Asya Ana Karayollar Projesi (İngilizce: Asian Highway Project-AH), Asya'daki ana karayollar sistemini geliştirmek hedefli olarak Asya ve Avrupa'da bulunan 32 ülke ile Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP) arasında yapılmış olan bir kooperatif projedir. Bu proje Komisyonu'nun 48. Toplantısında 1992'de kabul edilmiş olan Asya Kara Ulaşımı Altyapı Geliştirmesi (ALTID) ana projesinin üç genel kısmından biridir. Bu kısımlar şunlardır:

1. Asya Ana Karayollar Projesi (AH projesi):
2. Trans-Asya Demiryolu (TAR);
3. Asya karadan taşımacılık projeleri için teşvik.

Asya Ana Karayollar Projesi Asya kıtasında uluslararası kara yolu ile taşımanın geliştirilmesini teşvik etmek hedefiyle 1959'da başlatılmıştı. Projenin 1960-1970 arasındaki birinci aşamasında önemli gelişmeler başarılmıştır; ama 1975'te finansal destek kesildikten sonra gelişmeler çok yavaşlamıştır. Ancak 1992'de yeni (ALTID) projesi kabul edildikten sonra BM Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu Asya Anayollar Projesine katılan üyelerle aşama aşama işbirliği yapmayı öngören birkaç proje çalışmasına girişmiştir.

'Asya Ana Karayollar Ağı üzerinde Hükûmetlerarası Anlaşma (IGA)' 13 Kasım 2003'teki Hükûmetlerarası Toplantı'da kabul edilmiştir. Bu anlaşmadaki Ek I, 32 üye ülkede toplam olarak yaklaşık 140.000 km (87.500 mil) uzunlukta bir Asya Ana Karayollarını tanımlamaktadır. Ek II ise 'Sınıflandırma ve Tasarım Standardları'nı tespit etmektedir. Bu IGA Anlaşması Nisan 2004'te 23 ülke tarafından imzalanıp kabul edilmiş ve 2007'de ise bu sayı 28 ülkeye çıkmıştır.

Kabul edilen 'Asya Ana Karayolları'nin başında AH1-yolu gelmektedir. Bu yol Tokyo'dan başlayıp her iki Kore'den, Çin'den, Orta Asya, Güneydoğu Asya ve Güney Asya ülkelerinden geçip İstanbul'un batısındaki Edirne'ye kadar uzanmaktadır. Bu yol koridoru Çin, Rusya ve Hindistan gibi büyük arazili ve büyük nüfuslu Asya ülkeleri arasındaki ticaret bağlantılarını çok geliştireceği ön görülmektedir. Bu yolu tamamlamak için halihazırda mevcut yollar yenilenecek ve ağı daha yoğunlaştırmak için yeni yollar inşa edilecektir. Bu hedefle 26.000 km uzunluğundaki kara yolunu yenilemek veya geliştirmek için 2007'ye kadar bu yol için 25 milyar ABD doları harcanmış veya harcama bütçelerine konulmuştur ve 18 milyar ABD doları daha harcama yapma planı bulunmaktadır.^[1]

Asya AH-yolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek basamaklı AH-yolları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek basamaklı numaralar tüm Asya kıtasının bir ucundan diğer ucuna giden yolları gösterir:

• AH1: 20.557 km (12.848 mil); Tokyo, Japonya'dan Türkiye ile Bulgaristan sınırına kadar (AH5 ile birlikte).
• AH2: 13.177 km (8.326 mil). Denpasar,Endonezya'dan Hosravi,İran'a kadar.
• AH3: 7.331 km (4.582 mil). Ulan-Ude,Rusya'daki AH6 ile kavşaktan) Tanggu, Çin'e; ve Şangay,Çin'deki AH5 ile kavşaktan Chiang Rai,Tayland'a ve Kyaing Tong, Myanmar'a kadar (her ikisi de AH2 üzerinde)
• AH4: 6.024 km (3.765 mil). Novosibirsk,Rusya'daki AH6 ile kavşaktan) Yarantai, Moğolistan ve Urumçi,Çin'deki AH5 ile kavşaktan Karaşi,Pakistan'a AH7 ile kavşağa kadar.
• AH5: 10.380 km) (6.488 mil). Şangay,Çin'deki AH3 ile kavşaktanTürkiye ile Bulgaristan sınırındaki AH1 ile kavşağa kadar.
• AH6: 10.475 km (6.547 mil). Busan,Güney Kore'deki AH1 ile kavşaktan) Rusya ile Belarus sınırına kadar.
• AH7: 5.868 km; (3.667.5 mil)); Yekaterinburg,Rusya'dan Karaşi,Pakistan'daki AH4 ile kavşağa kadar.
• AH8: 4.718 km; (2.949 mil) Rusya ile Finlandiya sınırından Bandar Emam, İran'a kadar.

