Milano Milan
Komün
Citta di Milano Milano Şehri
Bayrak Arma
Milano'nun Milano ili ve Lombardiya Bölgesi'nde konumu
Milano Milano'nun İtalya'daki konumu
Ülke	İtalya
Bölge	Lombardiya
İl	Milano
Alt idari birimler	Liste Alan 1 Alan 2 Alan 3 Alan 4 Alan 5 Alan 6 Alan 7 Alan 8 Alan 9
İdare
• Belediye başkanı	Giuliano Pisapia (PdL)
Yüzölçümü
• Komün	183.77 km²
Rakım	120 m
Nüfus  (2018)
• Komün	1.372.810
• Yoğunluk	7205.26/km²
• Metropol	8,247,000
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAS)
Alan kodu	02
Resmî site www.comune.milano.it

"Santa Maria delle Grazie Kilisesi ve "Son Akşam Yemeği", Leonardo da Vinci

UNESCO Dünya Mirası
Konum	İtalya
Kriter	Kültür: i , ii
Referans	93
Tescil	1980 (4. oturum)
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika

Milano (Milano lehçesinde: Milan), Kuzey İtalya'da bulunan Lombardiya bölgesinde kendi ismini taşıyan Milano ilinde bulunan bir şehir ve bir komündür. Milano Lombardiya bölgesinin ve Milano'nun başkentidir.

Milano komünu nüfusu 1.372.000 kişi olup 2.370 km²'lik alanı ile (Roma'dan sonra) İtalya'nın ikinci büyük nüfuslu komünüdür. Milano çok büyük bir şehirleşmiş metropoliten bölgenin merkezindedir. Bu metropoliten bölgenin yüzölçümü İtalya'daki metropoliten bölgeler içinde en büyüktür. Nüfus bakımından Milano metropolitan alan nüfusu yaklaşık 8.247.000 kişi olup sırasıyla Istanbul, Moskova, Londra ve Paris'ten sonra Avrupa'nın en büyük metropoliten alanıdır.^[1]

Otomotiv ve moda sektörü şehrin en önemli gelir kaynağıdır.

Şehrin merkezinde dünyanın en büyük Gotik tarzdaki katedrali olan Duomo di Milano, dünyanın en eski alışveriş merkezlerinden biri olan Galleria Vittorio Emanuele II ve dünyanın en büyük tiyatro binalarından La Scala bulunur.

Milano'nun 15 km kuzeyinde bulunan Monza şehri otomobil sporları pistine sahiptir. Ülkenin en büyük spor kulüplerinden olan Milan ve Internazionale bu şehrin takımlarıdır. Ayrıca Expo 2015'e de ev sahipliği yapmıştır.

Milano-Torino arasında Trenitalia tarafından işletilen Eurostar hızlı trenleri vardır. Eurostar Avrupa'nın çoğu ülkesinin aksine İtalya'da hatların eski olması nedeniyle yavaş çalışmaktadır. 2008 yılı bitmeden tamamlanması olası olan Alta Velocità ray yenileme projesi bittiğinde Milano-Bologna arası 1 saate inecektir. Yeni terminali Benito Mussolini tarafından yaptırılmış olan Milano Merkez Tren İstasyonu en büyük tren istasyonudur.

Lombardiya'nın başkenti ve ulaşım merkezidir. Şehrin prestij sahibi kültürel geleneklerini, sayısı dörtten fazla olan üniversiteleri, Müzik Konservatuvarı, Sanat Akademisi, dünyanın en meşhur opera binalarından birisi olan La Scala, meşhur sanat galerileri ve kütüphanelerine emanet edilmiştir. Milano ayrıca, İtalyan basın yayınının başkentidir. İtalya'nın en modern kenti olan Milano'da hayatın yoğun olarak yaşandığı iki bulvar bulunmaktadır: Bu bulvarlardan daha kısa olanı, bugün kuzeyde Porta Ticinese ve güneyde Porta Nuova olmak üzere bazı kalıntılarına rastlanan 14. yüzyıl rampalarının yerini almıştır. Kale, şehrin savunma sistemlerinin bir parçası durumundaydı.

Geçmişin artistik gerçeğinin yanı sıra Milano, modern kent planı ile övünç duymaktadır. Modern binalar, özellikle Piazza Cavour, Via Turati, 30'dan fazla katı bulunan Piazza della Repubblica ve çevresinde yeni iş merkezleri kurulmakta olan 36 katlı Pirelli Gökdeleni'nin bulunduğu Piazza Duca d'Aosta gibi caddelerde görülebilir. 1964 yılından beri hizmet veren yeraltı metrosu bugün 3 hatlıdır.

