Çin'de insan hakları

Çin'de insan hakları, Çin hükûmeti, diğer ülkeler, uluslararası sivil toplum kuruluşları ve iç muhalifler arasındaki bir tartışma konusudur. ABD Dışişleri Bakanlığı, Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü gibi kuruluşlar Çin hükûmetini vatandaşlarının ifade, hareket ve din özgürlüklerini kısıtlamayla suçlamaktadır. Çin hükûmetiyse ülkenin "ulusal kültürü" ve gelişmişlik düzeyi bağlamında siyasi hakların yanı sıra ekonomik ve sosyal hakları da içeren "daha geniş" bir insan hakları tanımını savunmakta^[1] ve buna dayanarak ülkede insan hakları alanında gelişme olduğunu iddia etmektedir.^[2] Çin bunların yanı sıra anayasasında sadece vatandaşlık haklarını değil, "Dört Ana İlke"nin de yer aldığını; yasal açıdan Dört Ana İlke'nin vatandaşlık haklarından üstün olduğunu, bu nedenle de kendilerine göre bu ilkeler için tehdit oluşturan kişilerin tutuklanmasının yasal zemini olduğunu belirtmiştir. Çin hükûmetine göre bu ilkelere uyan herkes tüm Çin vatandaşlık haklarından yararlanabilir.

Buna karşın çok sayıda insan hakları kuruluşu Çin hükûmetinin insan hakları alanında sorunlar yaşadığını öne sürmüştür. Çin'deki tartışmalı insan hakları konuları arasında idam cezası, tek çocuk politikası ve basın ile din özgürlüklerinin korunmaması bulunmaktadır. Çin hukuk sistemi masumiyet karinesi ve susma hakkının olmaması gibi konulardan dolayı eleştirilmektedir.^[3] Eleştirilen bir diğer alan hukou sistemiyle bağlantılı olarak işçi haklarının yokluğu ve kırsal bölgelerde çalışan işçilere karşı yapılan ayrımcılıktır.^[4] Din özgürlüğünün yokluğu bağlamında Hristiyan,^[5] Tibet Budisti veya Falun Gong inancına sahip vatandaşlara baskı uygulandığına ilişkin iddialar mevcuttur.

Sivil özgürlükler[değiştir | kaynağı değiştir]

İfade özgürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

1982 anayasası ifade özgürlüğünü korusa^[6] da Çin hükûmeti muhalifleri tutuklatmak için devlet gücünü devirmeye yönelik tahrik ve devlet sırrının korunması suçlamalarına başvurmaktadır.^[7] Çin hükûmeti Pekin'deki 2008 Yaz Olimpiyatları sırasında "protesto parkları"nda gösteri yapmak isteyenlere izin vereceğini açıklamış olmasına^[8] rağmen yapılan başvuruların çoğu geri çekildi, askıda bekletildi veya reddedildi.^[9] Polis bazı başvuruda bulunanları gözaltına aldı.^[10]

Basın özgürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD merkezli sivil toplum kuruluşu Freedom House yıllık basın özgürlüğü raporunda Çin'i "özgür değil" biçiminde nitelemiştir.^[11] Çinli gazeteci He Qinglian'a göre Çin Komünist Partisi'nin Propaganda Bölümü ülkedeki medya kuruluşlarını yakın takip altında tutmakta ve hükûmeti eleştirenleri cezalandırmakta, böylece medyayı kontrol altında tutmaktadır.^[12]

Hareket özgürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

1940'larda yönetimi ele geçiren Komünist Parti planlı bir ekonomiyi uygulamaya koydu. 1958 yılında Mao insanların nerede çalışabileceğini belirleyen bir ikamet izin sistemi getirdi ve vatandaşları "kırsal kesimde çalışan" ve "şehirde çalışan" işçiler olarak ayırdı.^[13] Bu sistemin yürürlüğe konulmasının sebeplerinden biri büyük ölçekli şehirleşmenin yol açacağı öngörülen kaosu önlemekti.^[14] Hükûmet tarafından belirlenen bölgenin dışında yaşayanlar tahıl dağıtımlarından, işveren tarafından sağlanan konut imkanından veya sağlık hizmetlerinden yararlanamayacaktı.^[15] Eğitim, istihdam ve evlilik gibi diğer konularda da sınırlamalar getirildi.^[13] "Kırsal kesimde çalışan" işçiler kendi eyaletleri dışındaki eyaletlerde çalışabilmek için altı onay belgesine ihtiyaç duymaktadır.^[16] Polis bu izinlere sahip olmayanlara karşı düzenli olarak baskınlar gerçekleştirmekte, bu kişileri bir müddet cezaevinde tuttuktan sonra kırsal bölgelere geri göndermektedir.^[17]

