Brejnev Doktrini

Brejnev Doktrini, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliğinin dış politikasını belirleyen bir doktrindir.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşının ardından dünyada öne çıkan iki küresel güç ABD ve Sovyetler Birliği arasında başlayan ve Soğuk Savaş olarak adlandırılan süreçte taraflar özellikle Avrupa’da hissedilecek şekilde kamplaşmaya yol açmışlardır. ABD öncülüğünde kurulan NATO’ya karşı Sovyetler Birliği Varşova Paktını kurmuş ve iki taraf da askeri olarak birbirini caydıracak şekilde silahlanmaya başlamıştır. Bu dönemde sosyalist hükûmetlerce idare edilen Macaristan 1956 yılında, Çekoslovakya ise 1968 yılında ülkede reform yapılmasını isteyen muhalif hareketlerin iktidarı tehdit etmesi gerekçesiyle Kızılordu başta olmak üzere Varşova Paktı silahlı kuvvetlerince işgal edilmiştir.

Doktrin[değiştir | kaynağı değiştir]

Doktrin ilk kez Pravda’nın 26 Eylül 1968 tarihli sayısında S. Kovalev tarafından Sosyalist Ülkelerin Egemenliği ve Uluslararası Görevleri adlı makalede dile getirilmiştir. Sonrasında Sovyetler Birliği lideri Leonid Brejnev tarafından 13 Kasım 1968 günü Polonya Birleşik İşçi Partisi (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) 5. Kongresinde kamuoyuna açıklanmıştır.

Doktrine göre sosyalist sistemin hakim olduğu bir ülkede kapitalizmin yeniden egemen olmasına yönelik yaşanan saldırgan gelişmeler sadece bu ülkeyi değil tüm sosyalist ülkeleri ilgilendiren birer sorundur. Yaşamsal önem taşıyan bu tür sorunların halledilmesi sadece o ülkeye bırakılamaz ve silahlı müdahale dahil olmak üzere her türlü şekilde bertaraf edilmeye çalışılır.^[1]

Doktrin, Sovyetler Birliği öncülüğündeki sosyalist ülkelerin bahsedilen şekilde gelişmelere Macaristan ve Çekoslovakya örneklerinde müdahalede bulunmuş olmasından sonra dile getirilmiş ve sosyalist ülkelerin içişlerine yapılan askerî müdahaleleri gerekçelendirmede kullanılmıştır.

Brejnev’in konuşması[değiştir | kaynağı değiştir]

Brejnev, Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin 5. Kongresinde aşağıdaki açıklamayı yapmıştır:

“	Sovyetler Birliğinin tüm sosyalist ülkelerin egemenliğini ve bağımsızlığını güçlendirmek için yaptıkları herkesin malumudur. Komünist Parti, her sosyalist ülkenin kendi özgün ulusal koşullarına göre farklı yollardan sosyalizm yolunda gelişmesine saygı duymaktadır. Ancak yoldaşlar hepinizin bildiği gibi sosyalist inşa sürecinin genel hatları bellidir, bu hattın dışına çıkılması sosyalizmden geri adım atılmasına yol açar. Sosyalizme düşman iç ve dış kuvvetlerin kapitalist sistemi geri getirmek için uğraştığı düşünüldüğünde bir ülkedeki sosyalizme yönelik tehdidin tüm sosyalist topluluğu tehdit eden bir sorun haline geldiği görülecektir-sorun sadece o ülke halkını değil tüm sosyalist ülkeleri ilgilendiren ortak bir sorundur artık.	„
— Brejnev^[2]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Doktrin, özellikle sol siyaset içinde yoğun olarak tartışılarak eleştirilecektir. Sovyetler Birliğinin bakış açısını yansıtan doktrine göre hiçbir sosyalist ülke diğer sosyalist ülkelerin güvenliğini tehdit edecek iç siyasi gelişmelere seyirci kalamaz. İktidardaki komünist partilerin egemenliklerinin askerî açıdan garanti altına alınmasına yönelik bu uygulama sol içi ayrışmalara yol açarak Avrupa komünizminin oluşmasına yol açacaktır.^[3]

Olumsuz eleştirilerin varlığına rağmen doktrin Varşova Paktı üye ülkelerinin haricinde de sahiplenilecektir. Komünist Partinin iktidarda olduğu Küba doktrini destekleyecektir.^[4]

Sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Brejnev Doktrini 1980 yılında Polonya’da yaşanan olaylara kadar uygulanmıştır. Bu dönemde Polonya’daki Jaruzelski iktidarına karşı örgütlenen Solidarność sendikasının iktidarı tehdit eder düzeye ulaşmasına rağmen Varşova Paktı ülkelerinin silahlı müdahalede bulunmaması dönüm noktası olarak kabul edilebilir. 1985 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisinin başına geçen Mihail Gorbaçov doktrini terk edecektir.^[5]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Leonid Brejnev'in etkisi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Manuel Coma Canella, La Caida de los Regímenes Comunistas, Santillana 1997 ISBN 842945327X s.12 (İspanyolca)
^ John Channon, Historical Atlas of Russia, The Penguin, 1996 ISBN 0140513264 s. 128
^ William E. Griffith, Communism in Europe, Massachusetts Institute of Technology Press 1964 s.2
^ Fidel Castro, Çekoslovakya Meselesi, Habora Kitabevi 1969 Çeviren: Cengiz Çandar s.23
^ Geoffrey Ponton, The Soviet Era: Soviet Politics from Lenin to Yeltsin, Blackwell 1994 s.137