Bir Avrupa ticaret merkezi olan Milano, ev sahipliği yaptığı uluslararası fuarlarına her yıl on binlerce iş adamını konuk etmektedir. İpek ticaretinde Lyon'u gerilerde bırakan Milano'da Orta Çağ Avrupası'nın meşhur Lombardia'lı sarraf ve faizcileri, yerlerini bugün sayısı 465'i bulan çeşitli bankalar ile onların şubelerine bırakmıştır.

31 Mart 2008'de dünyanın en büyük ve kapsamlı fuar organizasyonu kabul edilen Expo yarışını diğer aday olan İzmir'i 65'e karşı 86 oyla geride bırakarak kazanmış ve Expo 2015'e ev sahipliği yapma hakkını elde etmiştir.^[2]

Milano'da bulunan Dominiken Santa Maria della Gracia Manastiri ve Kilisesi ve manastır yemekhane duvarı üzerindeki Leonardo da Vinci'nin Son Aksam Yemegi tablosu UNESCO Dünya Mirası listesi listesinde bulunmaktadır.

Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Milano şehri yukarı Po Nehri ovasının batı-merkez bölümünde yerleşmiştir. Yakında bulunan Po Nehri'ne Alplerden inen Ticino Çayı ve Adda Çayı'nın katılma noktaları da şehre yakınındadır.

Milano'nun genel olarak, bazı kara iklimi nitelikleri de olan, nemli subtropik iklimi bulunmaktadır. Diğer önemli Kuzey İtalya ova şehirleri gibi, Milano'da da sıcak, nemli ve çok bunaltıcı yazlar ile soğuk ve yağışlı kışlar ortaya çıkar. Şehir merkezindeki ortalama sıcaklık ocak ayında 3 °C (Ocak minimumu −2 °C) ve temmuz ayında 25 °C (maksimum 30 °C) olur. Kışın kar yağışları beklenir ama karlı hava kısa sürer. Ortalama kar yağışı şehir merkezinde 21 cm olmuştur ve en fena kış olan Ocak 1985'te kar yağışı rekoru 70 cm olmuştu. Nemlilik tüm yıl içinde yüksektir. Şehirde çok yüksek kirlilik görülür. Şehir Po ovasında hava soğuk olduğu zamanlar çok kere dumanla karışık sise bürünür. Genellikle şehir merkezinde rüzgâr fazla esmez ancak bazı ilkbahar günleri Alplerden gelen "Tramontanta" fırtanaları ve kuzeydoğudan "Bora" rüzgârlarına benzer fırtınalı havalar olur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir ilk Insubres tarafından kurulduğunda adı Medhlan idi. Daha sonra M.Ö 222 civarında şehri işgal eden Roma İmparatorluğu ile Milano hızlı bir şekilde gelişmiştir.

Nüfus gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yy. son çeyreğinde İtalya birleştirildiğinde Milano nüfus itibarıyla İtalya'nın ikinci büyük şehri idi ve 21. yüzyılda da bu ikinci büyük şehir olma sırasını korumaktadır. 1936 yılına kadar nüfus bakımından Napoli birinci sırayı almaktaydı ve bundan sonra birinci sırayı Roma almıştır. Milano'nun belediye sınırları içinde nüfusu (1.743.427 kişi olan) zirve değerine 31 Aralık 1973'te yetişmiş ve bundan sonra (şehir belediye sınırları içindeki, yüksek ve yüksek-orta sınıfların varoşlara kaymaları dolayısıyla) nüfusu düşme göstermiştir. Bu şekilde metropoliten büyük Milano içinde bulunan civar şehir ve komünler alanı genişleyip daha yüksek sayıda nüfus taşımaya başlamışlardır. 19. yy ve 20.yy da Milano'nun belediye sınırları içindeki nüfusunun gelişmesi şu gösterimde görülebilir:

Kişi

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Sant'Ambrogio koruyucu azizidir.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Futbol İtalya'da en popüler olarak oynanan ve seyredilen spordur. Milano şehrinde uluslararası üne sahip iki futbol kulübü bulunmaktadır: Milan ve Internazionale. Bunlardan genellikle konuşulurken birincisine "Milan" ikincisine "Inter" olarak atıf yapılmaktadır. Bu iki takımın birbiriyle karşılaşmasına Milano Derby'si veya Milano Katedrali cephesinde bulunan Meryem (Madonnina) heykeline atıfla Derby della Madonnina adı verilmektedir.

