Parma
Komün
Comune di Parma
Bayrak Arma
Parma
Ülke	İtalya
Bölge	Emilia-Romagna
İl	Parma
İdare
• Belediye Başkanı	Michele Guerra
Yüzölçümü
• Toplam	260,77 km²
Rakım	55 m
Nüfus  (28 Ekim 2020)
• Toplam	198,292
• Yoğunluk	760/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Posta kodu	43121-43126
Alan kodu	0521
Resmî site www.comune.parma.it

Parma, İtalya'da Emilia-Romagna bölgesinde bulunan ve aynı ismi taşıyan Parma ilinin merkezi olan bir şehirdir. Parma'nın Etrüsk asıllı ismi antik Romalılar tarafından da kullanılmış ve Roma ordularının kullandığı yuvarlak kalkanlar da Parma olarak anılmışlardır. Parma şehrinin ortasında Parma Çayı adlı bir akarsu geçmektedir. Günümüzde Parma şehri jambonu (Prosciutto di Parma), özel "Parmesan" peyniri (Parmıgiano-Reggiano), şehrin çok güzel ve değişik mimarisi ve şehrin etrafındaki kırsal alanın güzelliği ile tanınmıştır. Parma'da bulunan Parma Üniversitesi Avrupa'nın en eski üniversitelerinden biridir.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

2007 sayımına göre Emilia-Romagna bölgesinin Parma İlinde ikamet eden nüfus 177.069 kişi ölüp bunların %47,4'ü erkek ve %52,6'sı kadındı. Çalışmayan nüfus olarak, 18 yaşında ve küçük çocukların oranı %14,87 ve 65 yaş ve üstündekilerin oranı %22,90'dı. Bu oranlar İtalya'nın tümü için çocuklar için %18,06 ve emekliler için %19,94 ile karşılaştırılmalıdır. 2002-2007 döneminde Parma'daki nüfus artış %6,97 olurken tüm İtalya için bu %3,56 olmuştu.^[1][2] Doğum oranlarına gelince her 1000 kişi için doğan bebek sayısı Parma'da 8,53 iken tüm İtalya'da 9,45 olmuştur..

2006 itibarıyla Parma nüfusunun %90,91'i İtalyan asıllı idi. Yabancı ülke doğumluların gelince Avrupa'nın diğer ülkeleri (genellikle Arnavutluk, Romanya ve Ukrayna doğumlular) %3,61; Sahra-güneyi (genellikle Gana) doğumlular %2,86 ve Kuzey Afrika doğumlular %1,44 idi. Fakat yeni doğanların %17,9 oranının asgari bir ebeveyni yabancı doğumlu idi; ve bu İtalya'nın tümü için %10,3 olmuştu^[3]

Uzun dönemde Parma'da toplam nüfusun 10 yıllık sayım sonuçlarına göre gelişimi şu zaman grafiğinden görülebilir:

Görülebilir turistik yerler^[4][değiştir | kaynağı değiştir]

Saraylar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Palazzo della Pilotta (1583): Bu yapıda altı ayrı kültürel kurum bulunmaktadır:
  • Özellikle seçkin Parma ekolü ressam eserini sergileyen "Parma Güzel Sanatlar Akademisi"';
  • "Palatine Kütüphanesi";
  • "Parma Millî Galerisi"
  • "Arkeoloji Müzesi"
  • "Bodoni Müzesi"^[5]
  • "Teatro Farnese.
• Düklük Sarayı (1561-..): Eskiden Sfroza sülalesi ait bir şatonun mevkiine mimar Jacopo Barozzi da Vignola tarafından Dük "Ottavio Farnese" için yapılmıştır. 17. ve 18. yüzyıllarda bu bina genişletilmiştir. Bu sarayın bir eki Palazzo Eucherio Sanvitale olup bu binada 16. yüzyıldan gelmiş Gianfrancesco d'Agrate yapıldığı tahmin edilen süsler ve ressam Parmigianino yapılmış bir fresko duvar tablosu bulunur. Bu sarayın etrafında Vignola tarafından planlanmış Düklük Parkı bulunmaktadır. Bu Park 1749'da Fransız Stili Bahçe şekline dönüştürülmüştür.
• Palazzo del Comune (Belediye sarayı (1627).
• Palazzo del Governatore ("Vali'nin Sarayı") 13. yüzyıl yapımı.
• Piskopos'un Sarayı (1055).
• Ospedale Vecchio (Eski Hastane): 1250'de yapılıp Rönesans çağlarında yenilenmiştir. Günümüzde Devlet Arşivi ve Belediye Halk Kütüphanesi görevi yapmaktadır.