Güney-Doğu Asya içindeki yollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney-Doğu Asya içindeki yollar için 10-29 ile 100-299 numaraları kullanılmıştır :

• AH11: 1.588 km (992,5 mil); Vientiane,Laos'taki AH12 ile kavşaktan Sihanoukville,Kamboçya'ya kadar.
• AH12: 1.195 km (747 mil); Nateuy,Laos'taki AH3 ile kavşaktan Hin Kong,Tayland'daki AH1 ile kavşağa kadar.
• AH13: 730 km (456 mil); Oudomxai,Laos (AH12 ile kavşaktan) to Nakhon Sawan,Tayland'daki AH1/AH2 ile kavşaklara kadar
• AH14: 2.077 km (1.298 mil); Hai Phong,Vietnam'dan Mandalay,Myanmar'daki AH1/AH2 ile kavşaklara kadar.
• AH15: 566 km (354 mil); Vinh,Vietnam'daki AH1 ile kavşaktan Udon Thani,Tayland'daki AH12 ile kavşağa kadar
• AH16: 1.032 km)(645 mil); Dong Ha,Vietnam'daki AH1 ile kavşaktan Tak, Tayland'daki AH1/AH2 ile kavşaklara kadar
• AH18: 1.042 km (651 mil); Hat Yai,Tayland'daki AH2 ile kavşaktan to Johor Bahru Causeway, Malezya'ya kadar.
• AH19: 459 km (287 mil); Nakhon Ratchasima,Tayland (AH12 ile kavşakdan) to Bangkok, Tayland'daki AH2 ile kavşağa kadar.
• AH25: 2.549 km (1.593 mil); Banda Aceh,Endonezya'dan Merak,Endonezya'daki AH2 ile kavşağa kadar.
• AH26: 3.517 km (2.198 mil); Laoag,Filipinler'dan Zamboanga,Filipinler'e kadar.

Doğu Asya ve Kuzey-Doğu Asya içindeki yollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Asya ve Kuzey-Doğu Asya içindeki yollar için 30-39 ile 300-399 numaraları kullanılmıştır :

• AH30: 2.739 km (1.712 mil); Ussuriysk,Rusya'daki AH6 ile kavşaktan Chita,,Rusya'daki AH6 ile kavşağa kadar.
• AH31: 1.595 km (997 mil); Belogorsk,Rusya'deki AH30 ile kavşaktan Dalian, Çin'a kadar.
• AH32: 3.748 km (2.342.5 mil); Sonbong,Kuzey Kore'dekiAH6 ile kavşaktan Khovd,Moğolistan'daki AH4 ile kavşağa kadar.
• AH33: 575 km (359 mil) Harbin,Çin'deki AH6/AH31 ile kavşaktan Tongjiang,Çin'e kadar.
• AH34: 1.033 km (646 mil); Lianyungang,Çin'den Xi'an,Çin'deki AH5 ile kavşağa kadar.

