Nijerya İç Savaşı

Nijerya İç Savaşı (Biafra Savaşı)
	; Haziran 1967'de bağımsızlığını ilan eden Biafra Cumhuriyeti
Tarih	6 Temmuz 1967–15 Ocak 1970;
Bölge	Güneydoğu Nijerya
Sonuç	Nijerya Zaferi Biafra tekrar Nijerya'ya katıldı;
Taraflar
Nijerya; Mısır (hava desteği); Destekleyenler:; Birleşik Krallık; ABD; Sovyetler Birliği; Fransa; Çin; Sudan; Çad; Nijer; Suriye; Suudi Arabistan; Cezayir; Bulgaristan	Biafra ; Destekleyenler:; Fransa; İsrail; Portekiz; Çekoslovakya; Güney Afrika; Tanzanya; Gabon; Fildişi Sahili; Zambiya ; Rodezya ; İspanya; Haiti
Komutanlar ve liderler
Yakubu Gowon; Murtala Mohammed; Benjamin Adekunle; Olusegun Obasanjo; Theophilus Danjuma; Ibrahim Babangida ×; Isaac Adaka Boro (ölü)	Odumegwu Ojukwu; Philip Effiong; Alexander Madiebo; Maj. Chudi Alaoma; Tim Onwuatuegwu (ölü); Victor Banjo ; Rolf Steiner; Joseph Achuzie; Taffy Williams; Carl Gustaf von Rosen
Güçler
120,000 (1970)	30,000 (1970)
Kayıplar
25,000 - 50,000 Askeri kayıp [kaynak belirtilmeli]	10,000 - 25,000 Askeri kayıp [kaynak belirtilmeli]

Nijerya İç Savaşı, diğer adıyla Biafra Savaşı, 6 Temmuz 1967-13 Ocak 1970 tarihleri arasında süren savaş. Nijerya'nın güneydoğu illerinin Biafra Cumhuriyeti adı altında ülkede ayrılmak istemesi sebebiyle çıkmıştır.^[12]

Sınır Tanımayan Doktorlar (Fransızca: Médecins Sans Frontières) örgütü, savaşın ardından 1971 yılında savaş sırasında kuşatılmış Biafra'da çalışmış Bernard Kouchner liderliğindeki Fransız doktorlar tarafından kurulmuştur.

Savaşın nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaş, Nijerya'nın farklı grupları arasındaki ciddi ekonomik, etnik ve dinsel gerginliklerden doğmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]} Diğer birçok Afrika ülkesi gibi Nijerya da Avrupalı güçler tarafından yapay olarak bir araya getirilmişti. 1960'ta İngiltere'den bağımsızlığını kazanan Nijerya'da 300'e yakın farklı etnik grup ve kabile bulunmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nijerya'yı oluşturan etnik grupların en büyüğü, kuzeyde yer alan çoğunluğu müslüman Hausa halkıdır. Bu grubu güneybatıda yerleşmiş yarı Hristiyan, yarı müslüman Yoruba halkı ve çoğunluğu Hristiyan Igbo halkı takip eder. Bağımsızlığın kazanıldığı dönemde Hausa ve Igbo siyasi partileri arasında kurulan muhafazakâr koalisyon Nijerya'yı 1960-1966 yılları arasında yönetmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu koalisyon Yoruba partilerini içermemişti. Koalisyondan en kârlı çıkan taraf ise Igbolardı, yeni kurulmuş ülkedeki en iyi iş kolları ve iş pozisyonlarını ele geçirmişlerdi.

Batılı Yorubalar merkez solda yer alan reformcu parti Hareket Grubu'nu (İngilizce:Action Group) destekliyordu. Bu parti kuzeyli muhafazakâr müslüman blokça hoş karşılanmamaktaydı. Batıda muhafazakâr Yorubalarca yapılan bir "saray darbesi", Yorubaların muhafazakâr çizgide ikinci bir siyasi parti kurmasına sebep oldu. NNDP isimli bu parti kuzeyli Hausalarla bir koalisyon kurmaya hazırdı. Yeni oluşacak politik durum, Igbo hakimiyeti altındaki doğunun gücünü tehdit etmekte ve Igbo seçkinlerini bağımsızlık sonrası kazançlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya bırakmaktaydı.

