Swansea Dinas a Sir Abertawe
Şehir
Slogan: Floreat Swansea
Galler Ülkesi içinde Swansea
Ülke	Birleşik Krallık
Kurucu Ülke	Galler
Kontluk	Swansea City and County
Şehir statüsü	1969
Yüzölçümü
• Şehir	380 km²
Nüfus  (2016)
• Şehir	179,485
• Yoğunluk	601/km²
• Kent	300,352
• Metropol	462,000
Zaman dilimi	UTC±00.00 (BAS)
• Yaz (YSU)	UTC+01.00 (BAYS)
Resmî site www.swansea.gov.uk

Swansea (/ˈswɒnzi/ swon-zee; Galce: Abertawe [abɛrˈtauɛ]),^[1] Birleşik Krallık'ta Galler'in güneyinde, eskiden Glamorgan Kontluğu'na bağlı ve şimdi kendi adı altında Swansea Şehir ve Kontluğu yöresel idaresine bağlı, Atlantik Okyanusu kıyısında bir büyük liman ve sahili olan ve şehir statüsü taşıyan bir idare ve yerleşim merkezidir. Galce adı Abertawe olup Tawe Nehri ağzı anlamındadır. Swansea'nin bağlı olduğu vilayet Swansea kentsel alanını kapsadığı gibi, çok tanınmış bir kırsal tabiat alanı olan Gower Yarımadası ile kırsal Lliw tepelerini de kapsamaktadır. Swansea şehir olma statüsünü 1969'da, şimdiki Kral III. Charles'ın Galler prensi olarak atanması sırasında bir şeref olarak almıştır.^[2] 1982 ise Swansea yöresel idaresinin başkanına Lord Mayor unvanı taşıma şerefi verilmiştir.^[3]

Önceleri bir ufak kasaba ve liman olan Swansea 18. yüzyılda ve 19. yüzyılda Sanayi Devrimi sırasında çok büyük gelişme gösterip, gayet çok hızla büyük bir işçi sınıfını barındıran bir nüfus merkezi ve istihdam sağlayan ağır sanayi merkezi olmuştur. Fakat 20. yüzyılda Birleşik Krallık'ın ağır sanayisinin çöküp, en sonunda hemen hemen ortadan kalkması ile özellikle Swansea (ve orada bulunan Aşağı Swansea Vadisi) bir endüstriyel harabe alanına dönmüştür. II. Dünya Savaşı'nda da o zamanlar hâlen bulunan ağır sanayi tesisleri dolayısıyla Swansea büyük Alman uçak bombardıman hücumlarına hedef olmuş ve şehir merkezi yerle bir olmuştur.

Swansea şehir merkezi II. Dünya Savaşı'ndan sonra yenilenmeye başlamıştır. Şehir merkezinde bulunan Marina, Glynn Vivia Sanat Galerisi, Swansea Müzesi, Dylan Thomas Merkezi, Çevre Merkezi ve (Avrupa'daki kapalı pazardan en büyüklerinden biri olan) Kapalı Pazar hep 20. yüzyıl ikinci yarısında yapılan binalar arasındadır. 1978'de Quadrant kapalı alışveriş merkezi, 1982'de St David Merkezi, 1970'te BT Kulesi, 1976'da Alexandra House binası, 1982'de Vilayet İdare Merkezi, 2005'te Ulusal Sahil Müzesi yapılıp açılmıştır. Swansea hâlen yenilenip gelişme göstermektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea arkeolojik bakımdan Gower Yarımadası'nda bulunan tarih-öncesine ait kalıtlar ve şehir içinde bulunmuş olan Roma zamanı kalıtlar dolayısıyla eski bir yerleşke olduğu sanısı doğurmakta ise de şehrin Vikingler tarafından Güney Galler'de kurulan bir sahil yerleşkesi olduğu adından anlaşılmaktadır. Bir Viking ismi olan "Sven"'in biraz yanlış söylenimi olan "Sweyn" ile eski Norse diline göre "körfez" olan "sey"den oluşup Svewn'in körfezi anlamına geldiği iddia edilmekte ve böylece şehrin isminin söyleniminin 'svan-si' değil, 'svans-i' (ˡswɒnzi') olması gerektiği bildirilmiştir.^[4] Şehrin Galce ismi olan "Aber Tawy" ise 13. yüzyılda yazılmış Galce şiirlerde ilk defa kullanılmıştır.