Güney Asya içindeki yollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Asya içindeki yollar için 40-59 ile 400-599 numaraları kullanılmıştır :

• AH41: 948 km (592.5 mil); Myanmar ile Bangladeş sınırdan Mongla, Bangladeş'e kadar
• AH42: 3,754 km (2346 mil); Lanzhou,Çin'deki AH5 ile kavşaktan Barhi,Hindistan'daki AH1 ile kavşağa kadar.
• AH43: 3,024 km(1892 mil); Agra,Hindistan'daki AH1 ile kavşaktan Matara, Sri Lanka'a kadar.
• AH44: 107 km (67 mil) ; Dambulla, Sri Lanka'daki AH43 ile kavşaktan Trinconmalee,Sri Lanka'a kadar.
• AH45: 2,030 km (1269 mil); Kalküta,Hindistan'daki AH1 ile kavşaktan Bangalore,Hindistan'daki AH43/AH47 ile kavşaklara kadar.
• AH46: 1,513 km (946 mil); Kharagpur,Hindistan'daki AH45 ile kavşaktan Dhule,Hindistan'daki AH47 ile kavşağa kadar.
• AH47: 2,057 km (1286 mil); Gwalior,Hindistan'daki AH43 ile kavşaktan Bangalore,Hindistan'daki AH43/AH45 ile kavşaklara kadar.
• AH48: 1 km (0,625 mil); Phuentsholing,Bhutan'dan Bhutan ile Hindistan sınırina kadar.
• AH51: 862 km (539 mil); Peşawer,Pakistan'daki AH1 ile kavşaktan Quetta,Pakistan'daki AH2/AH7 ile kavşaklara kadar.

Kuzey Asya, Orta Asya ve Güney-Batı Asya içindeki yollar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Asya, Orta Asya ve Güney-Batı Asya içindeki yollar 60-89 ve 600-899 numaraları kullanılmıştır:

• AH60: 2,151 km (1.344 mil) ; Omsk,Rusya'daki AH6 ile kavşaktan Burubaital, Kazakistan'daki AH7ile kavşağa kadar.
• AH61: 4,158 km (2.599 mil); Kashi,Çindeki AH4/AH65 ile kavşaklardan Rusya ile Ukrayna sınırına kadar
• AH62: 2.722 km (1.701 mil) ; Petropavlovsk,Kazakistan'daki AH6/AH64 ile kavşaklardan Mazarı Sharif,Afganistan'daki AH76 ile kavşağa kadar.
• AH63: 2.434 km (1.521 mil); Samara,Rusya'deki AH6 ile kavşaktan Guzar,Özbekistan'daki AH62 ile kavşağa kadar.
• AH64: 1.666 km (1.041 mil); Barnaul,Rusya'deki AH4 ile kavşaktan Petropavlovsk,Rusya'daki AH6/AH62 ile kavşaklara kadar.
• AH65: 1,250 km (781 mil); Kashi,Çin'deki AH4/AH61 ile kavşaklardan Termez,Özbekistan'daki AH62 ile kavşağa kadar.
• AH66: 995 km (622 mil); Çin ile Tacikistan sınırından Duşanbe, Tacikistan'a kadar.
• AH67: 2,288 km (1430 mil); Kuitun,Çin'deki AH5 ile kavşaktanZhezkazgan,Kazakistan'daki AH62 ile kavşağa kadar.
• AH68: 278 km (174 mil); Jinghe,Çin'deki AH5 ile kavşaktan Ucharal,Kazakistan'daki AH60 ile kavşağa kadar.
• AH70: 4.832 km (3.020 mil); Ukrayna ile Rusya sınırından Bender Abbas, İran'a kadar.
• AH71: 426 km (266 mil); Dilaram,Afganistan'daki AH1 ile kavşaktan Dashtak,İran'daki AH75 ile kavşağa kadar.
• AH72: 1.147 km (717 mil); Tahran,İran'daki AH1/AH2/AH8 ile kavşaklardan Buşehr,İran'a kadar.
• AH75: 1.871 km (1.169 mil); Tejen, Türkmenistan'daki AH5 ile kavşaktan Çabahar,İran'a kadar.
• AH76: 986 km (616 mil); Polekhumri,Afganistan'daki AH7 ile kavşaktan Herat,Afganistan'daki AH1/AH77 ile kavşaklara kadar.
• AH77: 1.298 km(811 mil) ; Djbulsarcj,Afganistan'daki AH7 ile kavşaktan Mary,Türkmenistan'daki AH5 ile kavşağa kadar.
• AH78: 1.076 km (672.5 mil) ; Aşkabat,Türkmenistan'daki AH5 ile kavşaktan Kerman,İran'daki AH2 ile kavşağa kadar.
• AH81: 1.143 km (714 mil) ; Larsi,Gürcistan'dan Aktau,Kazakistan'daki AH70 ile kavşağa kadar.
• AH82: 1.261 km (788 mil) ; Rusya ile Gürcistan sınırından Iveoqlu,İran'daki AH1 ile kavşağa kadar.
• AH83: 172 km (107.5 mil); Kazak,Azerbaycan'deki AH5 ile kavşaktan Erivan,Ermenistan'daki AH81/AH82 ile kavşaklara kadar.
• AH84: 1,188 km (742.5 mil); Doğubayazıt,Türkiye'deki AH1 ile kavşaktan Mersin,Türkiye'ye kadar.
• AH85: 338 km (211 mil) Refahiye,Türkiye'deki AH1 ile kavşaktan Merzifon,Türkiye'deki AH5 ile kavşağa kadar.
• AH86: 247 km (154 mil) Aşkale,Türkiye'deki AH1 ile kavşaktanTrabzon,Türkiye'deki on AH5 ile kavşağa kadar.
• AH87: 606 km (378.75 mil) Ankara,Türkiye'deki AH1 ile kavşaktan İzmir,Türkiye'ye kadar.

