İskenderiyeli Hero
Hero'nun 17. yüzyıl Alman tasviri
Doğum	y. MS 10
Ölüm	y. MS 70 (y. 60 yaşlarında)
Vatandaşlık	İskenderiye, Roman Mısır
Tanınma nedeni	Aeolipile Heron çeşmesi Heron formülü Otomat makinesi
Kariyeri
Dalı	Matematik Fizik Pnömatik ve hidrolik mühendisliği

İskenderiyeli Hero (/ˈhɪəroʊ/; Grekçe: Ἥρων^[1] ὁ Ἀλεξανδρεύς, Heron ho Alexandreus; ayrıca İskenderiyeli Heron /ˈhɛrən/ olarak da bilinen; y. MS 10 - y. MS 70), memleketi İskenderiye, Roma dönemi antik Mısır'da faal olan bir Greko-Mısır matematikçi ve mühendisti. Genellikle antik çağın en büyük deneycisi olarak kabul edilir^[2] ve çalışmaları Helenistik bilimsel geleneğin temsilcisidir.^[3]

Hero, aeolipile (bazen "Hero motoru" olarak adlandırılır) adı verilen buharla çalışan bir cihazın iyi bilinen bir açıklamasını yayınladı. En ünlü icatları arasında, karada rüzgârın en eski örneğini oluşturan rüzgar çarkı vardı.^[4][5] Atomistlerin takipçisi olduğu söylenir. Mechanics adlı çalışmasında pantografları tanımladı.^[6] Fikirlerinden bazıları Ctesibius'un eserlerinden türetilmiştir.

İlk buhar tribünlü motoru icat ederek belki de 2000 yıl öncenin sanayi devrimini başlattı. Buhar makinesinin, Bilgisayar programlamanın ve Makine Mühendisliği'nin temelini oluşturdu.

Ayrıca optikle de uğraşmış ve Katoptrikos adlı optik kitabını yazmıştır. Bu kitapta içbükey dışbükey ve düzlem aynaların işleyişlerini ele almıştır. İlkesel bir şekilde ışığın en kısa izlediği yolu bulup, yansıma ve geliş açıları ile ilgili tezlerini doğrulamıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Matematikte de hacimsel olayları ele almıştır.

Matematikte çoğunlukla, bir üçgenin alanını yalnızca kenarlarının uzunluklarını kullanarak hesaplamanın bir yolu olan Heron formülü ile hatırlanır. Babil ve Mısır geometrilerini Yunan geometri biçimiyle birleştirip, yalnızca uygulamada işe yarayan formülleri kitaplarında kullanmıştır.

Hero'nun orijinal yazılarının ve tasarımlarının çoğu kayboldu, ancak Doğu Roma İmparatorluğu'ndan el yazmaları ve daha az ölçüde Latince veya Arapça çeviriler de dahil olmak üzere bazı eserleri korundu.

Hayatı ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hero'nun etnik kökeni Yunan^[2] veya Helenleşmiş Mısırlı olabilir.^{[7][8][9][10]} Hero'nun ünlü İskenderiye Kütüphanesi'nin de dahil olduğu Musaeum'da ders verdiği neredeyse kesindir, çünkü yazılarının çoğu matematik, mekanik, fizik ve pnömatik derslerinde ders notları olarak görünmektedir. Bilim dalı/Alan yirminci yüzyıla kadar resmileştirilmemiş olmasına rağmen, Hero'nun çalışmasının, özellikle de otomatik cihazlarının, sibernetiğe ilişkin ilk resmi araştırmalardan bazılarını temsil ettiği düşünülmektedir.^[11]

Buluşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Hero,^[12] rokete benzer bir reaksiyon motoru ve ilk kaydedilen buhar motoru olan aeolipile’nin (Hero'nun motoru olarak bilinen bir versiyonu) yapımını tanımladı (Vitruvius, De Architectura'daki aeolipile'den Hero'dan yaklaşık 100 yıl önce bahsetmesine rağmen). Sanayi Devriminden neredeyse iki bin yıl önce tanımlandı. Başka bir motor, sızdırmaz bir kaptaki suyu çıkarmak için bir sunak ateşi ile ısıtılan kapalı bir odadaki havayı kullandı; su toplandı ve ağırlığı bir ipi çekerek tapınak kapılarını açtı.^[13] Bazı tarihçiler, aeolipilin yararlı bir çalışma yeteneğine sahip olduğunu iddia etmek için iki buluşu birleştirdiler.^[14]