Her iki takım da UEFA tarafından 5-yıldızlı stad olarak değerlendirilmiş, gerçek ismi "Giuseppe Meazza Stadı" olan, ama genellikle San Siro olarak anılan stadda oynamaktadırlar. Bu stad Avrupa'nın en büyük stadlarından biri olup oturmalı seyirci kapasitesi 80.000 üzerindedir.^[3]

Milano ve Manchester şehirleri UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğunu kazanan en az iki takımın (AC Milan ve Internazionale) (Manchester United ve Manchester City) bulunduğu tek Avrupa şehirleridir. AC Milan ve Internazionale takımları bunun yanında FIFA Kulüpler Dünya Kupası kazanmış kulüplerdir. Toplam olarak 10 tane Şampiyonlar Ligi kupası kazanan AC Milan takımı diğer Avrupa şehri takımlarına nisbetle en çok Şampiyonlar Ligi kupası kazanan takımdır.

Milano şehri yakınlarında bir büyük parkta Monza Formula 1 otomobil yarışı yapılma pisti ve yarışma merkezi bulunmaktadır. Bu pistin F1 yarışları için seyirci kapasitesi günümüzde yaklaşık 250.000 kişidir ama 1950'li yıllarda bu pist stadyumları 250.000 kişiye seyirci olarak yer sağlamaktaydılar. Monza F1 yarışlarının 1960'ta yeniden başlamasından beri, 1980 hariç, hemen hemen her yıl F1 yarışına sahne olmuştur.

Milano şehrinde İtalya'da bir popüler seyirci sporu olan basketbol sporunda ülkede en başarılı takım olan Olimpia Milano takımı bulunmaktadır. Bu takım kapasitesi 12.000 seyirci olan Mediolanum Forum arenasında oynamaktadır. Bu Milano takımı 28 defa İtalyan Serie A (basketbol) şampiyonluk kupası ve 3 defa EuroLeague kupasını kazanmıştır.

Milano şehri diğer spor karşılaşmaları arasında 1934 v2 1990'da FIFA Dünya Kupası, 1980'de Avrupa Futbol Şampiyonası; 2003'te "Dünya Kürek Şampiyonası"; 2009 Dünya Boks Şampiyonası ve 2010'da Erkekler Dünya Voleybol Şampiyonası turnuvaları için misafir şehir olmuştur.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Milano'da bulunan yüksek eğitim kurumları sayısı 39 üniversiteden oluşmaktadır. Bu üniversitelerde 44 fakülte bulunmaktadır. Milano yüksek eğitim kurumları her yıl yaklaşık 174.000 yeni öğrenci almakta ve bu İtalya'nın tümü için üniversite öğrenci girişlerinin %10'una eşit olmaktadır.^[4] Milano yüksek eğitim kurumlarından her yıl mezun olup üniversite diplomasi alan sayısı 34.000 üzerinde ve bu kurumlarda diplama üstü eğitim gören öğrenci saysı 5.000 civarında olup bunlar İtalya'da en yüksek sayılardır.^[5]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Milano İtalya'nın demiryolları ağının merkezlerinden biridir. Şehirde 5 tane ana tren garı bulunmaktadır. Bunlardan en çok yolcu çekini "Milano Santral İstasyonu"dur ve gelen-giden yolcu sayısı bakımından bu gar İtalya'nın en büyük istasyonlarından biridir. Milano'ya gelen ilk demiryolu 4 Ağustos 1840'ta sefere açılan Milano-Monza hattı idi.

16 Aralık 2009'dan itibaren 300 km/saat hıza uygun yüksek hızlı demiryolu hatları üzerinde Milano - Bologna - Floransa - Roma - Napoli - Palermo yönünde ve Torino - Milano yönünde hızlı tren seferleri başlamıştır. Hızlı tren servisi ile yolcu seyahat zamanları Milano-Torino arası 45 dakikaya; Milano-Bologna 1 saate; Milano-Floransa 1 saat 40 dakikaya; Milano-Napoli 4 şaate ve Milano-Salerno 4 saat 25 dakikaya düşürülmüştür.

