Avrupa E-yolları

Avrupa E-yolları (İngilizce: International E-road network; Fransızca: Routeeuropéenne; Almanca:Europastraße; İtalyanca: Strade europee) Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından geliştirilmiş olan, Avrupa'da bulunan ana kara yollarını numaralandırma sistemidir. Avrupa ana karayollarına dâhil olan, çok defa ülkeler arası sınırları da geçen bu yollar; E 01'den başlayarak artar şekilde numaralandırılmıştır. Bu numaralama sistemi ilk defa 1975'te uygulanmış ve 1993'te sistemde büyük bir revizyon yapılmıştır. Bu numaralama Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu'na üye olan tüm ülkeleri kapsadığı için, Avrupa E-yolları ağına bağlı Kafkas ülkeleri (Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan) ve bazı Orta Asya ülkeleri (Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan) ana kara yolları da Avrupa E-yolu numaralandırma sistemine dâhildirler.

Sisteme dâhil birçok ülkede hem ulusal kara yolu numarası ve hem de Avrupa E-yolu numarası yollar üzerinde bulunan tabelalarda gösterilmektedir. Bazı ülkeler (İsveç ve Belçika) sadece Avrupa E-yolları numaraları kullanmakta ve E-yolları ağına dâhil yollar için değişik ulusal kara yolu numaralama sistemi kullanmamaktadır. İrlanda'da yollarda genellikle sadece ulusal numaralama sistemi numaraları verilmektedir ama 2007'den itibaren yenilenen Avrupa E-yolları ağına dâhil yollarda hem ulusal hem de Avrupa E-yolu numaraları gösterilmektedir. Birleşik Krallık içinde Avrupa E-yolu numaraları resmen kabul edilmemiştir ve bu ülkede hiçbir yol Avrupa-E yolu numarasını göstermemektedir.

Dünyanın diğer kıtalarında da benzer ülkeler arası kara yolları ağı geliştirme sistemleri bulunmaktadır: Mesela Amerika kıtası için Panamerikan Karayolu, Afrika kıtası için Trans-Afrika Otoyol Ağı ve Asya Otoyolu Projesi.

Numaralama sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNICE) tarafından Avrupa E-yolları için sınıflandırma ve numaralama şu prensiplere göre hazırlanmıştır:^[1]

Referanslı yollar ve referanslılar arası yollar ana ağ sistemi kara yolları olup A-sınıfı E-yolları olarak adlandırılmaktadır. İkinci derecede branş, bağlayıcı ve birleştirici yollara B-Sınıfı Avrupa E-yolları adı verilmiştir.
Genel olarak ikili sayılı numara verilen A-Sınıfı Avrupa E-yolları numaralaması için şu prensipler uygulanmıştır:

- Kuzey-güney referanslı yollar: Bunlara numara 5 ile biten ikili numara verilmiştir (Mesela E95.). Bu tip yollara verilen numaralar, batıdan doğuya doğru artmaktadır (Mesela E95, E5'e kıyasla daha doğudadır.).
- Batı-doğu referanslı yollar: Bunlara numara 0 ile biten ikili numara verilmiştir; (Mesela E70). Bu tip yollara verilen numaralar kuzeyden güneye doğru artmaktadır (Mesela E80, E70'e kıyasla daha güneydedir.).
- Kuzey-Güney referanslılar arası yollar: Bunlara tek ikili numara verilmiştir ve bu tek ikili numara, arası birleştirilen kuzey-güney referanslı yolların numaraları arasındadır. Mesela tek ikili numaralı E87 kuzey-güney referanslı E85 ile E95 yollarının arasını birleştirir. Bu tip yollara verilen numaralar batıdan doğuya doğru artmaktadır.
- Batı-doğu referanslılar arası yollar: Bunlara çift ikili numara verilmiştir ve bu çift ikili numara, arası birleştirilen batı-doğu referanslı yolların numaraları arasındadır. Mesela çift ikili numaralı E84 batı-doğu referanslı E80 ile E90 yollarının arasını birleştirir. Bu tip yollara verilen numaralar kuzeyden güneye doğru artmaktadır.
- E 99 yolunun doğusunda bulunan kuzey-güney A-sınıfı yollara, 101'den 129'a kadar olabilen, tek olan üçlü numara verilmiştir. Paragraf 2'de verilen diğer kurallar, bu yolların numaralanmasında uygulanmıştır.