1965 seçimlerinde; kuzeyliler ve muhafazakâr batılılarca desteklenen Nijerya Ulusal Müslümanlar Birliği (Nigerian National Alliance of the Muslim) ile doğulular ve ilerici batılılar tarafından desteklenen Birleşik İlerici Hristiyan Birliği (United Progressive Grand Alliance of the Christian) arasında mücadele yaşandı.^{[kaynak belirtilmeli]} Abubakar Tafawa Balewa etrafında kurulmuş kuzeyli ve batılıların birliği, geniş çaplı seçim hileleri olduğu iddiaları altında ezici bir zafer kazandı.

Askeri darbe[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçime hile karıştırıldığı iddiaları, çoğu binbaşı ve yüzbaşı rütbelerinde olan Igbo subayları tarafından 15 Ocak 1966'da düzenlenen darbenin en önemli sebeplerindendi. Bu darbe bir Igbo ve Nijerya Ordusu'nun başı olan General Johnson Aguiyi-Ironsi'nin başkan olarak kontrolü eline almasına ve Nijerya'nın ilk askeri yöneticisi olmasına yol açtı. Darbenin kendisi ise Ironsi'nin orduyu komploculara karşı yönlendirmesi sebebiyle başarısız oldu. Ironsi daha sonra askeri yönetimi yürürlüğe soktu, buna gerekçe olarak ise demokratik kurumların başarısız olduğunu ve bu kurumları savunduğu dönemde demokrasiye geri dönmeden önce bu kurumların düzenlenmesi ve tem izlenmesi gerektiğini söyledi. Darbe başarısız olmasına rağmen, biri hariç beş darbecinin hepsinin İgbo olması ve bir İgbo olan İronsi'nin Yoruba ve Hausa'lar yerine İgbo'ları terfi ettirmesi sebebiyle en çok İgbo halkı için yararlı olduğu düşünülür.^[13] 29 Temmuz 1966'da Kuzeyliler bir karşı-darbe düzenlediler. Bu darbe yarbay Murtala Mohammed tarafından yönetiliyordu. Bu darbe ile Yarbay Yakubu Gowon yönetime geçti.^[14] Darbe ve karşı-darbe etnik gerilimleri tırmandırdı ve Eylül 1966'da Müslüman kuzeyde yaşayan Hristiyan İgbo'ların kitleler hâlinde katledilmesine sebep oldu.

Nijer nehri deltasında, ülkenin güneydoğu ile güney bölgelerinde yer alan dar nehirler ve bataklıklarla kaplı alanda yüksek miktarda petrol bulunuğunun anlaşılması ile güneydoğu bölgelerinde bu petrol bölgesini kontrol altına alıp kendine yeterli ve daha zengin hale gelme fikri yükselişe geçti. Ancak doğuluların güçünün ellerinden alınması, birçok kişinin kuzey ve batıdakilerin petrol gelirlerini kendi bölgeleri için kullanacağı düşüncesine itti. Petrolün keşfinden önce Nijerya'nın zenginliğini sağlayan güneyde üretilen tarım ürünleri ve kuzeydeki mineral madenciliğiydi. Kuzey, 1965'e dek düşük seviyede de olsa Nijerya'dan ayrılma ve kendi gelirini bölge halkına sunmayı talep ediyordu. Bu talepler, güneydoğuda bulunan petrolün Nijerya'nın ana gelir kaynağı olacağının fark edilmesiyle dinmiş gibi göründü. Bu durum, İgbo'ların kuzeylilerin petrol ile kendi bölgelerine gelir sağlayacağı korkualrını pekiştirdi.

Ayrılma[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Mayıs 1967'de İgbo hakimiyetindeki güneydoğunun askeri valisi Albay Odumegwu Ojukwu, kuzeylilerin katliamları ve seçim hilelerini belirterek güney parlamentosunun, Nijerya'nın güneydoğu kesiminin Biafra Cumhuriyeti adı altında ülkeden ayrılarak bağımsızlığını ilan ettiğini duyurdu. Avrupa ve dünyada büyük sempati görmesine rağmen, Biafra Cumhuriyeti sadece dört ülke tarafından tanındı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Aburi, Gana'daki Aburi Girişimi de dahil olmak üzere yapılan birçok barış girişimi sonuçsuz kaldı ve sıcak savaş gelişti. Ojukwu, Aburi Girişimi'nde federasyon yerine Nijerya'ya bağlı konfederasyon oluşturma üzerine anlaşma sağlamayı başardı, ancak daha sonra danışmanları bu anlaşmanın Gowon tarafından feshedildiğini bildirdiler. Bu durum Gowon ve Askeri Yönetim'in anlaşmalarına uymamaları olarak kabul edildi. Bu sırada danışmanları, Gowon'un Aburi'nin taleplerine politik olarak uygun son noktaya dek cevap verdiğini ve Aburi'nin fikirlerine uygun hareket ettiğinin farkındaydılar.^[15]