Kasım 2005'te Alberta Üniversitesi'nin Çin Enstitüsü'nden Jiang Wenran bu sistemin modern tarihte en sıkı şekilde uygulanan "apartheid" sistemlerinden biri olduğunu söylemiştir. Wenran'a göre "şehir sakinleri çeşitli sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yararlanırken Çin nüfusunun çoğunluğunu oluşturan köylülere ikinci sınıf vatandaşlar gibi davranılıyor."^[4]

Din özgürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'de hükûmet dini grupları kontrol etmeye çalışmaktadır. Yasal iki Hristiyan grubun ikisi de Komünist Parti'nin kontrolü altındadır. Papa'ya sadık olan Katolik Kilisesi üyeleri dini faaliyetlerini yer altında sürdürmekte ve hükûmetin zulmüne maruz kalmaktadır.^[18] Tibet Budizmi için hükûmet onayı olmadan yeni "yaşayan Buda"ların belirlenmesi yasaklanmıştır ve Dalay Lama'nın halk üzerindeki etkisinin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır.^[19] Çin hükûmetinin atadığı Pançen Lama, Dalay Lama'ya sadık olanlar tarafından yalancı olarak görülmektedir.^[20] 1998 yılında Tibet Budizmi üzerine çeşitli kontrol politikaları yürürlüğe konmuştur. Bu bağlamda gerçekleştirilen uygulamalar arasında Dalay Lama'nın dini bir lider olduğu zorla inkâr ettirilmesi ve keşiş sayısına kota konulması bulunmaktadır.^[21] 20 Temmuz 1999 tarihinde hükûmet Falun Gong'u ve tüm "aykırı dinler"i yasaklamış ve bu popüler yeni dini harekete karşı ülke çapında bir baskı kampanyası başlattı.^[22] Gazeteci Ian Denis Johnson'a göre hükûmet medya, polis, ordu, eğitim, aile ve işyerleri de dahil olmak üzere toplumun her kesimini Falun Gong'a karşı kullanmaktadır.^[23] Uluslararası Af Örgütü işkence, yasadışı tutuklama, zorla çalıştırma ve psikiyatrinin suistimaline yönelik haberlerden dolayı endişesini dile getirmiştir.^[24]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Human rights can be manifested differently". China Daily. 12 Aralık 2005. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.
^ "Progress in China's Human Rights Cause in 1996". Mart 1997. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.
^ Belkin, Ira. China's Criminal Justice System: A Work in Progress 19 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yale Üniversitesi.
^ ^a ^b Luard, Tim (10 Kasım 2005). "China rethinks peasant 'apartheid'". BBC News. 8 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.
^ "Christians and lions". The Economist. 31 Aralık 2011. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Citizens of the People's Republic of China enjoy freedom of speech, of the press, of assembly, of association, of procession and of demonstration." [1] 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "China jails rights activist outspoken on Tibet". Reuters. 3 Nisan 2008. 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.
^ "China 'to allow Olympic protests'". BBC News. 23 Haziran 2008. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008.
^ Bristow, Michael (18 Ağustos 2008). "China 'yet to approve protests'". BBC News. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008.
^ Andrew Jacobs (20 Ağustos 2008). "Too Old and Frail to Re-educate? Not in China". The New York Times. 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2009.
^ "Freedom of the Press Report: China". Mayıs 2011. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.
^ [2] 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "The Hijacked Potential of China's Internet", English translation of a chapter in the 2006 revised edition of Media Control in China published in Chinese by Liming Enterprises of Taiwan in 2006. Accessed 4 February 2007
^ ^a ^b Macleod, Calum. "China reviews 'apartheid' for 900 m peasants" 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Independent, 10 Haziran 2001.
^ Cheng, T.; Selden, M. (1994). "The Origins and Social Consequences of China's Hukou System". The China Quarterly (139): 644–668.
^ David Pines, Efraim Sadka, Itzhak Zilcha, Topics in Public Economics: Theoretical and Applied Analysis, Cambridge University Press, 1998, s. 334.
^ "Chinese apartheid: Migrant labourers, numbering in hundreds of millions, who have been ejected from state concerns and co-operatives since the 1980s as China instituted "socialist capitalism", have to have six passes before they are allowed to work in provinces other than their own. In many cities, private schools for migrant labourers are routinely closed down to discourage migration." "From politics to health policies: why they're in trouble", The Star, 6 February 2007.
^ "The application of these regulations is reminiscent of apartheid South Africa's hated pass laws. Police carry out raids periodically to round up those tho do not possess a temporary residence permit. Those without papers are placed in detention centres and then removed from cities." Waddington, Jeremy. Globalization and Patterns of Labour Resistance, Routledge, 1999, p. 82.
^ Hewitt, Duncan (2008-06-15). China: Getting Rich First: A Modern Social History (1. Baskı). Pegasus. ISBN 1-933648-47-3.
^ "China tells crazy living buddhas to obtain permission before they reincarnate". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
^ "World's youngest political prisoner turns 17". The Washington Post. 23 Nisan 2006. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010.
^ Faison, Seth (18 Kasım 1998). "Icy Wind From Beijing Chills the Monks of Tibet". The New York Times. 17 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010.
^ "Search , Human Rights Watch". China.hrw.org. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2011.
^ Johnson, Ian, Wild Grass: three portraits of change in modern china, Vintage 8 Mart 2005)
^ 23 Mart 2000, The crackdown on Falun Gong and other so-called heretical organizations 11 Temmuz 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Uluslararası Af Örgütü