Genel olarak üç sayılı numara verilen B-Sınıfı Avrupa E-yolları numaralaması için uygulanan prensipler şunlardır:
- B-Sınıfı Avrupa E-yollarına verilen üçlü sayıdan birincisi kuzeyindeki en yakın referanslı yolun ilk sayısı, ikincisi batısındaki en yakın referanslı yolun numarasının ilk sayısı ve üçüncü ise bir seri numarası olur.
- E 101 doğusunda bulunan B-sınıfı yollara 0'la başlayan ve 001'den 099'a kadar üçlü numara verilmiştir.

İstisnalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa E-yolları numaralama sistemi, 1975'te kurulduğu zaman yukarıdaki prensiplere çok sıkıca uyulmuştu. Fakat 1992'de büyük bir değişiklik yapılınca bazı istisnaların bulunabileceği prensibi kabul edilmiştir. Buna baş neden Avrupa E-yol numaralarının uygulanmasının ülkelere fazla maliyet yaratmasının istenmemesindendir. Şu anda istisnalar şunlardır:

E 47 ve E 55 olarak değiştirilmesi gerekirken sırasıyla İsveç ve Norveç'te 1992'den önceki numaraları olan E 6 ve E 4 numaralarını değiştirmeden tutmalarına izin verilmiştir. Bu iki ülke içinde sadece E-yolu numarası kullanılmaktadır ve ana yolların ulusal numaraları bulunmamaktadır, Bu nedenle E-numarası değiştirme kara yolu sisteminin tabelalarının hemen hepsinin değiştirilmesini gerektirmekte ve değiştirme maliyeti çok yüksek olmaktadır. İsveç ve Norveç dışında Danimarka'dan itibaren E 47 ve E 55 numaraları kullanılmaktadır.
Estonya'dan Polonya gidiş yolu olan E 67;
Finlandiya'da E 63 ve E 8;
İspanya ile Portekiz'de E 80

numaralanmasında ortaya çıkmıştır.

Sıralama için notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda verilen listelerde:

Bir tire ('-'), ismi verilen iki şehir/konum arasındaki kara yolu bağlantısını gösterir.
Üç nokta ('…') iki şehir/konum arasında ya deniz veya diğer su yüzeyinin bulunduğunu belirtir. Bu işaretlerle gösterme bu iki şehir/konum arasında bir feribot işletildiğini göstermez ve deniz/su üzerinde hiçbir bağlantı olmaması da olasıdır. Genel olarak uluslararası feribot bağlantıları özel şirketler tarafından herhangi bir devletin desteğini sağlamadan veya herhangi bir devlet ile anlaşma olmadan işletilmektedir. Bu nedenle feribot işletilmesi veya kaldırılması özel şirket inisiyatifine kalmıştır.

Kuzey-Güney Avrupa Otoyolu Projesi (TEM)[değiştir | kaynağı değiştir]

1977'de imzalanan anlaşma ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) desteğiyle hayata geçirilmiş bir projedir.

Proje adı "Trans-European North-South Motorway (TEM) Project" olan, Türkiye dâhil, on dört ülkede uygulanan bir projedir. Projede dört tane de gözlemci ülke yer almaktadır.

Proje, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun Ulaşım Biriminin (UNECE) altında yer alır.

Ana amaçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa'da ve projeye dâhil olan ülkelerdeki uluslararası kara trafiğini kolaylaştırmak,
Ulaşımın verimliliğini arttırmak,
Avrupa'nın içindeki otoyol ağını dengelemek ve açıklarını kapamak,
Avrupa'daki ulaşım altyapı sistemlerinin entegrasyonunu sağlamak.

Projenin başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Projeye dâhil olan ülkelerin çoğunun önemli ekonomik sıkıntılar yaşamasına rağmen 1 Ocak 2005 itibarıyla 23.325 km'lik projenin %45 ine tekabül eden 10.632 km'lik kısmı kullanımda, 1.106 km'si yapım aşamasındadır.
Otoyol yönetimi, yol ekonomisi, planlama ve dizayn, inşaat gibi konuların ayrıntılı ele alınmıştır.
Bir sürü dilde yayımlanan teknik belgeler (rehberler, öneriler, metotlar vs.) devamlı güncellenmektedir.
TEM ağındaki bilgiler işlenmekte ve güncellenmektedir.
Proje finansmanı için yeni yolların bulunmasına başlanmıştır.

