Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi

Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Mahkemesi
Türkiye Cumhuriyeti; Anayasa Mahkemesi
	Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi amblemi
	Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi'nin Ahlatlıbel, Çankaya'da bulunan yerleşkesi
Kuruluş	25 Nisan 1962 (61 yıl önce)
Yer	İncek Şehit Savcı Mehmet Selim Kiraz Bulvarı, 06805 Ahlatlıbel, Çankaya, Ankara
Koordinatlar	39°50′42″K 32°47′25″D / 39.84500°K 32.79028°D
Slogan	"Haklar ve özgürlükler, insanlığın onuru ve erdemidir."
Oluşum türü	Anayasal organ
Yetkilendirme	10 Kasım 1983 tarih ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun; Tarihsel: 22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayılı "Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun" (kuruluş);
Yıllık bütçe	₺260.919.000 (2023)
Website	anayasa.gov.tr
Başkan
Mevcut	Kadir Özkaya
Görev başı	20 Nisan 2024
Görev sonu	22 Aralık 2026
Başkan Vekili
Mevcut	Hasan Tahsin Gökcan
Görev başı	10 Nisan 2019
Görev sonu	17 Mart 2026
Başkan Vekili
Mevcut	Basri Bağcı
Görev başı	20 Nisan 2024
Görev sonu	20 Nisan 2028

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi (AYM), Türkiye'de anayasal denetimi yürüten en yüksek yargı organıdır. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Görevleri, Türkiye Anayasası'nın 148. ve 153. maddeleri arasında belirtilmiştir.^[3]

6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 1. maddesine göre, Anayasa Mahkemesinin yapısı, görevleri, yargılama usulleri, Başkan, başkanvekilleri ve üyelerinin seçimi, disiplin ve özlük işleri ile raportörler, raportör yardımcıları ve personelinin nitelikleri, atanmaları, görev ve sorumlulukları, disiplin ve özlük işlerine ilişkin esaslar adı geçen Kanun ile düzenlenmiştir.^[4]

Anayasa Mahkemesi hükümleri, 1961 Anayasasının "Yargı" başlığı altındaki bölümünde (Üçüncü Kısım - Üçüncü Bölüm) yer almaktadır. Bu hükümlerden, Anayasa Mahkemesinin temel işlevinin devletin yargı işlevinin bir parçası olduğu çıkarılabilir. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin işlevi diğer yargı organlarından farklılık gösterir. Anayasa Mahkemesi, çeşitli görevleri üstlenir, örneğin kanunların Anayasa'ya uygunluğunu denetler, Yasama Meclisi üyelerinin işlemlerini denetler, Yüce Divan görevi yapar, siyasi partileri denetler ve bazı idari görevleri yerine getirir. Bu görevler, Anayasa Mahkemesi'ni diğer yargı organlarından ayırır ve ona özgü kılar.^[5]

Anayasa Mahkemesi, Anayasa Yargısı Fonksiyonu'nu yerine getirirken, diğer yargı organlarının işlevlerinden farklı bir rol üstlenir. Anayasa Mahkemesi'nin işlevi, genellikle soyut hukuki meseleleri çözmek, yani hukuki ilkeleri objektif olarak açıklamak ve devletin özgürlüklere dayalı demokratik düzenini koruma görevini üstlenmek şeklinde özetlenebilir. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi, kanunları denetlerken kanun koyucunun siyasi görüşünü ve tutumunu hukuki açıdan da değerlendirmek durumundadır. Ancak bu, Anayasa Mahkemesi'nin kanunları değiştirme yetkisine sahip olduğu anlamına gelmez, yalnızca kanunları Anayasa'ya uygun hale getirmek amacıyla iptal edebilir.^[5]