Normanlar İngiltere'yi zapt ettikten sonra Gower adı ile bir Galler Sınırı için lordluk bölgesi ihdas etmişlerdir. Bu bölgenin baş kasabası olarak Swansea seçilmiş ve Galler'de ilk olarak kasaba/belde olma beratları Swansea'ye verilmiştir. Şehrin modern isminin bir şekli olan 'Sweynesse' ise ilk defa 1158-1184 arasında 3. Warwick Baronu William de Newburgh'a verilmiş bir beratta görülmektedir. Bu berata göre Swansea'nin statüsünün "belde (borough)" olduğu ve bu kasabada yaşayanların da "beldeli (burgess)" olmaya hak kazandıkları kabul edilmektedir. 1215'te Kral John tarafından verilen ikinci bir berata göre ise beldenin ismi "Sweyneshe" olarak görülmektedir. Bu dönemden elde kalmış olan kasaba mühründe ise kasabanın adı "Sweyse" olarak verilmiştir.^[5]

1550ye kadar Swansea'nin limanı İngiltere'ye Galler'in içlerinde bulunan madenlerden çıkarılıp getirilen kömür ve çok büyük miktarlarda tarım topraklarını iyileştirmek için kullanılmak üzere, kireç taşı göndermek için liman terminali olmuştur. Bu sıralarda İngiltere'de Batı Bölgesi, Cornwall ve Devon sahilleri ile geliştirilen ticari bağlantılar ve mahalli kömür bulunması, Swansea'de büyük bakır arıtım ve üretim fabrikalarının açılmasına imkân sağlamıştır.

1720'de bile Swansea'de çok sayıda dışarıdan deniz yoluyla getirilen bakır cevherini işleyip arıtılmış bakır üreten fabrikalar bulunmaktaydı. Bunu takiben Gower yarımadasından başlayarak ta Güney Galler ülkesinin vadilerinin içlerine kadar birçok yerde kömür madenleri açılmaya başlamış ve maden cevheri arıtmacılığı Swansea'de diğer metallere de yayılmıştır. Sonraki bir 150 yılda Swansea'de bakır üretimi yanında, arsenik üretimi, çinko üretimi, kalay üretimi ile kalaylı teneke ve seramik üretimi üzerinde birçok fabrika faaliyete geçmiştir. Bu fabrikalarda çalışmak üzere Swansea'ye gelip yerleşen işçiler ile 17. yüzyılda, 1801'e kadar, şehrin nüfusu %500 artış göstermiş ve artış hızı azalmakla beraber Swansea'nin 19. yüzyılda büyümesi devam etmiştir. Bu gelişme 1880'li yıllarda İngiltere'de işlenen bakırın %80 Swansea'de üretilmesi zirvesine kadar devam etmiştir. Ancak sonra metal arıtma sanayilerinde gerileme başlamış ve 20. yüzyılın başlarında bir çöküme dönüşmüştür. Bu yüzyılın ikinci yarısında Swansea'nin eski fabrikaları kapanmıştır; özellikle Aşağı Swansea Vadisi bir endüstriyel mezarlık gibi fabrika kalıntılarıyla ve onların maden cevherini işledikten sonra geriye bıraktıkları dağlar gibi artık maddelerle dolu bulunmaktaydı.

Bu nedenle de Swansea limanı da atıl kalmıştır. Şu anda Swansea'nin eski limanındaki Kuzey Dokları Tawe Parkı; Güney Dokları Marina olmuştur. Limanın ancak şehir dışında bulunan kısımları eskisine nazaran çok küçük hacimde liman hizmetleri görmektedir.