Projeye dâhil olan ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gözlemci ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan

A-sınıfı Avrupa E-yolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Belçika'da E-yolları ağı
Bulgaristan'da E-yolları ağı
Finlandiya'da E-yolları ağı
Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'da E-yolları ağı
Almanya'da E-yolları ağı
Hollanda'da E-yolları ağı
Polonya'da E-yolları ağı
Romanya'da E-yolları ağı
Birleşik Krallık ve İrlanda'da E-yolları ağı
Ukrayna'da E-yolları ve diğer karayollar ağı
Belarus'ta E-yolları ağı
Türkiye'de E-yolları ağı

B-sınıfı Avrupa E-yolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Haugesund - Etne - Røldal - Haukeli - Vinje - Seljord - Hjartdal - Notodden - Kongsberg - Hokksund - Drammen
Ålesund - Skodje - Ørskog - Tresfjord - Åndalsnes - Lesja - Dover
Cork - Portlaoise
Amsterdam - Amersfoort
Amersfoort - Groningen
Hoogeveen - Bremen
Cukshaven - Walsrode
Sassnitz - Stralsund - Neubrandenburg - Berlin
Świecie - Poznań - Wrocław
Kaunas - Ukmergė - Daugavpils - Rēzekne - Otrov
Tallinn - Tartu - Luhamaa
Jõhvi - Tartu - Valga - Valka - Valmiera - Incukalns^[2]
Minsk - Gomel
Klaipėda - Palanga - Šiauliai - Panevėžys - Ukmergė - Vilnius
Utrecht - Breda
Vlissingen - Eindhoven
Anvers - Liège
Leuven - Hasselt - Heerlen - Aachen
Dortmund - Kassel
Radom - Rzeszów - Barwinek - Vysný Komárnik - Svidnik - Prešov
Varşova - Lublin - Lviv
Lublin - Kovel - Kiev
Vervallen
Trosna - Hloechiv
Saint-Brieuc - Caen
Calais - Rouen - Le Mans
Doornik - Brugge - Zeebrugge
Jabbeke - Zeebrugge
Brüksel - Metz
Nijvel - Reims
Lüksemburg - Aachen
Trier - Saarbrücken
Doornik - Halle
Chemnitz - Plauen - Hof
Karlovy Vary - Zilina
Giessen - Frankfurt - Mannheim
Svitavy - Brno - Wenen
Brno - Olomouc- Český Těšín - Krakau
Moekatsjevo - Lviv
Le Mans - Angers
Le Mans - Tours
Courtenay - Troyes
Remiremont - Mulhouse
Offenburg - Donaueschingen
Memmingen - Füssen
Münih - Garmisch-Partenkirchen - Mittenwald - Seefeld - Innsbruck
České Budějovice - Humpolec
Münih - Braunau - Wels - Linz
Bratislava - Zvolen - Košice
Trenčín - Žiar nad Hronom
Püspökladány - Nyíregyháza - Tsjop - Oezjhorod
Bacău - Braşov - Piteşti - Krayova
Bratislava - Dunajská Streda - Medvedov - Vámószabadi - Győr
Dej - Kaloşvar
Ploiești - Buzău
Saratel - Reghin - Toplita - Gheorgheni - Miercurea-Ciuc - Sfantu - Gheorghe - Chichis
Tişiţa - Tecuci - Albiţa - Leucheni - Çisinau - Odessa
Săbăoani - Iaşi - Beltzy - Mohelerpodolsc - Vinnıtsya - Jıtomır
Poltava - Kirovohrad - Çisinau - Giurgiulesti - Galati - Slobozia
Krasnodar - Djoubga
Niort - La Rochelle
La Rochelle - Saintes
Saintes - Angoulême - Limoges
Tours - Vierzon
Angoulême - Bordo
Digoin - Chalon-sur-Saône
Lyon - Pont-d'Ain
Ivrea - Torino
Wörgl - St. Johann - Lofer - Salzburg
Altenmarkt - Liezen
Klagenfurt - Loibl Pass - Naklo
Letenye - Torniyiszentmiklós^[3]
Balatonkeresztúr - Nagyatád - Barcs - Virovitica - Okučani - Banya Luka - Yayce - Donji Vakuf - Zenica
Subotica - Sombor - Osijek
Temeşvar - Arad - Oradea - Satu Mare
Lugoj - Deva
Agigea - Negru Voda/Kardam
Ashtarak - Gümrü - Ashotsk - Vale - Türkgözü - Posof - Kars - Horasan
Batum - Samtredia
Lyon - Grenoble
Cenevre - Chambéry - Marsilya
Valence - Grenoble
Orange - Marsilya
Torino - Savona
Rijeka - Pula - Koper
Bihać - Yayce - Donji Vakuf - Zenica - Sarayova - Užice - Čačak - Kraljevo - Kruševac - Pojate - Paraćin - Zaječar