Anayasa Mahkemesi, kararlarıyla diğer devlet organlarını bağlayan bağımsız bir devlet organıdır. Mahkeme, kendi idari işlerini yürütme yetkisine sahiptir ve üyeleri hakkındaki ceza davalarını bile kendisi yürütür. Bu bağımsızlık, Anayasa Mahkemesi'ni tam anlamıyla bir Anayasa Organı haline getirir.^[5]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Temmuz 1961 tarihinde halk çoğunluğu tarafından kabul edilen Anayasa gereğince; 22.4.1962 tarih ve 44 sayılı "Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun" 25.4.1962 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla, Yasa'nın yürürlük tarihini düzenleyen 59. maddesinde belirtilen, "Bu Kanun 25 Nisan 1962 tarihinde yürürlüğe girer" ifadesine göre, 25 Nisan 1962 tarihinde kuruldu.^[1]

1961 Anayasası ile sağlanan 'hukuk devleti', 'yargı bağımsızlığı' ilkeleri ile güvence altına alınan Anayasa Mahkemesinin temel görevleri anayasa ile belirlendi. Daha sonrasında 1982 Anayasası'nda da biraz daha daraltılarak korundu. 12 Eylül 2010'da yapılan Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile Mahkeme üye sayısı artırıldı ve bireysel başvuru yapma hakkı verildi.

2010 anayasa değişikliği[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Eylül 2010'da yapılan Anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile bazı değişiklikler yürürlüğe girdi:

Anayasa Mahkemesinde yedek üyelik sistemi kaldırıldı. Mahkeme, "11 asıl 4 yedek" üye yerine "15 asıl" üyeden oluşacak. Mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazandı.
Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirlendi.
Vatandaşlara, anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki birinin ihlâli hâlinde, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapma hakkı verildi.^[6]
Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan "Yüce Divan" yargılamaları için Yargıtay'a temyize gidilebilecek.
Anayasa Mahkemesi üç daireye bölünmüştür. Daireler, daire başkanı başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanacak. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek yargılamalara ise Genel Kurul bakacak.
Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranacak.

2017 anayasa değişikliği[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Nisan 2017'de yapılan Anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile askeri mahkemeler kaldırıldığı için, Anayasa Mahkemesinin üye sayısı 17'den 15'e indi. İlgili anayasa değişikliğinde askeri yargıdan seçilen üyelerin görevlerinin bitimine kadar üyeliklerinin devam edeceği de belirtilmiştir. Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi’nin kaldırılmasıyla birlikte Cumhurbaşkanının Anayasa Mahkemesine seçtiği üye sayısı 14'ten 12'ye düşerken, Türkiye Büyük Millet Meclisinin halihazırda bulunan üç üye atamasında değişiklik yapılmadı.

Yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşur. Türkiye Büyük Millet Meclisi, gizli oylamayla; iki üyeyi Sayıştayın kendi üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden seçer. Meclisteki ilk oylamada üçte iki ve ikinci oylamada salt çoğunluk aranır. Üçüncü oylamada, ikinci oylamada en çok oy alan iki adaydan en fazla oy alan aday seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtayın kendi üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, iki üyeyi Danıştayın kendi üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, üç üyeyi (en az ikisi hukukçu olmak üzere) Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden, dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.^[7]

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırk beş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır. Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasal denetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.^[8]

Ancak olağanüstü hâllerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesine dava açılamaz. Ayrıca usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalar hakkında da Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

Yüce Divan[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Mahkemesi; Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.

Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.

Bireysel başvuru[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Cumhuriyeti Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne 1954 yılında taraf olmuş; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkını 1987’de, zorunlu yargılama yetkisini ise 1990 yılında kabul etmiştir. 2004 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle de başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere, Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelere, kanunların üzerinde bir değer atfedilmiştir. Temel haklarla ilgili “evrensel ölçütlere” atıf yapan değişikliklerin son halkasını ise, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılması oluşturmuştur.

Bireysel başvurunun uygulamaya geçirilmesiyle, kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine karşı 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren anayasal yargı denetimi başlatılmıştır. Buna göre, 23 Eylül 2012 tarihi itibarıyla herkes, Anayasa’mızda güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilmektedir.