İkinci Dünya Savaşı da Swansea için bir başka gerçek yıkıma yol açmıştır. Swansea'nin İngiltere'nin savaş gücüne, özellikle metal üretimi dolayısıyla, yaptığı büyük katkılar nedeniyle, Alman hava kuvvetleri şehre ve limana birkaç büyük bombardıman hücumu yapmış ve şehri ve limanı yerle bir etmeye çalışmıştır. Bu nedenle şu anda Swansea'de eski binalar az bulunmakta ve Swansea şehri 1950'lerde ve daha sonra yapılan binalar ile dolu bulunmaktadır.^[6]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea'de oturanların nüfusu, Birleşik Krallık 2001 Nüfus Sayımı verilerine Yöresel İdare alanında 228.100, yöresel idarenin kentsel alanında 169.880 ve geniş kentsel alanda 270.506 olarak tespit edilmiştir. Buna göre Swansea Birleşik Krallık'taki kentsel alanlar içinde 34'üncü sıradadır.^[7]

Coğrafik konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea'nin üç tarafı (kuzey, güney ve batısı) denizle çevrilidir: "Loughur Nehri" halici, Swansea Körfezi ve Bristol boğazı. Yöresel idare alanı 4 coğrafi bölge halinde incelenebilir:

• kuzeyde çorak kırlar halindeki Lliw tepeleri;
• batıda kırsal küçük köylerle dolu Gower Yarımadası;
• güney doğudan kuzey batıya uzanan deniz sahili ve Swansea vadisinde kentleşmiş şehir merkezi ve varoşları;
• ikinci bir kentleşmiş bölge olan ve yeni uydu mahalleleri ihtiva eden bölge.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea'nin gelişmesi Atlantik Okyanusu'nun gelgit gösteren denizine karşı doklarla donatılmış limana dayanmıştır; ama 20. yüzyılda deniz ulaşımı azalmış ve eski doklar kapatılmıştır. Şimdi Swansea'nin denize daha yakın tarafında limanı bulunmakta; bu limanda üç tane yüzer dok ve bir İrlanda feri terminali vardır. Swansea Dokları kompleksinin sahibi ve işleticisi özel "Associated British Ports" şirketidir. Limanda genel olarak büyük hacimli tarım maddeleri, kömür, çelik ve kereste kargoları işlem görmektedir.

Şehirdeki eski güney doklarında 410 tekne alan yeni Swansea Marinasi yapılmıştır. Tawe Nehri ağzında da 210 teknelik bir başka marina alanı bulunmaktadır. Atıl Prince of Wales dokları da marinaya dönüştürülmektedir.

M4 otoyolu Swansea'den geçmekte ve şehre 44-47 numaralı 4 kavşakla bağlıdır. A48 ana karayolu şehrin kuzeyinden geçip şehri batıya ve doğuya bağlar. A483 ve A4067 numaralı anayollar da kuzeyle bağlantı sağlarlar.

Şehir içi otobüs işletmesi çoğunlukla özel First Cymru şirketi tarafından sağlanır. Swansea şehre özel otomobil girişlerini azaltmak için bir Park-et-otobüse-bin sistemi uygulamakta; varoşlarda özel büyük bir otopark; bu otoparktan şehir merkezine özel bir otobüs hattı ve günlük bileşik park etme ve otobüs bileti sağlamaktadır.

Swansea, batı ve güney Galler'i bağlayan X40 şehirlerarası otobüs hattı üzerindedir ve National Express otobüs şirketi Swansea'yi Birleşik Krallık'ın ana şehirlerine ve Londra havaalanlarına bağlayan otobüsler işletmektedir.

Swansea demiryolu istasyonu Cardiff, Newport ve Londra hattı üzerindedir. Ayrıca Orta ve Kuzey Galler'i bağlayan demiryolu hatlar bulunmaktadır.

Swansea için uçak servisleri gereksimi Cardiff Uluslararası Havaalanı tarafından karşılanmaktadır. Gower Yarımadasında ufak bir hava alanı bulunmaktadır; bunun genişletilmesi için yapılan girişimler halk tarafından büyük protestolara yol açmıştır.

Ulaşımda çevre sorunlarına Swansea Yerel İdaresi çok önem vermektedir. Kırsal alanlarda dört değişik parkurla sırf bisikletler için yol sistemi yapılmıştır. Ayrıca şehir merkezinde kişileri bir yerden diğerine götürmek için bisiklet şekilde işletilen City Cruiser kiralık taşıyıcılar hazırlatmıştır. Şehre otomobil girişini önlemek için kurulan Park-et-otobüse-bin sistemi için sadece otobüs tarafından kullanılan Fabian Yolu adlı bir yol ve bu yol için nehri geçen özel bir köprü yapılmıştır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea 18. yüzyıldan itibaren, özellikle bakır için, madencilik ve metal arıtım için üretim merkezi olarak gelişmiştir. 1880'lerde İngiltere'ye ithal edilen bakır cevherinin %60'ı Swansea limanına gelip Aşağı Swansea Vadisi üretim fabrikalarında işlenmekteydi. Ancak İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bu ağır sanayi ve liman çökmüştür. Savaş sonrası yıllarda Swansea Birleşik Krallık'ın diğer eski ağır sanayi merkezleri ile birlikte post-sanayi sistemine girmiş ve ekonomisinde 'hizmet sektörü ağırlık kazanmıştır.

