Sırbistan

Sırbistan
Република Србија (Sırpça)
*Republika Srbija*
Sırbistan Cumhuriyeti
Sırbistan Република Србија (Sırpça) ; Republika Srbija; Sırbistan Cumhuriyeti
	Bayrak Arma
	Millî marş; Боже Правде / Bože Pravde; Adalet tanrısı;
Başkent; ve en büyük şehir	Belgrad; 44°48′K 20°28′D / 44.800°K 20.467°D
Resmî dil(ler)	Sırpça1
Tanınan bölgesel dil(ler)	Boşnakça; Rumence; Rusince; Macarca; Slovakça; Hırvatça; Rusça
Etnik gruplar	%83.3 Sırp ; %3,5 Macar ; %2.1 Çingene ; %2 Boşnak ; %9 Diğerleri [1]
Demonim	Sırp
Hükûmet	Üniter parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
• Cumhurbaşkanı	Aleksandar Vučić
• Başbakan	Ivica Dačić (vekaleten)
Yasama organı	Ulusal Meclis
Tarihçe
• Sırbistan Prensliği
• Sırbistan Prensliği	780
• Sırbistan Krallığı	1217
• Sırp İmparatorluğu	1346
• Osmanlı'nın Sırbistan'ı fethi	1459
• Birinci Sırp Ayaklanması	1804
• Bağımsızlık	1878
• Sırbistan Krallığı	1882
• Yugoslavya	1918
• Sırbistan-Karadağ	1992
• Sırbistan Cumhuriyeti	2006
Yüzölçümü
• Toplam	77.474 km2(Kosova hariç.) (112.)
• Su (%)	0,13
Nüfus
• 2022 sayımı	6.690.887 (Kosova hariç)
• Yoğunluk	86/km2 (130.)
GSYİH (SAGP)	2021 tahminî
• Toplam	141,927 milyar $ (79.)
• Kişi başına	20.545 $ (Kosova hariç.) (66..)
GSYİH (nominal)	2021 tahminî
• Toplam	60,435 milyar $ (80.)
• Kişi başına	8.748 $ (Kosova hariç.) (74.)
Gini (2019)	33.3; orta
İGE (2019)	0.806; çok yüksek · 64.
Para birimi	Sırp dinarı (RSD)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	381
İnternet alan adı	.rs
	Resmî site; https://www.predsednik.rs/en
	Sırbistan Cumhuriyeti’nde Kiril harfli Sırpça resmiyettedir. Bunun yanında, Voyvodina’da Rumence, Rusince, Macarca, Slovakça, Hırvatça dilleri resmiyettedir.;

Sırbistan veya resmî adıyla Sırbistan Cumhuriyeti (Република Србија (yardım·bilgi), Republika Srbija), Güneydoğu Avrupa'da Panonya Ovası ile Balkanların kesişiminde bulunan bir ülkedir. Kuzeyde Macaristan, batıda Hırvatistan ve Bosna-Hersek, güneybatıda Karadağ, güneyde Kuzey Makedonya, doğuda Romanya ve Bulgaristan ile çevrilidir. Ülkenin Arnavutluk ile sınırının tümü tartışmalı Kosova bölgesinde kalır.^[a] Sırbistan 7 milyon nüfusa sahiptir. Başkenti ve en büyük şehri Belgrad'dır.

Eski Taş Çağı'ndan beri insan yerleşimlerinin bulunduğu Sırbistan toprakları 6. yüzyılda Slav göçlerine uğradı, Erken Orta Çağ'da bölgede çeşitli zamanlarda Bizans, Frank ve Macar krallıklarına haraçgüzarlık yapan birçok bölgesel devlet kuruldu. Sırbistan Krallığı 1217'de Kutsal Makam ve İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafından tanındı ve Sırp İmparatorluğu adıyla 1346'da en geniş sınırlarına ulaştı. 16. yüzyılın ortalarında Osmanlılar günümüz Sırp topraklarının tümünü ele geçirdi. Osmanlı hakimiyeti zaman zaman Habsburg Monarşisi tarafından kesintiye uğradı. Habsburglar Voyvodina'dan başlayarak 17. yüzyıl sonlarından itibaren Merkez Sırbistan'a doğru genişledi. 19. yüzyıl başlarındaki Sırp İsyanları ile bölgenin ilk meşruti ulus devleti kuruldu. I. Dünya Savaşı'ndaki kayıplar ve eski Habsburg kraliyet toprağı Voyvodina'nın Sırbistan Krallığı'yla birleşmesinin ardından ülke diğer Güney Slav uluslarıyla Yugoslavya'yı kurdu. Yugoslavya değişik yönetim şekilleriyle varlığını 1990'lardaki Yugoslav Savaşları'na dek sürdürdü. Yugoslavya'nın dağılması sürecinde Sırbistan Karadağ ile bir birlik kurdu.^[2] Ancak birlik 2006'da barışçıl bir şekilde dağıldı, böylece 1918'den beri ilk kez Sırbistan egemen bir devlet oldu.^[3] 2008'de Kosova Meclisi tek taraflı bağımsızlık ilan etti. Kosova'nın bağımsızlığı uluslararası toplumdan farklı tepkiler aldı. Sırbistan halen Kosova'yı kendi toprağı kabul etmektedir.