Diğer görev ve yetkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasi partilerin kapatılması: siyasi partilerin kapatılması davaları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanır. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir.
Siyasi partilerin mali denetiminin yapılması: siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştay'dan yardım sağlar.
Uyuşmazlık Mahkemesi'nin başkan ve başkanvekilinin seçilmesi: uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.
Yasama dokunulmazlığı: Türkiye Büyük Millet Meclisince yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne karar verilmesi durumunda, bu karar tarihinden başlayarak yedi gün içerisinde ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri tarafından bu karara karşı iptal istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi bu iptal istemini on beş gün içinde kesin olarak karara bağlar.
Milletvekilliğinin düşürülmesi: Anayasa'nın 84. maddesinin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre bir milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi durumunda, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. İptal istemini on beş gün içinde Anayasa Mahkemesi karara bağlar.

Anayasa Mahkemesi üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Mahkemesi, başkanvekili başkanlığında dört üyeden oluşan iki bölümden oluşur. Bölümler yalnızca kişisel başvuruları inceler. Genel Kurul, siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek davalara bakar. Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi partilerin kapatılması için üyelerin beşte üçü yerine üçte ikisinin oyu gereklidir. Üyelerin çekimser oy kullanma yetkisi yoktur. Anayasa Mahkemesi üyeleri, aslî görevleri dışında özel veya resmî olarak hiçbir göreve atanmazlar. Anayasa Mahkemesi davalarında yargılamanın aleniyeti ilkesi uygulanmaz. Görev süreleri 12 yıldır. Ayrıca 65 yaşına gelen üyeler -on iki yılı tamamlamamış olsa bile- yaş haddinden emekliye ayrılır.

#	Adı	Görevi	Görev başlangıcı	Görev bitişi	Kontenjan	Seçen
1	Kadir Özkaya	Başkan	22 Aralık 2014	22 Aralık 2026	Danıştay	Recep Tayyip Erdoğan
2	Hasan Tahsin Gökcan	Başkan Vekili	24 Mart 2014	24 Mart 2026	Yargıtay	Abdullah Gül
3	Basri Bağcı	6 Nisan 2020	6 Nisan 2032	Yargıtay	Recep Tayyip Erdoğan
4	Engin Yıldırım	Üye	15 Nisan 2010	9 Şubat 2031	Yükseköğretim Kurulu	Abdullah Gül
5	Emin Kuz		14 Mart 2013	12 Mayıs 2024	Üst düzey yönetici veya avukat	Abdullah Gül
6	Rıdvan Güleç		17 Mart 2015	17 Mart 2027	Sayıştay	TBMM
7	Recai Akyel		29 Ağustos 2016	29 Ağustos 2028	Üst düzey yönetici veya avukat	Recep Tayyip Erdoğan
8	Yusuf Şevki Hakyemez		20 Eylül 2016	20 Eylül 2028	Yükseköğretim Kurulu	Recep Tayyip Erdoğan
9	Yıldız Seferinoğlu		25 Ocak 2019	25 Ocak 2031	Üst düzey yönetici veya avukat	Recep Tayyip Erdoğan
10	Selahaddin Menteş		8 Temmuz 2019	8 Temmuz 2031	Üst düzey yönetici veya avukat	Recep Tayyip Erdoğan
11	İrfan Fidan		25 Ocak 2021	25 Ocak 2033	Yargıtay	Recep Tayyip Erdoğan
12	Kenan Yaşar		1 Şubat 2022	1 Şubat 2034	Baro Başkanı	TBMM
13	Muhterem İnce		17 Ekim 2022	17 Ekim 2034	Sayıştay	TBMM
14	Yılmaz Akçil		30 Ocak 2024	16 Ağustos 2033	Danıştay	Recep Tayyip Erdoğan
15	Ömer Çınar		20 Nisan 2024	20 Nisan 2036	Yükseköğretim Kurulu	Recep Tayyip Erdoğan

Değişiklikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahkemenin üye yapısı, 2010 anayasa değişikliğiyle şu şekilde değiştirildi: Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kendi üyeleri arasından belirlediği üçer adayı Cumhurbaşkanına önerir. Cumhurbaşkanı, bu adaylar arasından seçim yapar. Yükseköğretim Kurulu, hukuk, iktisat ve siyasal bilimler alanlarında görev yapan öğretim üyeleri arasından belirleyeceği üçer adayı Cumhurbaşkanına sunar, Cumhurbaşkanı ise bu adaylar arasından seçim yapar. Üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar ile Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından belirlenecek dört adayı Cumhurbaşkanı seçer. Sayıştay, kendi üyeleri arasından belirlediği üçer adayı TBMM'ye önerir ve TBMM bu adaylar arasından seçim yapar. Benzer şekilde, baro başkanları, avukatlar arasından belirledikleri üçer adayı TBMM'ye sunar ve TBMM bu adaylar arasından seçim yapar.

Anayasa Mahkemesi başkanları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Temmuz darbe girişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Temmuz 2016'daki başarısız darbe girişiminin ardından 20 Temmuz'da Anayasa Mahkemesinin görevdeki üyeleri Alparslan Altan ile Erdal Tercan Fethullahçılıkla ilişkili oldukları gerekçesiyle tutuklandı.^[9] Altan ve Tercan, 4 Ağustos 2016'da AYM üyeleri tarafından oybirliği ile meslekten ihraç edildi.^[10] İlerleyen süreçte Altan ve Tercan, "FETÖ/PDY silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan hüküm giydi.^[9]^[11]

Enis Berberoğlu'nun milletvekilliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa Mahkemesi 3 Şubat 2021 tarihinde MİT TIR'ları Skandalı'nda suçlu bulunarak 13 Haziran 2017 tarihinde 25 yıl hapis cezasına çarptırılan ve milletvekilliği 4 Haziran 2020 tarihinde düşürülen^[12] İstanbul milletvekilli Kadri Enis Berberoğlu'nun bireysel başvurusu sonucunda bir basın duyurusunda aşağıdaki ifadeleri kullanmıştır:^[13]

“

Mahkeme söz konusu işlemlerin yerine getirilmesinin zorunluluk olduğunu belirtmiştir.

Anayasa'nın 2. maddesinde anlamını bulan hukuk devleti retorikten ibaret değildir. Kamu gücünü kullanan organların, mahkemelerin ve bireylerin hukuka uygun davranmadıkları bir ülkede hukuk devletinin varlığından söz edilemez.

Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı olduğu yönündeki Anayasa'nın 153. maddesinin açık hükmüne rağmen her ne sebep ve mülahaza ile olursa olsun yerine getirilmemesi hukukun üstünlüğü ilkesinin ve bu ilkenin temel alındığı anayasal düzenin ağır bir biçimde ihlali anlamına gelmektedir.

Bu kapsamda, türlü bahaneler ve hukuk tanımaz tutum ve davranışlarla bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edilmesine ve mevcut ihlallerin sürdürülmesine neden olacak şekilde, Anayasa'nın öngördüğü hukuk düzenine karşı koyma anlamına gelen keyfî kararlara hiçbir hukuk sisteminde müsaade edilemez.

Bir hukuk devletinde anayasal hükümlere uymamanın ilgililer açısından cezai, idari ve hukuki sorumluluklar doğuracağı açıktır.

Anayasal düzenin korunması yalnızca Anayasa Mahkemesine ait bir görev değildir. Anayasal kurumların, kamu gücünü kullanan organların, gerçek veya tüzel kişilerin Anayasa'yı koruma ve anayasal kurallara sadakat gösterme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Anayasa Mahkemesinin Kadri Enis Berberoğlu (2) ve (3) kararlarında tespit edilen hak ihlallerinin ortadan kaldırılması ve kararların gereğinin yerine getirilmesi yalnızca ilgili derece mahkemelerinin değil başta Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Hakimler ve Savcılar Kurulu olmak üzere kamu gücünü kullanan diğer organların da görevidir. Bu sebeple ihlal kararının ilgili kurumlara da gönderilmesi gerekir.

