Doğu Bloku

Doğu Bloku, Komünist Blok, Sovyet Bloku ya da Demir Perde, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği ve onun Doğu ve Orta Avrupa'daki müttefiklerini tanımlamak üzere kullanılmış olan bir terimdir. 1947'de, başta Polonya Halk Cumhuriyeti, Romanya Sosyalist Cumhuriyeti, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan Halk Cumhuriyeti, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ve Doğu Almanya olmak üzere komünist rejim altına giren birçok ülke Moskova'dan yönetilen bir blok hâline gelmiş bulunuyordu.

"Demir Perde" tanımı 5 Mart 1946 tarihinde Fulton'da bir konferansta Winston Churchill tarafından yapılmıştır. Doğu Bloku terimi Varşova Paktı ve Comecon yerine de kullanılmaktadır.

Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı'nın ardından başlayan Soğuk Savaş ile birlikte ABD önderliğinde başlatılarak özellikle Avrupa'da sosyalizmin önünü kesmek amacını taşıyan Marshall Planı'na cevap olarak ortaya çıkmıştır. Sovyetler Birliği'ne yapılan tehditlere karşı koyarak uluslararası komünizm faaliyetlerini yeniden örgütlemek üzere, Avrupa'nın önde gelen komünist partileri Sovyetler Birliği Komünist Partisi öncülüğünde Silezya'da bir konferansta toplandılar. Bu toplantının sonunda, 5 Ekim 1947'de Kominform'un kurulduğu ilan edildi.

Amacı[değiştir | kaynağı değiştir]

İşçilerin yegâne vatanı olarak kabul edilen Sovyetler Birliği'nin savunulması ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından temsil edilen emperyalizme karşı mücadele edilmesi birliğin temel amaçları arasındadır. Kominform'un merkezi Belgrad şehri idi.

Bileşimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yugoslavya SFC hiçbir zaman Varşova Paktı'nın bir parçası olmamıştır. Yugoslavya komünist bir ülke olmasına rağmen, dönemin lideri Mareşal Tito II. Dünya Savaşı esnasında direnç gösteren bir partizan olarak yönetime geldi ve bu yüzden Sovyetler Birliği ülkeyi birliğe katamadı. Soğuk Savaş esnasında Yugoslavya hükûmeti kendisini iki cephe arasında tarafsız bir noktaya yerleştirdi ve Tarafsız Müttefikler Hareketi'nin kurucularından birisi oldu.

Buna benzer olarak, Arnavutluk Emek Partisi önderliğindeki Arnavutluk, II. Dünya Savaşı'nın sonucunda Sovyet Kızıl Ordu'dan bağımsız bir şekilde yönetime geldi. Arnavutluk, Sovyetler Birliği ile bağlarını 1960'ların başlarında Çin-Sovyet ayrılığı sonucunda kopararak, Çin ile müttefik oldu.

Comecon ve Varşova Paktı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk (1946-1991, 1961'de Comecon ve Varşova Paktı faaliyetlerine katılmayı bıraktı, 1968'de Varşova Paktı'ndan ve 1987'de Comecon'dan resmî olarak çekildi)
Bulgaristan (1946-1990)
Çekoslovakya (1948-1989)
Doğu Almanya (1949-1989; öncesinde Sovyetler Birliği'nin Almanya İşgal Bölgesi olarak biliniyordu, 1945-1949)
Küba (1959'dan beri)
Macaristan (1949-1989)
Moğolistan (1924-1990)
Polonya (1947-1989)
Romanya (1947-1989, 1964'te Varşova Paktı faaliyetlerine katılımı sınırlandırdı)
Sovyetler Birliği (1922-1991; öncesinde Rusya SFSC olarak biliniyordu (1917-1922))
- Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1919-1991, 1945'ten itibaren BM üyesi)
- Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1919-1991, 1945'ten itibaren BM üyesi)
Vietnam (1976-1989 önceden Kuzey Vietnam (1945-1976) ve Güney Vietnam (1975-1976) olarak biliniyordu)