• İlk otomat makinesi de onun yapımlarından biriydi; makinenin üstündeki bir yuvadan bir bozuk para sokulduğunda, belirli bir miktarda kutsal su dağıtılırdı. Bu, Mechanics and Optics kitabındaki icatlar listesine dahil edilmiştir. Madeni para yatırıldığında, kaldıraca bağlı bir tencerenin üzerine düşer. Kol, bir miktar suyun dışarı akmasına izin veren bir valfi açar. Tava, düşene kadar bozuk paranın ağırlığıyla eğilmeye devam eder, bu noktada karşı ağırlık, kolu tekrar yukarı kaldırıp valfi kapatırdı.^[15]
• Bir organı çalıştıran rüzgar çarkı, rüzgarın bir makineye güç sağlama tarihinde ilk kez görülür.^[4][5]
• Hero ayrıca Yunan tiyatrosu için, neredeyse on dakika uzunluğunda, ikili benzeri bir halat, düğüm ve dönen silindirik dişli çark tarafından çalıştırılan basit makinelerden oluşan tamamen mekanik bir oyun da dahil olmak üzere birçok mekanizma icat etti. Gök gürültüsü, metal bilyelerin mekanik olarak zamanlanmış olarak gizli bir tambura düşmesiyle üretildi.
• Kuvvet pompası, Roma dünyasında yaygın olarak kullanılıyordu ve bir uygulama bir itfaiye aracındaydı.
• Hero tarafından hava veya sıvı dağıtımını kontrol etmek için şırıngaya benzer bir cihaz tanımlandı.^[16]
• Hero, optikte en kısa ışık yolu ilkesini formüle etti: Bir ışık ışını aynı ortam içinde A noktasından B noktasına yayılırsa, izlenen yol uzunluğu mümkün olan en kısadır. Yaklaşık 1000 yıl sonra Alhazen ilkeyi hem yansıma hem de kırılma olarak genişletti ve ilke daha sonra bu biçimde 1662'de Pierre de Fermat tarafından ifade edildi; en modern biçim, optik yolun sabit olmasıdır.
• Bağımsız hidro-statik enerji altında çalışan bağımsız bir çeşme; şimdi Heron çeşmesi olarak anılıyor.
• Düşen bir ağırlıkla çalıştırılan programlanabilir bir araba. "Program", tahrik aksının etrafına sarılmış iplerden oluşuyordu.^[17]

Matematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Hero, bir sayının karekökünü yinelemeli olarak hesaplamak için bir yöntem tanımladı.^[18] Ancak bugün adı, kenar uzunluklarından bir üçgenin alanını bulmak için kullanılan Heron formülüyle yakından ilişkilidir. Ayrıca küp köklerini hesaplamak için bir yöntem geliştirdi.^[19] Ayrıca, en kısa yol algoritması tasarladı, yani bir çizginin bir tarafında iki nokta ${\displaystyle A}$ ve ${\displaystyle B}$ verildiğinde, ${\displaystyle AC+BC}$'yi en aza indiren düz doğru üzerinde ${\displaystyle C}$ noktasını bulun. "Hiçbir keşif, 3B geometrinin temelini oluşturmaz. Ancak İskenderiyeli Heron en büyük katkıda bulunanlardan biridir." Heron'un çalışması, Metrica düzenli çokgenlerin, dairelerin ve konik kesitlerin özelliklerini tartışır ve böylece üçüncü boyutun keşfini ve anlaşılmasını başlatmıştır. 3D^[20]'nin babası, unvanı Heron'a atfedilebilir.

Kültürel referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1979 tarihli bir Sovyet animasyon kısa filmi, Hero'nun aeolipile icatına odaklanıyor,^[20] onu türbini kazara icat eden sıradan bir zanaatkar olarak gösteriyor.^[21]
• 2007 History Channel televizyon programı Ancient Discoveries, Hero'nun cihazlarının çoğunun yeniden yaratılmasını içeriyor.
• Bir 2010 History Channel televizyon programı Ancient Aliens bölümü "Alien Tech" Hero'nun buhar makinesi hakkında bir tartışma içeriyor.
• Bir 2014 The History Channel televizyon programı Ancient Impossible'ın "Ancient Einstein" bölümü Hero'yu anlatıyor.

