Leipzig

Leipzig
Leipzig
	; Bayrak ; Arma
	Leipzig
Ulke	Almanya
Eyalet	Saksonya
Bağımsız şehir (Kreisfreie Städte)	Leipzig
İdare
• Belediye başkanı	Burkhard Jung (SPD)
Yüzölçümü
• Toplam	297,60 km²
Nüfus (31 Aralık 2018)
• Toplam	596,517
• Kent	1,016,048
• Metropol	3,500,000
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Posta kodu	04001-04357
Alan kodu	0341
	Resmî site; Leipzig.de

Leipzig, Almanya'nın Saksonya eyaletine bağlı 590.000 nüfusu aşkın büyük iki şehirden (diğeri Dresden) biridir. Leipzig Kuzey Alman Ovası'nın güney ucunda bulunmaktadır ve "Weisse Elster", "Pleisse" ve "Parthe" nehirlerinin kavşağında konumlanmıştır. Orta Saksonya eyaletinde aşağı Saksonya sınırında Halle şehri ile komşudur.

Şehir 1165'te berat alıp şehir statüsü kazanmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Leipzig Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu döneminden başlayarak iki önemli ticaret yolu olan antik Via Regia ve Via Imperii yollarının kavşağı olmasından dolayı devamlı olarak Almanya'nın önemli ticaret merkezi olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]} Şehirde bulunan üniversitenin önemi dolayısıyla da Leipzig Avrupa'nın önemli bir eğitim, müzik, kültür ve kitap basım merkezi de olmuştur. II. Dünya Savaşı'nda sonra Leipzig Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin önemli şehir merkezlerinden olmasına rağmen dünyada kültürel ve ekonomik önemini kaybetmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

1980'li yılların sonlarında Leipzig komünist rejimlerin orta ve doğu Avrupa'da yıkılmalarında önemli bir rol oynamıştır. Bu olaylara yol açan ilk hareket Leipzig'de St. Nicolas Kilisesi'ndeki bir barış ayininden sonra ortaya çıkmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Almanya'nın birleştirilmesinden sonra Leipzig şehri çok önemli değişmelere sahne olmuştur. Bazı önemli komünist dönemi yapımı binaları yıkılmış ve diğer tarihsel binalar restore edilmiştir. Şehirde modern bir toplu taşıma altyapısı geliştirilmiştir. Leipzig'in kültürel mirası olan Leipzig Operaevi, futbol takımının stadyumu ve çok tanınmış modern hayvanat bahçesi ile Almanya'nın sosyal ve kültürel hayatına büyük katkısı olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Amerikan Mercer adlı işletme danışma firmasının hazırladığı uluslararası "hayat kalitesi indeksi" anketlerinin sonuçlarına göre 2010'de Leipzig dünyada en iyi hayat yaşanabilen şehirler sırasında 68. sırayı almıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İsminin aslı[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig İslav sözcüğü "Lipsk"'den gelmektedir ve "ıhlamur ağaçlarının bulunduğu yerleşke" anlamına gelmektedir.

Kuruluştan 19. yüzyıl sonuna kadar[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig isminin ilk defa belgelerde görülmesi 1015'te "Merseburg" Piskoposu Thietmar'nin günlüklerinde bulunmaktadır. 1165'te Meissen Maragravi "II. Otto (Zengin Otto)" şehre ve şehirdeki pazarlara yazılı beratlar vermiştir. Leipzig ve bu şehrin ticareti Saksonya Krallığı ve sonunda Almanya'nın tarihsel gelişmesinin temelini oluşturmuştur. Orta Çağ'da başlatılan "Leipzig Ticaret Fuarı" dünyada hâlen ortada bulunan en eski tarihi olan ticaret fuarı olmuştur ve bu yıllık fuar dönemi uluslararası ticaret için önemli bir dış ticaret mevkii olmuştur.

