Çin'in posta tarihi ve posta pulları hikâyesi Çin İmparatorluğu'nun çöküşü, sivil savaş yılları ve 1930 ve 1940 Japon işgalleri nedeniyle karmaşıktır.

İmparatorluk Çin'i[değiştir | kaynağı değiştir]

Düzenli hükûmet posta servisi Zhou Hanedanı'nın "1. milenyum MÖ " undan bilinir. Kubilay Han idaresi altındaki Yuan Hanedanı döneminde 12. yüzyılda Çin, daha büyük Moğol "Örtöö" sistemi içine entegre edildi. Marko Polo o zamanda 10.000 posta konağı olduğunu rapor etmiştir. Ek olarak özel mektuplar Min Hsin Chu tarafından taşınıyordu ("mektup lonca"larının bir sistemi)(hongs). Daha sonra 1727 yılındaki Kyakhta Antlaşması ile Rusya ilk düzenli mektup değişimini sağlıyordu.

19. yüzyılda Afyon Savaşı ile, yalıtma politikası zorla sonlanıyordu ve bunu takiben serbest bölgeler açılıyordu. Pek çok ulus 1844 yılından sonra yurt dışı postanelerini açtılar. Bu düzünelerce şehri içine alarak genişliyordu. Çoğunlukla sahillerde ve Yangtze nehri boyunca ve uzak güney bölgesinde. Şanghay 1865 yılında kendi postanesini organize etti. Ayni yıl İngiliz Robert Hart, "İmparatorluk Deniz Gümrüğü" için bir posta servisi geliştirdi. Başlangıçta konsolosluk mektuplarını ve serbest bölgelerden gelenleri taşımak için kurulan bu servis 1 Mayıs, 1878 yılında topluma açıldı. Ve Çin'in ilk posta pulu "Büyük Ejder" basıldı. Bu pul üzerinde "CHINA" yazısı Latin ve Çin karakterleriyle birlikte bulunduruluyor ve candareen lar (yaklaşık 378 miligarmlık bir ağırlık) belirtiliyordu.

Başlangıçta, bütün yabancı varış yerli postalar Şanghay içinden gidiyordu. Fakat 1882 yılına göre 12 postane vardı. 20 Mart, 1896 tarihindeki bir ferman ile gümrük postaneleri 1 Ocak, 1897 tarihinde İmparatorluk Posta Servisi haline geldi. Şanghay yerel postanesi olduğu kadar, Min Hsin Chu kapatıldı. Posta sistemi cari para birimi olan sent ve dolara uyarlandı.

1897 yılının ilk yarısına doğru yeni pullar mevcut değildi. Ve bu nedenle eldeki stoklar sent olarak sürşarjlandı. Fiskal pullar da sürşarjlandı.

"IMPERIAL CHINESE POST" yazılı ilk yeni pullar, 16 Ağustos, 1897 yılında satışa sunuldu. 1/2c den 5$ a doğru on iki fiyat değerli pullar Japon'ya da taş baskı sistemiyle basıldı. En düşük değerli olanlar bir ejderhayı, orta değerli olanlar bir sazan balığını ve dolar değerli olanlar bir yaban kazını gösteriyordu. Bu pullar için kullanılan kâğıtlar yin-yang symbol'u içeren "watermark"a (kâğıt ışıkta oynatılınca bir figür veya rakam ortaya çıkar) sahipti.

1898 yılında, bunların yerini ayni dizaynda Lonrda'da üretilen gravür tarzı aldı. Bunların üzerinde "CHINESE IMPERIAL POST" yazısı vardı ve bir Çinli çeşitli kalınlıktaki watermark kağıdının sağlıyordu. Watermarkı kalın bir kâğıt üzerinde ortaya çıkarmak zordur. Pulun yeni basımları 1898 yılı başlarında watermarkı olmayan kâğıt üzerindeydi fakat 1901 yılına kadar bu çeşid kağıdın kullanımına ait bir kayıt yoktur. Bu pullar imparatorluğun sonuna kadar kullanımını devam ettirdi. Bu zaman süresinde bazı pulların renkleri Dünya Posta Birliği'nin kurallarına uyarak değiştirildi ve üç yeni değerli pul ilave edildi.^[1]

Çin'in ilk anma pulu 1909 yılında puyi'nin hükümdarlığının birinci yılını işaretlemek amacıyla basıldı. Üç serinin (2c, 3c, 7c) hepsi Pekin'deki Cennet Tapınağı'ni gösteriyordu.

Devrim ve Cumhuriyet[değiştir | kaynağı değiştir]

1910 lar[değiştir | kaynağı değiştir]

1911 devrimi imparatoruk pullarının sürşarjlanmasıyla sonuçlandı. Foochow'da gösterdiği postaneler her iki tarafta da yürürlükteydi. Nanking ve Şanghay'da "Republic of China" (Çin Cumhuriyeti) okunmaktaydı. Sürşarlı eklenilen bir seri Waterlow ve oğulları tarafından Londra'da üretildi ve postane müdürleri ülke boyunca aynı karakterleri kullanarak resmi olmayan kendi sürşajlarını yaptılar.