İç savaş[değiştir | kaynağı değiştir]

Nijerya hükûmeti,ayrılıkçı bölgeyi geri almak için askerî harekât başlattı. Savaş, 6 Temmuz 1967'de Nijerya Federal askerlerinin iki kolon hâlinde Biafra'ya doğru ilerlemesiyle başladı. Sağ kolon Nsukka kasabasına doğru ilerleyerek 14 Temmuz'da kasabayı ele geçirdi. Bu sırada sol kolon 12 Temmuz'da Garkem'i ele geçirmişti. Biafralılar ise 9 Temmuz'da kendi karşı hücumlarını başlatarak batıya ilerlemiş, Nijer nehrini geçerek Ortabatı Nijerya eyaletine ulaşmışlardı. Buradan sonra Biafra kuvvetleri Benin City'den geçerek 21 Ağustos'ta eyalet sınırında, başkent Lagos'a sadece 215 km mesafede yer alan Ore'ye ulaşmışlardı. 22 Eylül'de Nijerya kuvvetlerinin Benin City'yi geri almasına rağmen, Biafralılar ana hedefleri olan en fazla sayıda Nijerya Federal askerini bölgeye bağlı tutmayı başarmışlardı. Bu bölgedeki çatışmalarda Biafralıları geri püskürtmek ve toprakları geri almak için Nijerya 2. Piyade Bölüğü'nden dört tabur çatışmıştır. Bu taburlar üç kez geri püskürtülmüş, Ekim ayında Nijer Nehri'ni geçmeye çalışırken de binlerce asker kaybetmişlerdir.

Nijerya kuvvetlerinin yeniden organize olmasının zaman almasına rağmen, Biafra kuvvetlerinin tekrar saldırmaya olan gönülsüzlüğü savaşın kaderini değiştirmiştir. Saldırıya geçmeyen; deniz, kara ve hava ablukası altında olan Biafra avantajını kaybetmiş, bu dönemde güç dengesi Nijeryalıların lehine değişmiştir.

İsveçli ekzantrik Kont Carl Gustaf von Rosen; savaş sırasında çeşitli MiniCOINs uçuşları yönetmiştir. Rosen'in Biafra Hava Kuvvetleri beş uçağa sahipti, üç İsveçli ve iki Biafralıdan oluşmaktaydı.

Nijeryalılar, bir süre boyunca Biafra'yı kuşatarak savaşı yavaşlatmışlardır. Nijeryalılar Binbaşı Isaac Adaka Boro yönetimindeki amfibik çıkartma harekâtı sonucu Nijer Deltası'nda yer alan Bonny, Okrika ve Port Harcourt 26 Temmuz'da ele geçirdiler. Ardından 18 Ekim'de Nijerya 3. Deniz Piyade Komando Bölüğü Calabar limanını ele geçirdi. Kuzeyde Biafra kuvvetleri ana bölgeleri olan İgbo bölgesine geri püskürtülmüş, Biafra'nın başkenti Enugu şehri 4 Ekim'de Nijerya 1. Piyade Bölüğü'ne bağlı kuvvetlerce ele geçirilmişti. Biafralılar temel İgbo bölgelerinde direnmeye devam etmişlerdi, ancak burada sonunda Nijerya kuvetleri tarafından kuşatıldılar.

Bibliografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Shadows : Airlift and Airwar in Biafra and Nigeria 1967-1970, by Michael I. Draper (ISBN 1-902109-63-5)
On Wings of War: My Life as a Pilot Adventurer, by Jan Zumbach
Warfare of the 20th Century, by Christopher Chant; Chartwell Books, 1988.
The Nigerian Revolution and the Biafran War, by Alexander A. Madiebo; Fourth Dimension Publishers, 1980.
Ejibunu, Hassan Tai: Nigeria´s Delta Crisis: Root Causes and Peacelessness - EPU Research Papers: Issue 07/07, Stadtschlaining 2007

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
^ Biafra Revisited, 2006. Page 5.
^ Nigeria Since Independence: The First Twenty-five Years : International Relations, 1980. Page 204
^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
^ Genocide and the Europeans, 2010. Page 71.
^ Malcolm MacDonald: Bringing an End to Empire, 1995. Page 416.
^ Ethnic Politics in Kenya and Nigeria, 2001. Page 54.
^ Africa 1960–1970: Chronicle and Analysis, 2009. Page 423
^ There's A Riot Going On: Revolutionaries, Rock Stars, and the Rise and Fall of '60s Counter-Culture, 2007. Page 213.
^ The USSR in Third World Conflicts: Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars 1945-1980, 1986. Page 91
^ Lisa Sachs (1989). "Soyinka and the Nigerian Civil War" (İngilizce). 21 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.
^ Bu durum, bir İgbo olan Ironsi'nin diğer İgbo subaylar tarafından yapılan darbeye doğrudan bağlı olmamasındandır. Ayrıca ordunun çoğunlukla Kuzeyli erler ve subay İgbo'lardan oluşması, bu sebeple rütbe arttırımlarının çok sayıdaki İgbo subayı arasından olması genelde göz ardı edilir.
^ Gowon bir uzlaşma adayıydı. Bir azınlık kabilesinden gelen Gowon Hristiyan ve Kuzeyli'ydi, ayrıca ordu içinde iyi bir üne sahipti.
^ Ntieyong U. Akpan, The Struggle for Secession, 1966-1970: A Personal Account of the Nigerian Civil War.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nijerya İç Savaşı haritası24 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Nijerya İç Savaşı (Biafra), 1967-19702 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Nigerian Civil War - Marcus Garvey
Wole Soyinka ve Nijerya İç Savaşı
The Nigerian Civil War: Causes, Strategies, And Lessons Learnt17 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Short history and assessment of the MFI-9B "MiniCOIN" in Biafran air force service
Nicknames, Slogans, Local and Operational Names Associated with the Nigerian Civil War22 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Quick Kill in Slow Motion: The Nigerian Civil War16 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
A view of blunders in the Nigerian strategy28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Nigerian Civil War: Causes, Strategies, And Lessons Learnt2 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[litencyc.com-1] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.

[3] Biafra Revisited, 2006. Page 5.

[4] Nigeria Since Independence: The First Twenty-five Years : International Relations, 1980. Page 204

[africamasterweb.com-5] "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.

[6] Genocide and the Europeans, 2010. Page 71.

[7] Malcolm MacDonald: Bringing an End to Empire, 1995. Page 416.

[8] Ethnic Politics in Kenya and Nigeria, 2001. Page 54.

[9] Africa 1960–1970: Chronicle and Analysis, 2009. Page 423

[10] There's A Riot Going On: Revolutionaries, Rock Stars, and the Rise and Fall of '60s Counter-Culture, 2007. Page 213.

[11] The USSR in Third World Conflicts: Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars 1945-1980, 1986. Page 91

[Scholars-12] Lisa Sachs (1989). "Soyinka and the Nigerian Civil War" (İngilizce). 21 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.

[13] Bu durum, bir İgbo olan Ironsi'nin diğer İgbo subaylar tarafından yapılan darbeye doğrudan bağlı olmamasındandır. Ayrıca ordunun çoğunlukla Kuzeyli erler ve subay İgbo'lardan oluşması, bu sebeple rütbe arttırımlarının çok sayıdaki İgbo subayı arasından olması genelde göz ardı edilir.

[14] Gowon bir uzlaşma adayıydı. Bir azınlık kabilesinden gelen Gowon Hristiyan ve Kuzeyli'ydi, ayrıca ordu içinde iyi bir üne sahipti.

[NUA-15] Ntieyong U. Akpan, The Struggle for Secession, 1966-1970: A Personal Account of the Nigerian Civil War.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Nijerya İç Savaşı nedir?, Nijerya İç Savaşı anlamı nedir?, Nijerya İç Savaşı ne demektir?