Sırbistan üst-orta gelirli bir ekonomiye sahiptir. İnsani Gelişme Endeksi'nde 64. sıradadır. Üniter bir cumhuriyettir ve parlamenter sistemle yönetilir. Sırbistan BM, Avrupa Konseyi, AGİT, BİO, KEİ ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Antlaşması üyesidir. 2014'ten beri AB üyeliği için müzakereler yürüten ülke 2025'e kadar Avrupa Birliği'ne katılmayı hedeflemektedir.^[4] Sırbistan resmi olarak askeri tarafsızlık politikası yürütmektedir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını almıştır ve 420 yıl Osmanlı toprağı olarak kalmıştır. Balkanlar'da yer alan eski Yugoslavya'nın bir arada kalan iki parçası olan Sırbistan ve Karadağ'ın oluşturduğu Sırbistan-Karadağ Devlet Birliği, 21 Mayıs 2006 günü Karadağ'da düzenlenen referandum sonucu "De Facto" şekilde ortadan kalktı. Birliğin "De Jure" yani hukuki anlamda son bulmasıysa 3 Haziran 2006 tarihinde her iki ülke parlamentosunun birliğin sona ermesini onaylaması ile gerçekleşti.

Bu eski birlik içindeki iki ulusal oluşumu teşkil eden Sırbistan (başkenti Belgrad) ve Karadağ (başkenti Podgorica) artık kendi politikalarını belirleme serbestliğine sahiptirler.

Sırbistan, denizle bağlantısı bittiği için donanmasını satılığa çıkarmıştır. Ülkenin iki özerk bölgesi vardır. (Bunlardan Kosova ve Metohiya özerk Cumhuriyeti sınırlı tanınan bir bağımsız devlettir.) Birincisi başkenti Novi Sad olan Voyvodina'dır. Voyvodina'da yoğun bir Macar azınlığı bulunmaktadır. İkincisi başkenti Priştine olan Kosova ve Metohiyadır. Sırbistan nüfusunun %82'si Sırp, geri kalan %18'lik kısmı ise Macar, Boşnak, Roman ve diğer azınlıklar oluşturur.

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan’ın idari sistemi istatistiksel bölgeler, ilçeler ve belediyelerden oluşur.

Kosova ve Metohiya’daki Birimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi, 1998 yılında başlayan çatışmalar sonucunda 1999 yılından itibaren fiilen Sırbistan idari yapısından kopmuştur. 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını da ilan ederek, uluslararası tanınma süreci devam eden ayrı bir devlet statüsü kazanmıştır. Dolayısıyla Kosova ve Metohiya’daki idari birimler fiilen yoktur.

İstatistiksel Bölgeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan’ın en üst idari düzeyini istatistiksel bölgeler (Sırpça: Статистички регион) oluşturur. 2009 yılında Sırbistan Millî Meclisi ülkeyi 7 istatistiksel bölgeye ayıran “Eşit Bölgesel Kalkınma Kanunu” çıkarmıştır.^[5] 7 Nisan 2010 tarihinde Kanun tadil edilmiş, bölge sayısı 5 olarak düzenlenmiştir.^[6]

İlçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan’ın idari sisteminde istatistiksel bölgelerin içinde ilçeler (Sırpça: Управни округ veya Округ) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 29 ilçe vardır. Bunlardan 7’si Voyvodina’da, 8’i Şumadiya ve Batı Sırbistan’da, 9’u Güney ve Doğu Sırbistan’da, 5’i fiilen Sırbistan’da yer almayan Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi’nde yer alır.

Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan’ın idari sisteminde ilçelerin içinde belediyeler (Sırpça: Општина) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 150 adet belediye vardır. Bu idari birimler, Sırbistan’daki yerel yönetim merkezlerini oluştururlar. Ülkede belediye alanlarından 33 tanesi şehir belediyesi yapısındadır.^[7]

Sırbistan idari yapısında ayrıca 24 adet idari statüye sahip şehir vardır. Şehir yapılarından bazıları şehir belediyesi birimini oluştururken, bazı şehirler bu statüye sahip değildir. Belgrad, Novi Sad, Niş, Kragujevac, Požarevac ve Vranye olarak 6 şehir ülkedeki şehir belediyelerindendirler. Bu şehirlerin yapısında ayrıca birden fazla belediye birimi bulunur.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

2008-2012 Küresel Ekonomik Kriz Sırbistan ekonomisini etkilemiş, 2000'li yıllarda yüksek büyüme oranları yakalayan Sırbistan ekonomisi 2009-2012 yılları arasında küçülmüştür. İşsizlik, ülke ekonomisinin en önemli sorunu olmaya devam etmektedir. Avrupa Komisyonu'nun '2015 İlerleme Raporu'na göre, Sırbistan etkin bir piyasa ekonomisine ve Avrupa Birliği içinde rekabet gücüne sahip olmayı öngören Kophenang Ekonomik Kriterleri'ni kısmen karşılamaktadır. IMF ile Sırbistan arasında anlaşmaya varılan üç senelik program ile 1 milyar euro'luk 'stand-by' düzenlemesi 2015 Şubat ayı sonunda yürürlüğe girmiştir.^[8]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede büyük nüfus oranıyla yaşayan Sırpların dışında, başka etnik gruplar da vardır. Kuzey kesimde Macarlar, Rumenler, Slovaklar, Hırvatlar, Rusinler; orta ve güneyde Boşnaklar, Arnavutlar, Türkler yaşar. Bu gruplardan bazıları az nüfusa sahiptirler.

Sırbistan'ın resmî dili Sırpçadır. Ancak azınlık dilleri olarak, Macarca, Makedonca, Boşnakça, Hırvatça ve dilleri başta olmak üzere diğer azınlık dilleri konuşulur. Sırpların büyük çoğunluğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Ama aralarında Katolik ve az da olsa Protestan olanları vardır. Sancak bölgesinde yaşayanların çoğunluğu Boşnak kökenlidir.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan mutfağı, Balkan mutfaklarından biridir ve heterojen bir mutfaktır. Yemek kültürü olarak Türk mutfağı ile büyük ortaklıkları vardır. Uzun tarihî süreçteki beraber yaşama sonucunda Sırbistan mutfağında, bugün Türk yiyeceği sayılan birçok ürünü görmek mümkündür. Sarma (sarma), kebap (ćebap, ćevap), güveç (đuveć), baklava (baklava), börek (burek) bu mutfak ögelerinden birkaçıdır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan Ulusal Meclisi Binası
Belgrad Üniversitesi Binası
Novi Sad şehri
Niş şehri
Bor şehri
EXIT Festival
Somun içinde kebaplar
Güveç

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

A. ^ Kosova ve Metohiya bölgesi, de facto olarak Sırbistan’a bağlı değil, Kosova olarak ayrı bir devlettir. Sırbistan’a göre hukuken ülkenin bir parçasıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d "Serbia". International Monetary Fund. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.
^ "Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)". 3 Ekim 2010. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
^ "FR Yugoslavia Investment Profile 2001" (PDF). EBRD Country Promotion Programme. s. 3. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans" (PDF). European Commission. 9 Şubat 2018. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2018.
^ “Uvedeno sedam statističkih regiona” haberi 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. B92 (Sırpça)
^ “Смањење броја статистичких региона кроз измене Закона о регионалном развоју” 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti resmî internet sitesi (Sırpça)
^ 2011 Sırbistan Genel Nüfus Sayımı İlk Sonuçları 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Sırpça) (İngilizce)
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2016.
^ Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pod2.stat.gov.rs; 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

(İngilizce) People's Office of the President of the Republic
(İngilizce) National Bank of Serbia
(İngilizce) National Assembly of the Republic of Serbia
(İngilizce) President of the Republic of Serbia
(İngilizce) Government of the Republic of Serbia
Nacionalna turistička organizacija Srbije26 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Soko Banja Portal9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Soko Banja Smestaj3 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja Portal8 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja Smestaj31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Direktorijum4 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Banja Vrujci Smestaj24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[imf2-1] "Serbia". International Monetary Fund. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.

[SCGSuccession-2] "Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)". 3 Ekim 2010. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.

[EBRD_Country_Promotion_Programme-3] "FR Yugoslavia Investment Profile 2001" (PDF). EBRD Country Promotion Programme. s. 3. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[European_Commission_2018-4] "A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans" (PDF). European Commission. 9 Şubat 2018. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2018.

[5] “Uvedeno sedam statističkih regiona” haberi 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. B92 (Sırpça)

[6] “Смањење броја статистичких региона кроз измене Закона о регионалном развоју” 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti resmî internet sitesi (Sırpça)

[SR2011sayimi-7] 2011 Sırbistan Genel Nüfus Sayımı İlk Sonuçları 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Sırpça) (İngilizce)

[8] "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2016.