Diğer devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan (1979-1989)
Angola (1975-1991)
Benin Halk Cumhuriyeti (1975-1990)
Çin (1949-1961)
Etiyopya Demokratik Halk Cumhuriyeti (1987-1991 daha önce Etiyopya Geçici Askerî Hükûmeti olarak biliniyordu (1974-1987))
Güney Yemen (1967-1990)
Kampuçya Halk Cumhuriyeti (1979-1989)
Kongo Halk Cumhuriyeti (1969-1991)
Kuzey Kore (1948-1990 daha önce Sovyet Sivil İdaresi olarak biliniyordu (1945-1948))
Laos (1975-1989)
Mozambik Halk Cumhuriyeti (1975-1990)
Somali Halk Cumhuriyeti (1969-1991)
Suriye (1963'ten beri)
Yeşil Burun Adaları (1975-1991)
Yugoslavya (1945-1948)

Ekonomisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Bloku ülkelerinde devlet ateizmi politikası izlenerek dini faaliyetler sona erdirildi.^[1] Bu devletlerden bazıları kültürel miraslarını ulusal kiliselerine bağladıklarından hem halklar hem de kiliseler Sovyetler tarafından hedef alındı.^[2]^[3]

Askeri müdahaleler[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Bloku'ndaki ülkeler kimi zaman Sovyetler Birliği'nin etki küresinin içinde Kızıl Ordu sayesinde tutuluyordu. Macaristan, Sovyet kaynaklı hükûmetini devirip bunun yerine Moskova'dan bağımsız bir yol izleyen başka bir partiyi iktidara getirmesinin hemen ardından 1956 yılında Kızıl Ordu tarafından işgal edildi.

Çekoslovakya da benzer şekilde Prag Baharı olarak da bilinen liberalizasyon sürecinin ardından 1968 yılında işgal edildi. Sonraları, bu müdahaleler Sovyet resmî yaşantısında Brejnev Doktrini olarak anıldı.

Sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

1980'lerde Sovyetler Birliği Doğu Bloku'ndaki ülkeler üzerindeki baskısını azaltarak, bu ülkelerin iç işlerindeki kararlarını belirlemesine izin verdi. Brejnev Doktrini'nin yürürlükten Sinatra Doktrini lehine kalkması Avrupa üzerinde dramatik bir etki yarattı. Doğu Bloku 1989 yılında Sovyet rejiminin Doğu Avrupa'da çökmesi ile birlikte sona ermiş oldu.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Hobby, Jeneen (2009). Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life: Europe. Gate. ISBN 978-1-4144-6430-5.
^ President of Lithuania: Prisoner of the Gulag a Biography of Aleksandras Stulginskis by Afonsas Eidintas Genocide and Research Center of Lithuania 9986-757-41-X / 9789986757412 / 9986-757-41-X pg 23 "As early as August 1920 Lenin wrote to Ephraim Sklyansky, President of the Revolutionary War Soviet: "We are surrounded by the greens (we pack it to them), we will move only about 10–20 versty and we will choke by hand the bourgeoisie, the clergy and the landowners. There will be an award of 100,000 rubles for each one hanged." He was speaking about the future actions in the countries neighboring Russia.
^ Christ Is Calling You : A Course in Catacomb Pastorship by Father George Calciu Published by Saint Hermans Press April 1997 978-1-887904-52-0

[1] Hobby, Jeneen (2009). Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life: Europe. Gate. ISBN 978-1-4144-6430-5.

[2] President of Lithuania: Prisoner of the Gulag a Biography of Aleksandras Stulginskis by Afonsas Eidintas Genocide and Research Center of Lithuania 9986-757-41-X / 9789986757412 / 9986-757-41-X pg 23 "As early as August 1920 Lenin wrote to Ephraim Sklyansky, President of the Revolutionary War Soviet: "We are surrounded by the greens (we pack it to them), we will move only about 10–20 versty and we will choke by hand the bourgeoisie, the clergy and the landowners. There will be an award of 100,000 rubles for each one hanged." He was speaking about the future actions in the countries neighboring Russia.