Milano Metropoliten bölgesinde kamu taşıma ulaşımı olan 3 metropoliten demiryolu hattı; tramvay sistemi; troleybüs sistemi ve otobüs hatlarının işletmecisi "Azienda Trasporti Milanesi (ATM)" adlı kamu şirketidir. Bu şirket 86 komüne hizmet veren 1400 km uzunlukta bir kamu ulaşım sistemi işletmektedir. ATM bundan başka ana ulaşım değişim merkezlerinde bulunan otoparkları; şehrin tarihsel merkezindeki sokak otomobil park etme sistemini ve ticari merkezlerdeki oto-parkları "SostMilano" park-kardi sistemi ile idare etmektedir.

Milano'da "Milan Metro" adı verilen ve üç hattan oluşan ve 80 km uzunlukta olan yeraltı hızlı transit sistemi bulunmaktadadır. Hâlen 2015 Expo sergisine yetiştirmek üzere iki yeni hattın yapımı devam etmektedir. Şu andaki işletilen üç metro hattı şunlardır: kuzeydoğu-batı yönünde işleyen "Kırmızı Hat 1"; kuzeydoğu-güneydoğu yönünde işleyen "Yeşil Hat 2" ve kuzey-güney yönünde işleyen "Sarı Hat 3"

Milano şehri tramvay ağı yaklaşık 160 km uzunlukta 17 hattan oluşmaktadır. ATM tramvay sistemi hala sorun vermeden çalışmakta olan 1928 yılı yapısı tramvay vasıtaları kullanmaktadır.^[6]

Milano otobüs sistemi hatları uzunluğu yaklaşık 1.070 km'dir.

İtalya Bölgesel demiryolları tarafından işletilen Milano merkezinden varoşlarına giden sistemde 10 hat bulunmaktadır. 2011 sonunda yeni bölgesel demiryolları hatlarının servise girmesi planlanmıştır.

Milano Komün idaresi tarafından verilen ruhsatlarla kontrol edilen şehir taksi servisi özel şirketler tarafından işletilmektedir. Tüm Milano şehri ruhsatlı taksileri tek örnek beyaz renklidir. Taksi ücretleri önce bir sabit ücret ve sonra geçen zamana ve katedilen uzaklığa göre değişen ücretten oluşur. Şehir taksi şoförleri politik gücü dolayısıyla Milano belediyesi tarafından verilen ruhsat sayısı çok sınırlıdır.

Milano metropoliten şehri için uçak servisi yapan üç havaalanı bulunmaktadır:

• Milano-Malpensa Havalimanı: İtalya'da ikinci büyük hava alanıdır. Milano şehir merkezinden 45 km uzaktadır. Şehir merkezini bu hava alanına bağlayan demiryolları "Cadorna FN Garı" ve "Milano Centrale FS Ana Garı"dan kalkmaktadırlar. "Malpensa Express" demiryolu servisi 15 dakikada bir işlemektedir. Ayrıca Bölgesel S10 hattı bu hava alanına gitmektedir. Havalanına taksi servisi uzun ve nispeten çok pahalı olup tercih edilmemektedir. Bu havaalanı 2009'da 18.947.808 uçan müşteriye hizmet vermiştir.
• Linate Havalimanı: Milano komünü sınırlarındadır. Ülke içi ve kısa mesafeli uluslararası uçak servisleri için kullanılmaktadır. Milano şehir merkezi ile bağlantısı "Ekprese Otobüs X83 Hattı"; "Otobüs Hattı 73" ve Milano Santral İstasyonu otobüs terminalinden "ATM Mekik Otobüs" servisi ile sağlanır. Bu havaalanı 2009'da 19 milyon uçan müşteriye hizmet vermiştir.
• Orio al Serio Havalimanı: Bergamo şehri yakındadır. Ucuz hava yolları seferleri için Milano'ya yolcu taşımaktadır. "Milano Santral Garı" otobüs durağına giden düzenli mekik otobüs servisi vardır. 2009'da verdiği hizmet 7.160.008 uçan yolcudur.

Komşu komünler[değiştir | kaynağı değiştir]

Milano komünü şu komünlerle sınır komşusudur:Assago, Arese, Baranzate, Bollate, Bresso, Buccinasco, Cesano Boscone, Cologno Monzese, Corsico, Cormano, Cusago, Novate Milanese, Opera, Pero, Peschiera Borromeo, Rho, Rozzano, San Donato Milanese, Segrate, Sesto San Giovanni, Settimo Milanese, Trezzano sul Naviglio, Vimodrone

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Milano şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:^[7]

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Katedral Meydanı panoraması

Sfroza Kalesi orta avlusu panoraması

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Lombardiya
• Milano
• Quadronno
• İtalya'daki şehirler listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Milano ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Milano resmî websitesi15 Haziran 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Milano Haritası 17 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.