Diğer bir yazılı belge Leipzig'de bulunan Pleisse Nehri üzerinde balık avlama hakları için verilen beratlardır. Bunlardan ilki 1385'te Margrav Genç Dietrich'in St Thomas kilisesi ve manastırına balık avlama imtiyazını veren berat belgesidir.^[1]

Şehir içinde ve etrafında çok sayıda manastır kurulmuştur,., Bunlar arsında en ilginçleri "Yalınayak Sokağı (Barfüssgässchen)" adının çıkmasına neden olan Benediktin Manastırı ve Ranstädter Steinweg (eski Via Regia) üzerinde kurulan ve günümüzde de hala bulunan sırf İrlandalı kesişlerin bulunduğu manastırdır.

1409'da Leipzig Üniversitesi kurulmuştur. Bu kurum Leipzig'in Alman hukuku çalışmaları merkezi ve şehrin bir kitap basım merkezi olmasına yol açmıştır. Böylece Alman Yüksek Mahkemesi (Reichsgericht) ile Alman Millî Kütüphanesi'nin de Leipzig'de kurulmasına yol açmıştır. Üniversitenin önemli mezunlarından birisi 1646'da Leipzig'de doğan ve 1661-1666'da Leipzig Üniversitesi'nde okuyup çalışan filozof ve matematikçi Gottfried Leibniz'dir.

Leipzig şehir aydınlatmada da öncülük etmiştir. 24 Aralık 1701'den itibaren şehir sokakları, konulan 700 gaz yağı lamba ile ve şehrin istihdam ettiği ışık memurları tarafından düzenli bir şekilde yakılıp söndürülmeleri sağlanmıştır.

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig bölgesi Prusya, Rusya, Avusturya ve İsveç koalisyon güçleri ile Naployon'un Fransa İmparatorluk güçleri arasında yapılan çarpışmalara sahne oldu. 1813'te yapılan Leipzig Muharebesi o zamanda ta I. Dünya Savaşı'na kadar görülmeyen büyük uluslararası ordular birbirleriyle karşı karşıya gelip savaşmasına sahne oldu ve bu muharebeye "Leipzig Uluslar Muharebesi" adı da verilmektedir. Bu muharebede yenilen Napolyon Bonepart Almanya'dan çekilmek zorunda kaldı ve sonunda Elba adasına sürülmesine neden oldu. 1913'te bu muharebenin 100. yılının kutlanması 1970'te birleştirilmiş Almanya tarafından hazırlandı.

İlk Alman uzun mesafe demiryolu Saksonya başkenti Dresden ile Leipzig arasında yapıldı. Avrupa içinde genişleyen demiryolları ağı için orta Avrupa demiryolu trafiği ağ merkezi olarak Leipzig gelişti. Bunun için 1839'da Leipzig'de "Leipzizig Santral" tren garı kuruldu. Bu terminal istasyon, biri Saksonya Kralı karşılamaları için Doğuda ve diğeri Almanya İmparatorunu karşılamak için batıda olan iki gayet büyük giriş salonu Avrupa'nın en şaşaalı istasyonlarından biri oldu.

19. yüzyılda Leipzig Almanya ve Saksonya Krallığı içinde gelişen liberalleşme hareketini merkezi oldu. İlk Alman işçi partisi, "Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein, ADAV" 23 Mayıs 1863'te Ferdinand Lassalle tarafından Leipzig'de kuruldu. Bu kuruluş toplantısına Almanya'nın her tarafından katılan yaklaşık 600 işçi delegesi Almanya'nın yeni demiryolu ağının merkezi olan Leipzig'e trenle geldiler.

Leipzig şehri birden hızla büyümeye başladı ve nüfus 1 milyon kişiye yaklaştı, Bu halkı barındırmak için büyük "Grunderzeit" bölgeleri yapılarak doldu ve harpler arasında imar hareketi ve harpteki zararlar bu bölgeleri ortadan kaldıramadı.

20. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig yüzyılın başlarında pamuklu iplik eğirmede Avrupa'da en önde giden şehir oldu. Leipzig'deki yerleşik pamuklu iplik fabrikası olan "Leipziğer Baumwollspinnerei" 1907'da beşinci üretim salonunu açtığı zaman Avrupa'da en büyük pamuklu iplik fabrikası olmuştu. Bu fabrika 240.000 ıgle günde 5 milyon kilogramdan daha fazla pamuk ipliği üretilmekte idi.^[2]

1930-1937 döneminde Leipzig Belediye başkanı olan Carl Friedrich Goerdeler Alaman Nazi Partisi ve bu partinin kurduğu hükûmete baş muhalif idi. 1937'de istifa ettikten sonra yerine gelen Nazi Partisi üyesi olan belediye başkan yardımcısı önce şehirde bulunan Felix Mendelssohn heykelinin yıktırıp tahrip ettirmiştir ve 1936'da da Kristal Gece nümayişlerinde şehrin güzide mimarı yapılarından olan 1855'te Mağrip stilli yapılmış olan Yahudi Sinagogu'nun tümüyle yıkılmasına göz yummuştur.

II. Dünya Savaşı yıllarında Leipzig'de bulunan Alman (özellikle savaş teçhizatı) fabrikaları Nazi istilasından sonra toplanan binlerce angarya köle işçiyi fabrikalarında çalıştırmışlardır.

2. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru müttefiklerin hava bombardıman akınları Leipzig'e büyük zararlara yol açmıştır. Fakat komşu Dresden şehrine yapılan bombardıman akınları gibi şehrin merkezinin tümünü tahrip eden yangın bombaları akınını Leipzig şehri görmemiştir ve bombardıman zayiatı çok şiddetli olmakla beraber bombardımanlar şehrin ortasını ancak bölük pörçük tahrip etmiştir.

Nisan 1945 sonlarında müttefik kara orduları Leipzig'e doğru yönelmişlerdi. 18 Nişan 'da Amerikan "2. Piyade Tümeni" ve "69. Piyade Tümeni" şehre girmeyi başardılar ve çok şiddetli bir şehir içi çarpışmalarından oluşan Nazi direnmesiyle karşılaştıktan sonra şehri ellerine geçirdiler. Bu şehir için çarpışmaları çok kere bloktan-bloka, apartmandan-apartmana karşı karşıya yakın dövüş halinde olmuştu.^[3]

Temmuz 1945'te Amerikan orduları daha önceden tespit edilmiş bulunan Amerikan-Rus orduları işgal sınır çizgisi anlaşmalarına uyarak Leipzig'den çekildi ve Kızıl Ordu birlikleri şehri işgal ettiler.

Bundan sonra Leipzig Soviet Rusya'nın kurmuş olduğu Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin en önemli şehirlerinden biri oldu.

20. yüzyılın ortalarında Leipzig Fuarı doğu-batı ticareti için çok önem kazandı. Şehrin güneyinde, Uluslar Muharebesi Anıtı civarında yapılanan Leipzig fuar binalarında organize edilen çeşitli fuarlar Doğu Avrupa'da kurulan ve Doğu Almanya'nın baş üyesi olduğu Comecon ülkeleri ekonomik bloğu ile yapılan ticaret müzakereleri ve ticaret kontratlarının yapılması için baş ticaret merkezi oldu.

1983'te başlayan barış hareketinin merkezlerinden biri olan Leipzig'de Ekim 1989'da St Nicolas Kilisesi'deki akşam ayinde yapılan barış dualarından sonra Almanya'da Doğu Alman rejimine en ciddi kütle protestolara Pazartesi günü başlamıştır. Bu protestolar ülkeye yayılarak Doğu Almanya;'nın sona ermesine yol açmıştır.^[4]

Leipzig 2012 Yaz Olimpiyatları için Almanya'nın şehir adayı idi; fakat bu müracaat kabul edilmedi ve bu olimpiyatlar Londra'da yapıldı.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig Almanya'da "Kuzey Avrupa Ovası"nın bir kısmı olan "Kuzey Alman Ovası"nın en güney tarafında bulunan "Leipzig Ovası" içinde bulunur ve "Weisse Elster", "Pleisse" ve "Parthe" adli üç nehrin birbirine kavuştuğu bir mevkide kurulmuştur. Genellikle şehrin konumlandığı bölge, "Leipzig Nehir Kenarı Ormanı" gibi, biraz bataklık arazidir; fakat şehrin kuzeyinde bazı kireçtaşı alanları da bulunmaktadır. Burada genel manzara ovalıktır ama bazı moren ve drumlin tepecikleri de bulunmaktadır.