Ülkelere göre AH-karayol uzunluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya Ana Karayol Ağı toplam olarak 140.479 km (87.799 mil) uzunlukta olacağı öngörülmüştür. Bu ağın ülkelere göre dağılımı şöyledir:

• Afganistan: 4.247 km
• Ermenistan: 958 km
• Azerbaycan: 1.442 km (901,25 mil)
• Bangladeş: 1.804 km (1.127,5 mil)
• Bhutan: 1 km (0,625 mil)
• Kamboçya: 1.339 km (837 mil)
• Çin: 25.579 km (15.978 mil)
• Kuzey Kore (Kuzey Kore): 1.320 km (825 mil)
• Gürcistan: 1.154 km (721,25 mil)
• Hindistan: 11.432 km (7.145 mil)
• Endonezya: 3,989 km (2.493 mil)
• İran: 11.152 km (6.970 mil)
• Japonya: 1.200 km (750 mil)
• Kazakistan: 13.189 km
• Kırgızistan: 1.695 km (1.059 mil)
• Laos: 2.297 km (1.436 mil)
• Malezya: 1.595 km (997 mil)
• Mogolistan: 4.286 km (2.678,75 mil)
• Myanmar: 3.003 km (1.877 mil)
• Nepal: 1.321 km (826.6 mil)
• Pakistan: 5.377 km (3.360,6 mil)
• Filipinler: 3.517 km (2.198,1 mil)
• Güney Kore: 907 km (566.9 mil)
• Rusya: 16,869 km (10.543,1 mil)
• Singapur: 19 km (11,9 mil)
• Sri Lanka: 650 km (406,25 mil)
• Tacikistan: 1.925 km (1.203.1 mil)
• Tayland: 5.112 km (3.195 mil)
• Türkiye: 5,254 km (3.283,75 mil)
• Türkmenistan: 2.204 km (1.377,5 mil)
• Özbekistan: 2.966 km (1.853,75 mil)
• Vietnam: 2.678 km (1.673,75 mil)

Dipnotları[değiştir | kaynağı değiştir]

İçsel kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Avrupa E-yolları
• Trans-Asya Demiryolu

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• [2]3 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: AsianHighway: The project homepage (İngilizce) (Görülme tarihi:1.12.2008)
• [3]5 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Asya 'Yeni İpek Yolu' projesi için imza atıyor. BBC News report (26 Nisan, 2004) (İngilizce)(Görülme tarihi:1.12.2008)
• [4]15 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: UNESCAP raporu (İngilizce)(Görülme tarihi:1.12.2008)
• [5]14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: 2003 Asian Highway kitabı (PDF)(İngilizce)(Görülme tarihi:1.12.2008)