„

Kadri Enis Berberoğlu, 11 Şubat 2021 tarihinde mahkeme kararıyla yeniden milletvekili oldu.^[14]

Can Atalay'ın milletvekilliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Can Atalay, 2023 Türkiye genel seçimlerine Türkiye İşçi Partisi'nden (TİP) Hatay milletvekili adayı olarak katıldı ve seçildi.^[15] Milletvekili seçilmesinin ardından tahliye edilmesine yönelik başvurular Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından reddedildi.^[16] Bunun üzerine Atalay; adil yargılanma, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle 20 Temmuz 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurdu.^[17]

25 Ekim 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesi Can Atalay hakkında "seçilme ve siyasi faaliyette bulunma" ve "kişi hürriyeti ve güvenliği" haklarının ihlal edildiğine karar verdi.^[18] İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin başkanı dosyayı Yargıtay 3. Ceza Dairesi'ne AYM'nin ihlal kararını değerlendirmek üzere dosyayı iletti.^[19] 8 Kasım 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi; Can Atalay hakkında kesinleşmiş hüküm verdiğini ve her ne kadar bu karar TBMM Genel Kurulu'nda okunmamamış olsa da Can Atalay'ın milletvekilliğinin kesin olarak düşürüldüğünü, AYM'nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı inceleme yaparak yetkisini aştığını ve Anayasayı ihlal ettiğini gerekçe göstererek Can Atalay'ın hapis cezasının onanmasına ve Can Atalay hakkında ihlal kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmasına karar verdi.^[20]^[21] Anayasa Mahkemesi, 18 yıl hapis cezasına çarptırılan "Can Atalay'a ilişkin verdiği hak ihlali kararının yerine getirilmemesi" nedeniyle yapılan başvuruyu 13 Aralık 2023 tarihinde görüşme kararı almıştır.^[22]