Şehir sınırları içinde bazı ormanlar bulunmakla beraber Leipzig etrafındaki bölge nispeten ormansızdır. 20. yüzyılda bu bölgede bazı açık kömür madenleri işletmelerinden geriye büyük çukurlar kalmıştır. Bunların çoğunluğu göl veya gölete dönüştürülmektedir.

Leipzig Roma döneminden kalan, doğudan batıya ülkeyi kateden antik "Via Regiz - Kral Yolu" ile kuzeyden güneye uzanan "İmparatorluk Yolu - Via Imperii" yollarının kavşağında bulunmaktadır.

Orta Çağ'da Leipzig etrafı surlarla çevrili bir şehirdi. Günümüzde şehir merkezini çevreleyen "Çevre Yolu" bu eski surların yerine yapılmıştır ve surların nereden geçtiğini göstermektedir.

Semtler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel idare açısından Leipzig 1992'den itibaren 10 şehir bölgesine bölünmüştür ve bunlar 63 semti ihtiva etmektedir. Bu semtlerin bazıları Leipzig ile birleştirmiş olan şehir merkezi uzağındaki dış köylerdir.

Şehir bölgeleri,^[5] konumları ve komşu bölgelerle ilişkileri
Bölge	Nüfus	Alan km²	Nüfus per km²
Merkez	49.562	13,88	3.570
Kuzeydoğu	41.186	26.29	1.566
Doğu	69.666	40.74	1.710
Güneydoğu	51.139	34.65	1.476
Güney	57.434	16.92	3.394
Güneybatı	45.886	46.67	983
Batı	51.276	14.69	3.491
Eski Batı	46.009	26.09	1.764
Kuzeybatı	28.036	39.09	717
Kuzey	57.559	38.35	1.501

	Delitzsch	Jesewitz
Schkeuditz	Rackwitz	Taucha
		Borsdorf	Brandis
Markranstädt	Markkleeberg	Naunhof
Kitzen	Zwenkau	Großposna

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig bir kıtasal karasal iklim gösterir. Yazları sıcaklık bazen 30 °C'u geçer (2010'da 10 gün); kışları ise çok kere 0 °C'nin altına düşer (2010'da 62 gün).^[7] Almanya'nın sahilden uzak şehirlerinde olduğu gibi kışın düşen kar birkaç hafta ve hatta birkaç ay toprak üzerinde kalır.

Gözlemlerin başlamasından itibaren kaydedilmiş en sıcak gün 9 Ağustos 1992'de 38.8 °C ve en soğuk gün 14 Ocak 1987'de −24.1 °C olmuştur.^[8]

Görülecek turistik yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş kentler[değiştir | kaynağı değiştir]

Houston, Texas, Amerika Birleşik Devletleri^[9]
Addis Ababa, Etiyopya
Birmingham, Birleşik Krallık^[10]
Bologna, İtalya
Brno, Çekya^[11]
Kiev, Ukrayna
Lyon, Fransa^[12]
Nanjing, Çin
Filibe, Bulgaristan
Selanik, Yunanistan^[13]
Travnik, Bosna-Hersek
Herzliya, İsrail
Frankfurt, Almanya^[14]
Hanover, Almanya^[15]

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Leipzig Merkez Tren Gari
Leipzig - Yeni Belediye Srayai
Leipzig - Fedral İdare Mahkemesi
Leipzig - Leipzig Lohannapark
Leipzig - Palais Roßbach
Leipzig - Yeni Ticaret Fuari merkezi
Leipzig - Arena
Leipzig - Porsche musteri merkezi
Leipzig - Yeni Belediye Sarayi
Leipzig Operaevi
Leipzig = Kilisesi
Leipzig Central Tren Gari
Leipzing Üniversitesi Paulinum kilisesi
Leipzig - City-Hochhaus
Leipzig - Yeni Gewandhaus
Leipzig Hayvanat Bahcesi