Kiliseler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Katedral: 12. yüzyılda Romenesk mimarı tarzında yapılmıştır. Benedetto Antelami 12. yüzyılda yaptığı bir heykeli ve Antonio da Correggio tarafından 16. yüzyılda yapılan bir şaheser fresko tabloyu içinde bulundurmaktadır.
• Vaftizhane: Katedralin yanındadır ve 1196'de başlanan yapının mimarı Benedetto Antelami'dır
• San Giovanni Evangelista Manastır Kilisesi: Başta 10. yüzyılda Katedralin apsisi arkasında yapılmıştır ama 1498 ve 1510'da yangınlardan sonra yeniden yapılmıştır. Cephesi ve çan kulesi Simone Moschino tarafından geç Mannerist mimarı usulüne göre yapılmıştır ve içerisi Latin salıpı planın iki geçitli olarak planlanmıştır. 1520-1522 arasında kubbesine Correggio "Aziz Yohanna'nın Hayali" adlı bir fresko hazırlamıştır. Bu eserdeki figürler için kubbe altından bakılınca yaratılan perspektif illüzyonu ile bu eserin emsalsiz bir şaheser olduğu kabul edilmektedir. Bernardo Falconi sunak için bir kanatlı erkek bebek resmi hazırlamıştır. Ayrıca açık avlu etrafında üstü kemerli yürüyüş yerleri dikkate değmektedir. Kitaplığında 15. ve 16. yüzyıldan kalma yazma ve basılı kitaplar bulunmaktadır.
• Santa Maria della Steccata: dinsel sığınma binası.
• San Paolo Benediktin Manastırı: Yapım 11. yüzyıl. "Camera di San Paolo" adı verilen (1519-1520)de hazırlanan Correggio freskolarını bulundurmaktadır. Alessandro Araldi eserleri de buradadır.
• San Francesco del Prato Kilisesi: Gotik Mimarı tarzında. Yapımı 13. yüzyıl. 19. yüzyılda Napolyon idaresinden 1990'lı yıllara kadar şehir hapishanesi olarak kullanılmıştır. Bundan sonra binanın cephesinde bulunan 16 pencere güne açılmıştır. 1461'de yapılan orijinal büyük vitray gül şeklindeki pencere Orta Çağ geleneklerine göre 16 kısımdan oluşmuştu. Conçezione Hitabet şapeli ressam Michelangelo Anselmi ve Francesco Rondan tarafından yapılan freskoları ihtiva etmektedir. Eskiden sunakta bulunan Girolamo Mazzola Bedoli eseri resim günümüzde Parma Millî Galerisi'nde bulunmaktadır.
• Santa Croce Kilisesi: Yapımı 12. yüzyıl başları. İlk yapıldığında Romanesk mimarı şekillerine uygundu. Fakat 1415'te ve 1635-1666'da yapılan yenileştirmelerle şekli değiştirilmiş ve yeni St Jozef şapeli, yeni kubbe, yeni rahipler dairesi ve yeni geniş ekleri ile Romanesk mimarî stili hemen hemen kaybolmuştur. Giovanni Maria Conti della Camera, Francesco Reti ve Antonio Lombardı tarafından yapılmış olan fresko duvar resimleri bu ekler yapıldıkları zaman hazırlanmıştır.
• San Sepolcro Kilisesi: Yapımı 1275 ama 1506, 1603 ve 1701 yıllarında yenileştirilmiştir. 1710 yenileştirmesi ile Via Emelia'ya bakan tarafı tümüyle neoklasik mimarî stiline sokulmuştur. Barok stilindeki can kulesi 161'de yapılmıştır ve en son ek 1753'te bitmiştir. Bu binaya 1493-1495'te yapılmış olan eski manastır da eklenmiştir.
• Santa Maria del Quartiere Kilisesi :(1604-1619) Altıgen planındadır. Kubbenin freskoları Pier Antonio Bernabei ve çırakları tarafından yapılmıştır.