Can Atalay hakkında verilen hak ihlali kararına uyulmaması üzerine yapılan ikinci başvuruyu 21 Aralık 2023 tarihinde görüşen Anayasa Mahkemesi yeniden hak ihlaline hükmetti. Anayasa Mahkemesi, TİP Hatay Milletvekili Can Atalay'ın bireysel başvuru hakkının, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine, hak ihlallerinin ortadan kaldırılması ve Can Atalay'ın tahliye edilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nie gönderilmesine karar verdi.^[23] Ancak İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi bu karara da uymayarak dosyayı tekrar Yargıtay'a gönderdi.^[24] Yargıtay 3. Ceza Dairesi "AYM kararının hukuki değerinin olmadığını" belirterek Anayasa Mahkemesi'nin ikinci kez verdiği hak ihlaline uyulmamasına karar verdi.^[25] Bu gelişme üzerine Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulunda okundu ve Can Atalay'ın milletvekilliği düşürüldü.^[26] AYM kararlarına uyulmaması, AYM'nin etkin bir iç hukuk yolu olup olmadığı tartışmalarını da beraberinde getirdi. Muhalefet, bağlayıcı AYM kararlarına uyulmamasını anayasaya darbe olarak niteledi.^[27]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Kuruluşundan Günümüze Anayasa Mahkemesi". anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022.
^ "2023 Yılı Merkezi Bütçe Kanunu, Anayasa Mahkemesi Cetveli" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI" (PDF). mevzuat.gov.tr. T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİ. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
^ "Mevzuat Bilgi Sistemi". www.mevzuat.gov.tr. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
^ ^a ^b ^c TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa Düzenindeki Yeri - Teşkilâtı - Fonksiyonları. Asistan A. Ülkü AZRAK. Journal of Istanbul University Law Faculty. 25 Ağustos 2011. s. 652.
^ Ekinci, Hüseyin; Sağlam, Musa. "Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru" (PDF). Ankara Barosu. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
^ Yıldırım, Umut Turgut (2021). "Türk Siyasal Hayatında Anayasa Yargısı-Siyaset İlişkisi: Türk Anayasa Mahkemesi Üzerinden Bir Değerlendirme". Turkish Studies-Economics,Finance,Politics. Volume 16 Issue 1 (Volume 16 Issue 1): 571-587. doi:10.47644/TurkishStudies.48110. ISSN 2667-5625. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
^ "Norm Denetimi". anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
^ ^a ^b "Eski Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Altan'a hapis cezası". www.aa.com.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
^ "Anayasa Mahkemesi Üyeleri Alparslan ALTAN ve Erdal TERCAN'ın Meslekten Çıkarılmasına İlişkin Gerekçeli Kararın Basın Duyurusu | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
^ "Yargıtay Ceza Genel Kurulu, eski AYM üyesi Tercan'a FETÖ'den verilen hapis cezasını onadı". www.aa.com.tr. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
^ "Son dakika… CHP ve HDP'den üç ismin vekilliği düşürüldü". 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
^ "Anayasa Mahkemesi Kararının Uygulanmaması Nedeniyle Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı ile Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edilmesi | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
^ "Son dakika… Enis Berberoğlu yeniden milletvekili". Sözcü Gazetesi. 11 Şubat 2021. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
^ "Avukat Can Atalay, TİP'ten milletvekili adayı oldu". KısaDalga.net. 9 Nisan 2023. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
^ "Can Atalay'ın tahliye talebi Yargıtay 3'üncü Ceza Dairesi tarafından reddedildi". Hürriyet. 13 Temmuz 2023. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023.
^ "Anayasa Mahkemesi'nden Can Atalay için 'hak ihlali' kararı!". birgun.net. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
^ Tanış, Edanur (2 Kasım 2023). "Can Atalay hâlâ tahliye edilmedi | İstanbul Barosu, AYM kararını uygulamayan mahkeme başkanını HSK'ya şikâyet etti". Medyascope. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
^ "Yargıtay, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu". BBC Türkçe. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
^ "Yargıtay'dan Can Atalay'a tahliye yok, AYM üyelerine suç duyurusu var". Gazete Duvar. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
^ "AYM, Can Atalay hakkındaki ikinci hak ihlali başvurusunu 13 Aralık'ta görüşecek". T24. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
^ "Can Atalay hakkında AYM'den ikinci hak ihlali kararı: Ağır ceza mahkemesinin tutumu ne olacak?". BBC News Türkçe. 22 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
^ "Mahkeme AYM kararına uymadı Can Atalay dosyasını Yargıtay'a yolladı: Yargı krizinde ikinci perde mi?". VOA Türkçe. 27 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
^ "Yargıtay AYM'nin Can Atalay hakkındaki ikinci ihlali kararını tanımadı". euronews. 3 Ocak 2024. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
^ "Can Atalay: Yargıtay kararı okundu, TİP Hatay Milletvekili'nin vekilliği düşürüldü". BBC News Türkçe. 30 Ocak 2024. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
^ Büro, Ankara (9 Kasım 2023). "Yargıtay-AYM krizi | Muhalefet partilerinden Yargıtay'a tepki: "Anayasal darbe teşebbüsüdür"". Medyascope. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî site
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 1 Temmuz 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anayasa Mahkemesi Hizmet Birimlerinin Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 12 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anayasa Mahkemesi Kadrolarına Atanan Raportörlerin Sınıfları, İlerlemeleri İle Birinci Sınıfa Ayrılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 7 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anayasa Mahkemesi Raportör Yardımcısı Adaylığı Giriş Sınavı Yönetmeliği 11 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[kuruluş_tarihi-1] "Kuruluşundan Günümüze Anayasa Mahkemesi". anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022.

[2] "2023 Yılı Merkezi Bütçe Kanunu, Anayasa Mahkemesi Cetveli" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[3] "TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI" (PDF). mevzuat.gov.tr. T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MEVZUAT BİLGİ SİSTEMİ. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.

[4] "Mevzuat Bilgi Sistemi". www.mevzuat.gov.tr. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.