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.neue-üfer.de/leipzig/pleisse_geschichte_fischerei.asp^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "History of the cotton mill". 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ Stanton, Shelby, World War II Order of Battle: An Encyclopediç Reference to U.S. Army Ground Forces from Battalion through Division, 1939-1946 (Revised Edition, 2006), Staçkpole Books, p. 78, 139.
^ "The day I outflanked the Stasi". BBC. 9 Ekim 2009. 2 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012. + video.
^ Ortsteilkatalog der Stadt Leipzig 2008
^ Geoklima 2.1
^ http://www.leipzig.de/ımperia/md/content/12_statistik-und-wahlen/lz_jb2011.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "LİM - Klimastatistik - Extremwerte". 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Leipzig - International Relations". Leipzig City Council. 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Partner Cities". Birmingham City Council. 15 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Brno - Partnerská města" (Çekçe). City of Brno. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Partner Cities of Lyon and Greater Lyon". Mairie de Lyon. 14 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Twinning Cities". City of Thessaloniki. 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Frankfurt: Partner Cities". Stadt Frankfurt am Main. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
^ "Hanover - Twin Towns" (Almanca). Hanover.de. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî belediye internet sitesi 16 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Curlie'de Leipzig (DMOZ tabanlı)
Leipzig sanal sehrinde 408 gorulecek yer 8 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
"Leipzig Zeitgeist" e-dergisi 8 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1] ttp://www.neue-üfer.de/leipzig/pleisse_geschichte_fischerei.asp^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] "History of the cotton mill". 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[3] Stanton, Shelby, World War II Order of Battle: An Encyclopediç Reference to U.S. Army Ground Forces from Battalion through Division, 1939-1946 (Revised Edition, 2006), Staçkpole Books, p. 78, 139.

[4] "The day I outflanked the Stasi". BBC. 9 Ekim 2009. 2 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012. + video.

[5] Ortsteilkatalog der Stadt Leipzig 2008

[6] Geoklima 2.1

[leipzig.de-7] ttp://www.leipzig.de/ımperia/md/content/12_statistik-und-wahlen/lz_jb2011.pdf^{[ölü/kırık bağlantı]}

[Klimastat-8] "LİM - Klimastatistik - Extremwerte". 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Leipzig-9] "Leipzig - International Relations". Leipzig City Council. 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Birmingham-10] "Partner Cities". Birmingham City Council. 15 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Brno-11] "Brno - Partnerská města" (Çekçe). City of Brno. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Lyon-12] "Partner Cities of Lyon and Greater Lyon". Mairie de Lyon. 14 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Selanik-13] "Twinning Cities". City of Thessaloniki. 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Frankfurt_am_Main-14] "Frankfurt: Partner Cities". Stadt Frankfurt am Main. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[Hanover-15] "Hanover - Twin Towns" (Almanca). Hanover.de. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

g t d Nüfuslarına göre Almanya'daki şehirler
1.000.000+	Berlin · Hamburg · Köln · Münih
500.000+	Bremen · Dortmund · Dresden · Duisburg · Düsseldorf · Essen · Frankfurt · Hannover · Leipzig · Nürnberg · Stuttgart
200.000+	Aachen · Augsburg · Bielefeld · Bochum · Bonn · Braunschweig · Chemnitz · Erfurt · Freiburg im Breisgau · Gelsenkirchen · Halle an der Saale · Karlsruhe · Kiel · Krefeld · Lübeck · Magdeburg · Mannheim · Mönchengladbach · Münster · Oberhausen · Rostock · Wiesbaden · Wuppertal
100.000+	Bergisch Gladbach · Bottrop · Bremerhaven · Cottbus · Darmstadt · Erlangen · Fürth · Gera · Göttingen · Hagen · Hamm · Heidelberg · Heilbronn · Herne · Hildesheim · Ingolstadt · Jena · Kassel · Koblenz · Leverkusen · Ludwigshafen · Mainz · Moers · Mülheim an der Ruhr · Neuss · Offenbach am Main · Oldenburg · Osnabrück · Paderborn · Pforzheim · Potsdam · Recklinghausen · Regensburg · Remscheid · Reutlingen · Saarbrücken · Salzgitter · Siegen · Solingen · Trier · Ulm · Wolfsburg · Würzburg
tam liste · belediyeler · metropol bölgeler · nüfusu 100.000'i aşan şehirler

Leipzig nedir?, Leipzig anlamı nedir?, Leipzig ne demektir?