Sarayova - Podgorica - Arnavutluk sınırı
Belgrad - Čačak - Nova Varoš - Bijelo Polje
Drobeta Turnu Severin - Niş
Jablanica - Velico Tırnovo - Sjoemen
Popovica - Eski Zağra - Burgaz
Coimbra - Viseu - Vila Real - Chaves - Verín
Bragança - Guarda - Castelo Branco - Portalegre - Évora - Beja - Ourique
Salamanca - Mérida - Sevilla
Bilbao - Logroño - Zaragoza
Famalicäo - Chaves
Torres Novas - Abrantes - Castelo Branco - Guarda
Roma - San Cesareo
Sassari - Olbia ... Civitavecchia - ile kavşak
Avellino - Salerno
Napoli - Avellino - Benevento - Canosa
Bari - Taranto
Spezzano Albanese - Sibari
Cosenza - Crotone
Sicignano degli Alburni - Potenza - Metapono
S. Eufemiu - Catanzaro
Petrovac - (Arnavutluk) sınırı - Prizren - Priştine
Ohrid - Arnavutluk sınırı
Yanya - Arnavutluk sınırı
Sofya - Köstendil - Kumanova
İzmit - Bursa - Balıkesir - Manisa - İzmir - Çeşme
Madrid - Valensiya
Jaén - Granada - Málaga
Mazara del Vallo - Gela
Buonfornello - Enna - Catania
Alcamo - Trapani
Yanya - Arta - Agrinion - Mesolongi
Aktio - Vonitsa - Amfilochia - Kerbeneş - Lamya
Tripoliçe - Sparta (Lakonia) - Githion
Elefsína - Thebe
Tiflis - Bagrataşen - Vanadzor
Alyat - Saatlı - Meğri - Ordubad - Culfa - Nahcivan - Sederek
Üçkuduk - Daşoğuz - Aşkabat - Gaudan
Kızılorda - Üçkuduk - Buhara
Guza - Semerkend
Ayni - Hokand
Taşkent - Hokand - Andican - Oş - İrkeştam
Duşanbe - Kulob - Kalaihumb - Khorog - Murgab - Kulma - Çin sınırı^[3]
Jirgatal - Horog - İşkaşim - Lyanga - Çin sınırı
Oş - Bişkek
Kokpek - Kegen - Tyup^[3]
Almatı - Kokpek - Chundzha - Koktal - Khorgos^[3]
Sarı-Özek - Koktal^[3]
Usharal - Dostık
Taskesken - Bakhtı
Zapadnoje - Zhaksy - Atbasar - Astana^[3]
Elabuga - Oefa^[4]
Jezkazgan - Karağandı - Pavlodar - Uspenka^[3]
Petropavl - Zapadnoe^[3]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İngilizce Wikipedia'da "International E-road network" maddesi 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim: 23 Kasım 2008)
Fransızca Wikipedia'da "Route européenne" maddesi 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Erişim: 23 Kasım 2008)
Felemenkçe Wikipedia'da "Europese weg" maddesi 30 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Felemenkçe) (Erişim: 23 Kasım 2008)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2008.
^ "E264 Jõhvi (Estonya) ile Incukalns (Letonya) arasında yeni yol" (PDF). 27 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2008.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; WG371 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "UN Economic and Social Council; Economic Commission for Europe; Inland Transport Commission; Report of the Working Party on Road Transport on its Ninety-fifth Session; TRANS/SC.1/369; 7 Kasım 2001" (PDF). 27 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2008.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2008.

[WG379-1-2] "E264 Jõhvi (Estonya) ile Incukalns (Letonya) arasında yeni yol" (PDF). 27 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2008.

[WG371-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; WG371 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[WG369-4] "UN Economic and Social Council; Economic Commission for Europe; Inland Transport Commission; Report of the Working Party on Road Transport on its Ninety-fifth Session; TRANS/SC.1/369; 7 Kasım 2001" (PDF). 27 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

TEM Otoyolu nedir?, TEM Otoyolu anlamı nedir?, TEM Otoyolu ne demektir?