[:0-5] TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa Düzenindeki Yeri - Teşkilâtı - Fonksiyonları. Asistan A. Ülkü AZRAK. Journal of Istanbul University Law Faculty. 25 Ağustos 2011. s. 652.

[6] Ekinci, Hüseyin; Sağlam, Musa. "Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru" (PDF). Ankara Barosu. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.

[7] Yıldırım, Umut Turgut (2021). "Türk Siyasal Hayatında Anayasa Yargısı-Siyaset İlişkisi: Türk Anayasa Mahkemesi Üzerinden Bir Değerlendirme". Turkish Studies-Economics,Finance,Politics. Volume 16 Issue 1 (Volume 16 Issue 1): 571-587. doi:10.47644/TurkishStudies.48110. ISSN 2667-5625. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.

[8] "Norm Denetimi". anayasa.gov.tr. Anayasa Mahkemesi. 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.

[:1-9] "Eski Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Altan'a hapis cezası". www.aa.com.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.

[10] "Anayasa Mahkemesi Üyeleri Alparslan ALTAN ve Erdal TERCAN'ın Meslekten Çıkarılmasına İlişkin Gerekçeli Kararın Basın Duyurusu | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.

[11] "Yargıtay Ceza Genel Kurulu, eski AYM üyesi Tercan'a FETÖ'den verilen hapis cezasını onadı". www.aa.com.tr. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.

[Sözcü-12] "Son dakika… CHP ve HDP'den üç ismin vekilliği düşürüldü". 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.

[13] "Anayasa Mahkemesi Kararının Uygulanmaması Nedeniyle Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı ile Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edilmesi | Anayasa Mahkemesi". www.anayasa.gov.tr. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.

[:02-14] "Son dakika… Enis Berberoğlu yeniden milletvekili". Sözcü Gazetesi. 11 Şubat 2021. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.

[15] "Avukat Can Atalay, TİP'ten milletvekili adayı oldu". KısaDalga.net. 9 Nisan 2023. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.

[16] "Can Atalay'ın tahliye talebi Yargıtay 3'üncü Ceza Dairesi tarafından reddedildi". Hürriyet. 13 Temmuz 2023. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.

[17] "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023.

[18] "Anayasa Mahkemesi'nden Can Atalay için 'hak ihlali' kararı!". birgun.net. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.

[19] Tanış, Edanur (2 Kasım 2023). "Can Atalay hâlâ tahliye edilmedi | İstanbul Barosu, AYM kararını uygulamayan mahkeme başkanını HSK'ya şikâyet etti". Medyascope. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.

[20] "Yargıtay, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu". BBC Türkçe. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.

[21] "Yargıtay'dan Can Atalay'a tahliye yok, AYM üyelerine suç duyurusu var". Gazete Duvar. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.

[22] "AYM, Can Atalay hakkındaki ikinci hak ihlali başvurusunu 13 Aralık'ta görüşecek". T24. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.

[23] "Can Atalay hakkında AYM'den ikinci hak ihlali kararı: Ağır ceza mahkemesinin tutumu ne olacak?". BBC News Türkçe. 22 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

[24] "Mahkeme AYM kararına uymadı Can Atalay dosyasını Yargıtay'a yolladı: Yargı krizinde ikinci perde mi?". VOA Türkçe. 27 Aralık 2023. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

[25] "Yargıtay AYM'nin Can Atalay hakkındaki ikinci ihlali kararını tanımadı". euronews. 3 Ocak 2024. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

[26] "Can Atalay: Yargıtay kararı okundu, TİP Hatay Milletvekili'nin vekilliği düşürüldü". BBC News Türkçe. 30 Ocak 2024. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

[27] Büro, Ankara (9 Kasım 2023). "Yargıtay-AYM krizi | Muhalefet partilerinden Yargıtay'a tepki: "Anayasal darbe teşebbüsüdür"". Medyascope. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

Anayasa Mahkemesi (Türkiye) nedir?, Anayasa Mahkemesi (Türkiye) anlamı nedir?, Anayasa Mahkemesi (Türkiye) ne demektir?