[3] Christ Is Calling You : A Course in Catacomb Pastorship by Father George Calciu Published by Saint Hermans Press April 1997 978-1-887904-52-0

[1]

[2]

[3]

g t d Doğu Bloku
Sovyetler Birliği Komünizm
Oluşum	Molotov-Ribbentrop Paktı Gizli protokolü Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali Sovyet askerî işgalleri Besarabya ve Kuzey Bukovina Baltık ülkeleri Macaristan Romanya Yalta Konferansı
SSCler ve ilhak edilen yerler	Doğu Finlandiya Estonya Letonya Litvanya Memel Doğu Prusya Batı Beyaz Rusya Batı Ukrayna Moldova
Uydu devletler	Macaristan Halk Cumhuriyeti Polonya Halk Cumhuriyeti Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti Romanya Halk Cumhuriyeti/Romanya Sosyalist Cumhuriyeti Doğu Almanya Arnavutluk Halk Cumhuriyeti (1961'e kadar) Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1948'e kadar)
SSC ilhakları	Rusya SFSC Ukrayna SSC Beyaz Rusya SSC
Organizasyonlar	Kominform COMECON Varşova Paktı Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (WFTU) Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu (WFDY) Uluslararası Demokratik Kadın Federasyonu (WIDF)
İsyanlar ve muhalefet	Welles Bildirgesi Goryani Hareketi Orman Kardeşleri Ukrayna İsyan Ordusu Jungle Operasyonu Baltık devlet sürekliliği Baltık Temsilcilikleri (1940-1991) Lanetli askerler 1950 Cazin İsyanı 1953 Plzeň Ayaklanması 1953 Doğu Alman Ayaklanması 1956 Gürcistan gösterileri Poznań Ayaklanması 1956 Macar Devrimi Novoçerkassk katliamı 1965 Erivan gösterileri Prag Baharı / Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali Brejnev Doktrini 1968 Kızıl Meydan gösterisi Belgrad ve Kosova'da 1968 öğrenci gösterileri 1970 Polonya protestoları Hırvat Baharı Haziran 1976 protestoları Solidarność / Sovyet tepkisi / Sıkıyönetim 1981 Kosova protestoları Reagan Doktrini Jeltoksan Olayları Karabağ hareketi 9 Nisan trajedisi 1989 Romanya Devrimi Kara Ocak
Soğuk Savaş olayları	Marshall Planı Berlin Ablukası Tito-Stalin ayrılığı 1948 Çekoslovakya darbesi 1961 Berlin Duvarı krizi
Şartlar	Göç ve iltica (Doğu Bloku'ndan Batı'ya iltica eden kişiler listesi) Baltık ülkeleri'nin sovyetleştirilmesi Bilgi yayımı Siyaset Ekonomi Telefon dinlemeleri
Çöküş	1989 Devrimleri Berlin Duvarı'nın çöküşü Arnavutluk'ta komünizmin çöküşü Şarkı Devrimi Sovyetler Birliği'nin dağılması Çekoslovakya'nın dağılması Litvanya'daki Ocak 1991 olayları Letonya'daki Ocak 1991 olayları

g t d Eski Doğu Bloku ülkelerinin gizli servisleri
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği	Olağanüstü Komisyon (Çeka) Devlet Siyasi Müdürlüğü (GPU) Birleşik Devlet Siyasi Müdürlüğü (OGPU) İçişleri Halk Komiserliği (NKVD) Devlet Güvenliği Genel Müdürlüğü (GUGB) Devlet Güvenliği Halk Komiserliği (NKGB) Devlet Güvenlik Bakanlığı (MGB) Devlet Güvenlik Komitesi (KGB)
Bulgaristan Halk Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Komitesi (KDS)
Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti	Devlet Güvenliği (StB)
Alman Demokratik Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Bakanlığı (Stasi)
Macaristan Halk Cumhuriyeti	Devlet Koruma Kurumu (ÁVH)
Polonya Halk Cumhuriyeti	Kamu Güvenlik Bakanlığı (MBP ve UB) Güvenlik Servisi (SB)
Romanya Sosyalist Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Dairesi (Securitate)
Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Müdürlüğü (Sigurimi)
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti	Ulusal Güvenlik Dairesi (OZNA) Devlet Güvenlik İdaresi (UDBA) Karşı İstihbarat Servisi (KOS)

Sovyet Bloğu nedir?, Sovyet Bloğu anlamı nedir?, Sovyet Bloğu ne demektir?