolünün bir temsilcisi olarak kabul edilmektedir.^[69][70]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomist ve 18 yıl boyunca Illinois'de Demokrat senatör olarak görev yapan Paul Douglas, üniversitede karşılaştığı ortamdan rahatsız olmuştur. Şöyle demiştir: "...Ekonomik ve siyasi muhafazakârların bölümüm üzerinde neredeyse tam bir hâkimiyet kurduğunu ve piyasa kararlarının her zaman doğru ve kâr değerlerinin en yüce değerler olduğunu öğrettiklerini görmek beni rahatsız etti... Meslektaşlarımın görüşleri, hükümeti on sekizinci yüzyıldaki adalet, polis ve silahlanma işlevleriyle sınırlandıracaktı ki bunların o dönem için bile yetersiz olduğunu ve bizim dönemimiz için de kesinlikle öyle olduğunu düşünüyordum. Bu adamlar ne ekonomik teori geliştirmek için istatistiksel verileri kullanırlardı ne de ekonomik sistemin eleştirel analizini kabul ederlerdi... (Frank) Knight artık açıkça düşmanca davranıyordu ve müritleri her yerde görünüyordu. Eğer kalırsam, dostça olmayan bir ortamda kalacaktım."^[71]

Eugene Fama'nın etkin piyasa hipotezinin (EMH) etkinliği 2007-08 finansal krizinden sonra tartışılırken, savunucuları EMH'nin varlık fiyatlarındaki büyük düşüşle tutarlı olduğunu, çünkü olayın öngörülemez olduğunu vurgulamışlardır.^[72] Özellikle, eğer piyasa çöküşleri hiç meydana gelmemiş olsaydı, bu EMH ile çelişirdi çünkü riskli varlıkların ortalama getirisi, fiyatlardaki büyük bir düşüşün azalan riskini haklı çıkarmak için çok büyük olurdu; ve eğer bir şey varsa, öz sermaye primi bulmacası, piyasa çöküşlerinin ABD hisse senetlerinin ve diğer riskli varlıkların yüksek Sharpe oranını haklı çıkarmak için yeterince gerçekleşmediğini ima eder.

Berkeley'deki California Üniversitesi'nden ekonomist Brad DeLong, Chicago Okulu'nun "entelektüel bir çöküş" yaşadığını söylerken, Princeton Üniversitesi'nden Nobel ödüllü Paul Krugman, Chicago Okulu ekonomistlerinin son zamanlarda yaptığı bazı yorumların "zor kazanılmış bilgilerin unutulduğu makroekonominin Karanlık Çağı'nın ürünü" olduğunu söylüyor ve 1960'ların ortalarından bu yana hakemli makroekonomik araştırmaların çoğunun 1930'larda geliştirilen modelleri tercih ederek yanlış olduğunu iddia ediyor.^[73] Chicago'lu finans ekonomisti John Cochrane ise bu eleştirilerin ad hominem olduğunu, "ekonomi ve finansın gerçekte neyle ilgili olduğuna dair derin ve son derece politize bir cehalet" sergilediğini, balonları rasyonel risk primlerinden ayıramadığını ve arka arkaya çok fazla kurt gibi ağladığını belirterek, bu eleştiriler doğru olsa bile bunun düzenleme ve kontrole karşı daha güçlü bir argüman oluşturacağını vurguladı.^[74]

Son olarak, okul 1970'ler ve 1980'ler boyunca Şili askeri cuntasına danışmanlık yapan ekonomistler yetiştirdiği için de eleştirilmiştir. Bununla birlikte, Şili'yi Latin Amerika'nın en iyi performans gösteren ekonomisine dönüştürdükleri (bkz. Şili Mucizesi) ve kişi başına düşen GSYH'yi 1975'in başında 693 ABD dolarından (Milton Friedman'ın diktatör Augusto Pinochet ile görüştüğü yıl; 12 Güney Amerika ülkesi arasında en yüksek dokuzuncu) 2014 sonunda 14.528 ABD dolarına (Güney Amerika'daki en yüksek ikinci) çıkardıkları için takdir edilmişlerdir.^[75]

Reformların hayata geçirilmesinden bu yana geçen yıllarda, "Chicago Boys" (bu grup ekonomistlere verilen bir etiket) tarafından uygulanan ekonomik sistem çoğunlukla yerinde kalmıştır.^[76] Şili nüfusunun en zengin %20'lik kesiminin 2006 yılında elde ettiği toplam gelirin yüzdesi %56,8 iken, en yoksul %20'lik kesimin elde ettiği toplam gelirin yüzdesi %4,1'dir ve geriye toplam gelirin %39,1'ini elde eden güçlü bir orta sınıf kalmaktadır.^[77] Şili'nin Gini endeksi (gelir dağılımı ölçüsü) 2006 yılında 52.0 iken, Danimarka'nın 24.7 (en eşit dağılımlı) ve Namibya'nın 74.3 (en eşitsiz dağılımlı) idi.^[77] Şili, OECD ülkeleri arasında en geniş eşitsizlik uçurumuna sahip ülkedir.^[78]

Ekonomik reformları oldukça eleştirel bir bakış açısıyla ele alan Chicago Boys adlı film Kasım 2015'te Şili'de gösterime girdi.^[79]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Avusturya ekonomi okulu
• Ana akım ekonomi

Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]