[xinhuanet_human_rights-1] "Human rights can be manifested differently". China Daily. 12 Aralık 2005. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.

[2] "Progress in China's Human Rights Cause in 1996". Mart 1997. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.

[3] Belkin, Ira. China's Criminal Justice System: A Work in Progress 19 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yale Üniversitesi.

[Wenran-4] Luard, Tim (10 Kasım 2005). "China rethinks peasant 'apartheid'". BBC News. 8 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.

[econ2011-5] "Christians and lions". The Economist. 31 Aralık 2011. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "Citizens of the People's Republic of China enjoy freedom of speech, of the press, of assembly, of association, of procession and of demonstration." [1] 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[7] "China jails rights activist outspoken on Tibet". Reuters. 3 Nisan 2008. 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.

[8] "China 'to allow Olympic protests'". BBC News. 23 Haziran 2008. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008.

[9] Bristow, Michael (18 Ağustos 2008). "China 'yet to approve protests'". BBC News. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008.

[IHT-10] Andrew Jacobs (20 Ağustos 2008). "Too Old and Frail to Re-educate? Not in China". The New York Times. 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2009.

[11] "Freedom of the Press Report: China". Mayıs 2011. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2012.

[12] [2] 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "The Hijacked Potential of China's Internet", English translation of a chapter in the 2006 revised edition of Media Control in China published in Chinese by Liming Enterprises of Taiwan in 2006. Accessed 4 February 2007

[autogenerated2-13] Macleod, Calum. "China reviews 'apartheid' for 900 m peasants" 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Independent, 10 Haziran 2001.

[14] Cheng, T.; Selden, M. (1994). "The Origins and Social Consequences of China's Hukou System". The China Quarterly (139): 644–668.

[Wildasin-15] David Pines, Efraim Sadka, Itzhak Zilcha, Topics in Public Economics: Theoretical and Applied Analysis, Cambridge University Press, 1998, s. 334.

[TheStar-16] "Chinese apartheid: Migrant labourers, numbering in hundreds of millions, who have been ejected from state concerns and co-operatives since the 1980s as China instituted "socialist capitalism", have to have six passes before they are allowed to work in provinces other than their own. In many cities, private schools for migrant labourers are routinely closed down to discourage migration." "From politics to health policies: why they're in trouble", The Star, 6 February 2007.

[Waddington-17] "The application of these regulations is reminiscent of apartheid South Africa's hated pass laws. Police carry out raids periodically to round up those tho do not possess a temporary residence permit. Those without papers are placed in detention centres and then removed from cities." Waddington, Jeremy. Globalization and Patterns of Labour Resistance, Routledge, 1999, p. 82.

[18] Hewitt, Duncan (2008-06-15). China: Getting Rich First: A Modern Social History (1. Baskı). Pegasus. ISBN 1-933648-47-3.

[permissiontoreincarnate-19] "China tells crazy living buddhas to obtain permission before they reincarnate". 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.

[20] "World's youngest political prisoner turns 17". The Washington Post. 23 Nisan 2006. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010.

[icywind-21] Faison, Seth (18 Kasım 1998). "Icy Wind From Beijing Chills the Monks of Tibet". The New York Times. 17 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010.

[22] "Search , Human Rights Watch". China.hrw.org. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2011.

[wildgrass-23] Johnson, Ian, Wild Grass: three portraits of change in modern china, Vintage 8 Mart 2005)

[24] 23 Mart 2000, The crackdown on Falun Gong and other so-called heretical organizations 11 Temmuz 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Uluslararası Af Örgütü

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

g t d Asya'da insan hakları
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao
Kategori

Çin Halk Cumhuriyeti'nde insan hakları nedir?, Çin Halk Cumhuriyeti'nde insan hakları anlamı nedir?, Çin Halk Cumhuriyeti'nde insan hakları ne demektir?