Şu anda Swansea'deki önemli ekonomi sektörleri eğitim ve sağlık hizmetleri ağırlıklı amme idaresi ve hizmetleri, dağıtım, otelcilik ve lokantacılık ağırlıklı turist ağırlama hizmetleri, bankacılık, finans ve sigortacılık hizmetleridir. Swansea devlet sektörü içinde Otomobil Sürücülük ve Vasıta Lisanslama Ajansı 4 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nın merkezi olarak bilinmektedir. Şehirde özel sektöre ait büyük istihdam merkezleri telefonla satış ve servis merkezleri, ticari ikmal için ofis arkası hizmetler ve küçük ve orta hacimli ve taşeroncu üretim olmaktadır. Swansea ekonomisi, ülkede diğer taşra şehirlerinde olduğu gibi, ana üst-idareye değil branş idaresine bağlı olduğu için yüksek işletmeci kolunda istihdam pek az bulunmaktadır. Bu nedenle Swansea'de gerçek ortalama gelir Güney İngiltere, hatta Galler başkenti Cardiff, gelir ortalamasının çok altında kalmaktadır.

Kültür ve spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Swansea'de iki üniversite bulunmaktadır.

Swansea Üniversitesi kampüsü Swansea Körfezi kıyısında Singleton Park'dadır. Üniversitenin mühendislik bölümü mühendislik tasarımlarında bilgisayar kullanımına öncülük yapmıştır. Fizik, Tarih, Almanca ve Kompüter Bilimleri bölümleri de en son resmî üniversite araştırma değerlendirilmesinde araştırma açısından mükemmel olarak nitelendirilmişlerdir.

Swansea Metropoliten Üniversitesi eski West Glamorgan Öğretmen Eğitim Koleji adında olup, önce Galler Üniversitesi'ne bağlı lisans eğitimi yapan yüksek öğretim enstitüsüne dönüştürülmüş ve Ocak 2008'de ise yeni ismi ile kendi adına lisans ve lisans üstü diplomaları verme hakkı verilerek Birleşik Krallık'ın en yeni üniversitesi olmuştur. Bu üniversite bir uygulamalı güzel sanat olan "mimarî renkli cam yapımı" üzerinde isim yapmıştır.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hâlen Swansea şehri ve vilayetinin üç Avrupa şehriyle kardeş şehir bağlantısı bulunmaktadır:

• Mannheim, Almanya
• Pau, Fransa
• Cork, İrlanda

Şu şehirlerle özel uluslararası bağlantılar vardır:

• Ferrara: İtalya
• Århus: Danimarka

Şu şehirlerle özel uluslararası dostluk ilişkileri yürutülmektedir:

• Nantong: Çin Halk Cumhuriyeti.
• New York: ABD.
• Lahey: Hollanda.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Swansea Yöresel İdare Konağı
• 
  Swansea Kalesi
• 
  Oystermouth kalesi: Shakespere piyesleri için mizansen.
• 
  Swansea Demiryolu İstasyonu.
• 
  Brangwyn Salonu
• 
  Swansea "Grand Theatre" Tiyatrosu
• 
  Swansea "Liberty Stadium"
• 
  Rhossili plajı: Gower Yarımadasındaki bir burundan manzara.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Swansea ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Curlie'de Swansea (DMOZ tabanlı) (İngilizce)
• Swansea Şehir merkezi hakkında yöresel idarenin İnternet sitesi 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Swansea için resmî turistik bilgi İnternet sitesi 18 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• BBC'nin Swansea İnternet sitesi 27 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Swansea Müzik ve Sanat Festivali 10 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Swansea şehri için özel bilgi kılavuzu25 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Swansea'nin havadan fotoğrafları; 1998'de çekilmiş (İngilizce)