Konuyla ilgili yazılan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Matthew J. Ouimet, The Rise and Fall of the Brezhnev Doctrine in Soviet Foreign Policy, Chapel Hill 2003 ISBN 0-8078-5411-5

[1] Manuel Coma Canella, La Caida de los Regímenes Comunistas, Santillana 1997 ISBN 842945327X s.12 (İspanyolca)

[2] John Channon, Historical Atlas of Russia, The Penguin, 1996 ISBN 0140513264 s. 128

[3] William E. Griffith, Communism in Europe, Massachusetts Institute of Technology Press 1964 s.2

[4] Fidel Castro, Çekoslovakya Meselesi, Habora Kitabevi 1969 Çeviren: Cengiz Çandar s.23

[5] Geoffrey Ponton, The Soviet Era: Soviet Politics from Lenin to Yeltsin, Blackwell 1994 s.137

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Doğu Bloku
Sovyetler Birliği Komünizm
Oluşum	Molotov-Ribbentrop Paktı Gizli protokolü Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali Sovyet askerî işgalleri Besarabya ve Kuzey Bukovina Baltık ülkeleri Macaristan Romanya Yalta Konferansı
SSCler ve ilhak edilen yerler	Doğu Finlandiya Estonya Letonya Litvanya Memel Doğu Prusya Batı Beyaz Rusya Batı Ukrayna Moldova
Uydu devletler	Macaristan Halk Cumhuriyeti Polonya Halk Cumhuriyeti Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti Romanya Halk Cumhuriyeti/Romanya Sosyalist Cumhuriyeti Doğu Almanya Arnavutluk Halk Cumhuriyeti (1961'e kadar) Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1948'e kadar)
SSC ilhakları	Rusya SFSC Ukrayna SSC Beyaz Rusya SSC
Organizasyonlar	Kominform COMECON Varşova Paktı Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (WFTU) Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu (WFDY) Uluslararası Demokratik Kadın Federasyonu (WIDF)
İsyanlar ve muhalefet	Welles Bildirgesi Goryani Hareketi Orman Kardeşleri Ukrayna İsyan Ordusu Jungle Operasyonu Baltık devlet sürekliliği Baltık Temsilcilikleri (1940-1991) Lanetli askerler 1950 Cazin İsyanı 1953 Plzeň Ayaklanması 1953 Doğu Alman Ayaklanması 1956 Gürcistan gösterileri Poznań Ayaklanması 1956 Macar Devrimi Novoçerkassk katliamı 1965 Erivan gösterileri Prag Baharı / Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali Brejnev Doktrini 1968 Kızıl Meydan gösterisi Belgrad ve Kosova'da 1968 öğrenci gösterileri 1970 Polonya protestoları Hırvat Baharı Haziran 1976 protestoları Solidarność / Sovyet tepkisi / Sıkıyönetim 1981 Kosova protestoları Reagan Doktrini Jeltoksan Olayları Karabağ hareketi 9 Nisan trajedisi 1989 Romanya Devrimi Kara Ocak
Soğuk Savaş olayları	Marshall Planı Berlin Ablukası Tito-Stalin ayrılığı 1948 Çekoslovakya darbesi 1961 Berlin Duvarı krizi
Şartlar	Göç ve iltica (Doğu Bloku'ndan Batı'ya iltica eden kişiler listesi) Baltık ülkeleri'nin sovyetleştirilmesi Bilgi yayımı Siyaset Ekonomi Telefon dinlemeleri
Çöküş	1989 Devrimleri Berlin Duvarı'nın çöküşü Arnavutluk'ta komünizmin çöküşü Şarkı Devrimi Sovyetler Birliği'nin dağılması Çekoslovakya'nın dağılması Litvanya'daki Ocak 1991 olayları Letonya'daki Ocak 1991 olayları

g t d Sovyetler Birliği'nin dış ilişkileri
İkili ilişkiler	Afganistan Amerika Birleşik Devletleri Almanya (Weimar Cumhuriyeti ve Nazi Almanyası (1941 öncesi) • Batı Almanya • Doğu Almanya) Angola Arjantin Arnavutluk Avusturya Avustralya Baltık ülkeleri Belçika Birleşik Krallık Brezilya Bulgaristan Burkina Faso Çekoslovakya Çin (Çin Cumhuriyeti • Çin Halk Cumhuriyeti) Estonya Fas Fildişi Sahili Filipinler Finlandiya Fransa Grenada Güney Afrika Hindistan Irak İran İrlanda İtalya İspanya İsrail İsveç İsviçre Japonya Kamboçya Kanada Kuzey Kore Küba Laos Letonya Litvanya Lüksemburg Macaristan Malezya Malta Mısır Moğolistan Norveç Pakistan Peru Polonya Portekiz Romanya Şili Tonga Türkiye Kurtuluş Savaşı'nda ilişkiler Uruguay Vanuatu Vatikan Venezuela Vietnam Yugoslavya Yunanistan
Çoklu ilişkiler	Comecon Birleşmiş Milletler
Doktrinler ve politikalar	Askeri müdahaleler Dünya komünizmi Barış içinde bir arada yaşama Brejnev Doktrini Dış ticaret Ortak Avrupa Evi Sinatra Doktrini
İlgili kategoriler ve şablonlar	Sovyet casuslar Sovyet diplomatlar Sovyet işgalleri Sovyetler Birliği antlaşmaları Sovyetler Birliği'nin dış ilişkileri

Brejnev Doktrini nedir?, Brejnev Doktrini anlamı nedir?, Brejnev Doktrini ne demektir?