[2011-cesus-results-population-9] Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pod2.stat.gov.rs; 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir.

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Sırbistan büyük şehir ve merkezleri 2011 sayımı^[9]
	Sıra	Şehir ismi	İlçe	Nüfus	Sıra	Şehir ismi	İlçe	Nüfus
Belgrad Novi Sad	1	Belgrad	Belgrad	1.659.440	11	Šabac	Maçva	115.884	Niş Kraguyevaç
	2	Novi Sad	Güney Baçka	341.625	12	Caçka	Moravica	115.337
	3	Niş	Nişava	260.237	13	Semendire	Podunavlje	108.209
	4	Kraguyevaç	Šumadija	179.417	14	Yeni Pazar	Raška	100.410
	5	Leskofça	Jablanica	144.206	15	Valyeva	Kolubara	90.312
	6	Sobotka	Kuzey Baçka	141.554	16	Sombor	Batı Baçka	85.903
	7	Alacahisar	Rasina	128.752	17	İvranye	Pčinja	83.524
	8	Karanofça	Raška	125.448	18	Sremska Mitrovica	Srem	79.940
	9	Pançova	Güney Banat	123.414	19	Lozniçe	Maçva	79.327
	10	Zrenjanin	Orta Banat	123.362	20	Uziçe	Zlatibor	78.040

g t d Avrupa
Egemen devletler	Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Azerbaycan Belarus Belçika Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Karadağ Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Moldova Monako Norveç Polonya Portekiz Romanya Rusya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Türkiye Ukrayna Yunanistan Vatikan
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Güney Osetya Kosova Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Transdinyester
Bağımlı ve diğer bölgeler	Åland Aynoroz Cebelitarık Faroe Adaları Gagavuzya Guernsey Jersey Man Adası Svalbard

g t d Avrupa Konseyi
Kurumlar	Genel Sekreterlik Bakanlar Komitesi Parlamenterler Meclisi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi İnsan Hakları Mahkemesi İnsan Hakları Komisyonu Adaletin Etkinliği Komisyonu Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu Venedik Komisyonu
Üyeler	Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Azerbaycan Belçika Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Karadağ Kıbrıs Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Moldova Monako Norveç Polonya Portekiz Romanya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Türkiye Ukrayna Yunanistan
Adaylar	Belarus
Gözlemciler	Amerika Birleşik Devletleri İsrail Japonya Kanada Meksika Vatikan AB ile ilişkileri
Eski üyeler	Çekoslovakya (1991-1993) Rusya (1996-2022) Saar (1950-1956 ortaklık) Sırbistan-Karadağ (2003-2006)

g t d Karadeniz Ekonomik İşbirliği (BSEC)
Üyeler	Arnavutluk Azerbaycan Bulgaristan Ermenistan Gürcistan Moldova Romanya Rusya Türkiye Ukrayna Yunanistan
Sonradan katılan üyeler	Sırbistan
Üyelik başvurusu kabul edilmeyen ülkeler	Kuzey Makedonya Kıbrıs Cumhuriyeti
Gözlemci Ülkeler	Avusturya Almanya Amerika Birleşik Devletleri Belarus Çekya Fransa Hırvatistan İsrail İtalya Mısır Polonya Slovakya Tunus
Gözlemci Kuruluşlar	Uluslararası Karadeniz Kulübü Enerji Sözleşmesi Sekreterliği Karadeniz Komisyonu Avrupa Komisyonu Marmara Grubu Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı

g t d Uluslararası Frankofoni Örgütü'ne üye ve gözlemci ülkeler
Üyeler	Arnavutluk Andorra Belçika Fransız Topluluğu Benin Bulgaristan Burkina Faso Burundi Cibuti Çad Kongo Demokratik Cumhuriyeti Dominika Ekvator Ginesi Ermenistan Fas Fildişi Sahili Fransa Fransız Guyanası Guadeloupe Martinik St. Pierre ve Miquelon Gabon Gana¹ Gine Gine-Bissau Haiti İsviçre Kanada New Brunswick Québec Kamboçya Kamerun Kıbrıs Cumhuriyeti¹ Komorlar Kongo Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Laos Lüksemburg Lübnan Madagaskar Mali Mauritius Mısır Moritanya Moldova Monako Nijer Orta Afrika Cumhuriyeti Romanya Ruanda St. Lucia São Tomé ve Príncipe Senegal Seyşeller Togo Tunus Vanuatu Vietnam Yeşil Burun Adaları Yunanistan
Gözlemciler	Avusturya Çekya Gürcistan Hırvatistan Letonya Litvanya Macaristan Mozambik Polonya Sırbistan Slovakya Slovenya Tayland Ukrayna
¹ Ortak üye.

Sırbistan nedir?, Sırbistan anlamı nedir?, Sırbistan ne demektir?