Cumhuriyetin ilk yeni dizaynları on ikilik setin ikisi anmayadı. İlk seri Sun Yat-sen ve ikincisi Yuan Shikai'ı gösteriyordu, her ikisi de 14 Aralık, 1912 de basıldı.

"Junk issue" nun sonları 5 Mayıs, 1913'te satışa sunuldu ve 1930 lara kadar kullanımını sürdürdü. Düşük değerli pullar "junk" ile resimlendi ve değerleri 15 sentten 50 sent arasında olup pirinç hasatı yapan bir çiftçiyi göstermektedir. Dolar değerli pullar ise Pekin'de "Klasik salon"a giden üç kısımlı kapıyı göstermektedir. Seriler ilk defa Londra'da ve daha sonra 1915'ten itibaren Pekin'de basıldı. Onlar dikkatli bir yoklamayla ayırt edilebilirler. Dizaynlar 1923 yılında yeniden gravürlendi ve birkaç dizayn değiştirildi. Örnek olarak yelkenli geminin altındaki köpüklü dalgalar kaldırıldı ve deniz daha koyulaştırıldı.

1920 ler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin beş yeni anı pulunu yayımladı. İlki 10 Ekim 1921 yılında Çin postanesinin 25. yılı anısına ve daha sonra ortada başkan Xu Shichang, etrafında başbakan Jing Yongbeng ve haberleşme bakanı Ye Gongzuo pulu. 17 Ekim 1923 tarihinde yeni anayasa anısına Cennet Tapınağı'nı gösteren bir seri. 1 Mart 1928 tarihinde ordu ve deniz kuvvetleri mareşali Zhang Zuolin'i gösteren onun bu görevi üzerine aldığını işaret eden seri. 18 Nisan 1929 tarihinde Çan Kay Şek'in ilk görünüşü, Çin'in birleşetirilmesi anısına. Sonuncusu 30 Mayıs 1929 tarihinde (olaydan iki gün önce) Sun Yat Sen'in mozolesini gösteren dört pul, onun devlet cenazesi anısına basıldı.^[2]

1930 lar[değiştir | kaynağı değiştir]

1931 yılında Sun Yat-sen'i gösteren sonuncular. Bu pullar (1932 yılı şehitler basımı, Çin Milliyetçi Partisi'nin altı şehidinin onurlandırılması) gelecek birkaç yıl içinde çok sürşarjlanma görecekti. 1931 yılı arıca Japonlar tarafından Mançurya istilasını ve Mançukuo oluşumunu gördü ki onun kendi pullarını bastılar.

Posta savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çatışmanın sonu küçük bir ara getirdi, ki komünist güçlerle mücadele devam ediyordu. Fakat onlar 1943 yılında ölen başkan Lin Sen'i hatırlamak için ve Chiang'ın Ekim ayında resmen göreve başlamasını işaret etmek ve de yakın zaferi kutlamak için bir anı basabileceklerdi.

Enflasyon, 1945 yılı boyunca oldukça yüksek değerlerin gereksinimini yaratmıştı fakat 1946 yılında her şey kontrol dışına çıktı. Stok pullar, bazıları 1931 yılına tarihlenenler 2000$ a kadar sürşajlandı. Ve yeni dizayn (hala görünen portre Sun Yat-sen idi) 5000 $ a yükseldi.

1947 yılı birkaç anı basımı ve daha sonra enflasyonu gördü. O yıl bir erik çiçekli Sun Yat-sen basımı 50.000$ a ulaştı. Daha sonra 1948 yılında yeni basımlar ile 5.000.000 $ lık pula ulaştı.

1948 yılında altın yuan standardı uyarlandı ve var olan pullar 1/2c den yukarı doğru değerler ile sürşarjlandı. Bu kısa ömürlü geçici bir önlemdi. 1949 yılı başlarında pulların ve sürşarjların değer aralıklarıyla tekrar 5.000.000$ a gitmesi gereksinim haline geldi.

1 Mayıs, 1949 tarihinde hükûmet üzücü bir adımı kabul etti. Ad verilmemiş pullar basacaktı ve bunlar yuan'ın günlük oranında satılacaktı. Onlar daha sonra gümüş yuan standardına uyarlandı ve her şeye rağmen çok pul Sun Yat-sen dizaynının 1-500 sent değerinde yeniden basımı gibi sürşajlandılar. Ağustos ayına göre, kötüleşen politik durum posta sistemine yetişti ve milliyetçilerin ana karada son basım çifti bir planlanmış seri resim dizaynlı gümüş yuandı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Stanley Gibbons Ltd: various catalogues
• Encyclopaedia of Postal History
• Stuart Rossiter & John Flower: The Stamp Atlas

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Çin Pulları