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Teatro Fernese (1618-1619): Mimarı Giovanni Battista Aleotti'dir. Tamamıyla ahşap bir yapıdır. Bu tiyatro binası Parma Dükü I. Renuccio Farnese tarafından I. Cosimo de Medici'nin Parma'yı ziyareti nedeniyle ısmarlanmıştır.
• Cittadella 16. yüzyıl. Büyük bir kale. Eski şehir surlarındaki açılmış büyük gedikleri kapamak niyetiyle Parma Dükü Alessandro Farnese tarafından yaptırılmıştır.
• Pons Lapidis veya "Roma Köprüsü" veya "Thoderik'in Köprüsü": Augustus imparatorluğu döneminde yaptırılmış olan taştan köprü
• Orto Botanico di Parma: Parma Üniversitesi'nin idare ettiği bir botanik bahçe
• Teatro Regio (Krallık Tiyatrosu): (1821-1829). Mimarı Nicola Bettoli. Neoklasik mimari stilinde bir cephesi bulunmaktadır. Parma şehrinin operaevidir.
• Auditorium Niccolò Paganını: Modern konser salonu. Mimarı Renzo Piano.
• Arturo Toscanını Müzesi: Meşhur orkestra şefinin doğduğu evde.
• Museo Lombardı Viyana Kongresi ile Parma Dükü yapılan Habsburg'lu Marie Louise'in ilk kocası Fransa İmparatoru Napolyon Bonapart'tan kalan hatıralarının saklandığı müze. Ayrıca 18. ve 19. yüzyılda Parma Düklüğü ile ilgili sanat eşyalarının ve tarihsel evrakın saklandığı müze.

Yiyecek ve Parma mutfağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Parma şehri mutfak zevki ve gelenekleri ve bazı özel yemekleri ile Avrupa'da çok tanınmıştır. Bunlar arasında kuru-tuzlama yöntemiyle yapılmış jambon (Parma jambonu), Emilio-Romangna bölgesinde yapılan, uzun dönem saklanabilen, sert yuvarlak lenger halinde Parmesan (Parmegiana-Reggiano) peyniri ve içleri dolgulu değişik pasta şekilleri (Tortelli ve Anolini) en iyi bilinenleridir. Parma İtalya'da besin sanayinin devleri olan "Barilla" grubu ve "Parmalat" şirketlerinin idare merkezlerinin ve en önemli üretim merkezlerinin bulunduğu şehirdir. 2004'te Avrupa Birliği tarafından "European Food Safety Authority (Avrupa Besin Güvenliği Otoritesi)" Parma'da kurulmuştur.

• 
  Gerçek "Parmesan" peyniri "Parmıgiano-Reggiano"
• 
  Parma Jambonu
• 
  Yeşillikli Tortelli
• 
  Et suyunda Anolini

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

• Parma

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Parma şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:

• Shijiazhuang, Çin
• Milwaukee, Wisconsin, Amerika Birleşik Devletleri
• Guadalajara, Mexico, Mexico
• Bourg-en-Bresse, Fransa
• Tours, Fransa
• Guadalajara, İspanya, İspanya
• Ljubljana, Slovenya
• Worms, Almanya
• Szeged, Macaristan
• Moncton, Kanada
• Stockton, California, Amerika Birleşik Devletleri

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Parma

• 
  15. yüzyılda Parma.]]
• 
  Parma Katedrali ve yanındaki Vaftizhane
• 
  Parma San Francesco Kilisesi
• 
  Pama Valinin Sarayı
• 
  'Camera di San Paolo Correggio fresko duvar tablolarından bir ayrıntı

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Emilia-Romagna
• Parma (il)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Parma ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Parma Belediyesi resmi websitesi31 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• Italyanca Wikipedia "Parma" maddesi 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• Avrupa Yiyecek The European Food Safety Authority Website

• Vikigezgin'de Parma ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

  • Parma'da en iyiler 7 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Parma'nin uydu goruntusu (Google Earth)
  • Parma Sehri 360° fotolari