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Hero'nun eserlerinin en kapsamlı baskısı, 1903'te Teubner yayınevi tarafından Leipzig'de beş cilt halinde yayınlandı.

Hero tarafından yazıldığı bilinen eserler şunları içerir:

• Pneumatica (Πνευματικά), hydraulis veya su organı dahil olmak üzere hava, buhar veya su basıncı üzerinde çalışan makinelerin tanımı[21]
• Otomata, ziyafetlerde ve muhtemelen teatral bağlamlarda mekanik veya pnömatik yollarla harikalar yaratan makinelerin tanımı (örneğin, tapınak kapılarının otomatik olarak açılması veya kapanması, şarap ve süt döken heykeller, vb.)^[22]
• Mechanica, sadece Arapça olarak korunan, mimarlar için yazılmış, ağır nesneleri kaldırmak için araçlar içeren bir çalışma.
• Metrica, çeşitli nesnelerin yüzeylerinin ve hacimlerinin nasıl hesaplanacağının açıklaması.
• On the Dioptra, uzunlukları ölçmek için bir dizi yöntem, teodolit'e benzeyen bir aparat olan kilometre sayacı (odometre) ve dioptranın anlatıldığı bir çalışma.
• Belopoeica, savaş makinelerinin bir açıklaması
• Catoptrica, ışığın ilerlemesi, yansıma ve aynaların kullanımı hakkında bir çalışma.

Bazen Hero'ya atfedilen, ancak şimdi büyük olasılıkla başka biri tarafından yazıldığı düşünülen eserler:^[23]

• Geometrica, Metrica’nın ilk bölümüne dayanan bir denklemler koleksiyonu
• Stereometrica, Metrica ikinci bölümüne dayanarak üç boyutlu hesaplama örnekleri
• Mensurae, Stereometrica ve Metrica’yı temel alarak ölçümler yapmak için kullanılabilir araçlar hakkında
• Cheiroballistra, mancınık hakkında
• Definitiones, geometri terimlerin tanımlarını içeren bir çalışma

Sadece parçalar halinde korunan eserler:

• Geodesia
• Geoponica

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Heron ortalaması
• Heron çeşmesi
• Heron formülü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Drachmann, Aage Gerhardt (1963). The Mechanical Technology of Greek and Roman Antiquity: A Study of the Literary Sources. Madison, WI: University of Wisconsin Press. 
• Landels, J.G. (2000). Engineering in the ancient world (2 bas.). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-22782-4. 
• Marsden, E.W. (1969). Greek and Roman Artillery: Technical Treatises. Oxford: Clarendon Press. 
• Schellenberg, H.M.: Anmerkungen zu Hero von Alexandria und seinem Werk über den Geschützbau, in: Schellenberg, H.M./ Hirschmann, V.E./ Krieckhaus, A.(edd.): A Roman Miscellany. Essays in Honour of Anthony R. Birley on his Seventieth Birthday, Gdansk 2008, 92-130 (300'den fazla başlıktan oluşan büyük bir bibliyografya ve Hero üzerine communis opinio tartışması ile).

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta İskenderiyeli Heron ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Yunanca Vikikaynak'ta Ἥρων ὁ Ἀλεξανδρεύς ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Vikikaynak the 1911 Encyclopædia Britannica ansiklopedisinde Hero of Alexandria maddesine sahiptir.

• "Mathematician, Physicist, Engineer: Hero of Alexandria (fl. 1st century BC)". The Technology Museum of Thessaloniki. 5 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "İskenderiyeli Heron", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• "Hero of Alexandria". 1911 Encyclopædia Britannica. 21 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Heron of Alexandria". Encyclopædia Britannica. 5 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Online Galleries, History of Science Collections, University of Oklahoma Libraries". 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Internet Archive'da korunan yüksek çözünürlüklü görüntüler 
•  "Hero of Alexandria". New International Encyclopedia. 1905. 
• Vodolazhskaya, Larisa (2007). "Reconstruction of Heron's Formulas for Calculating the Volume of Vessels". doi:10.11588/propylaeumdok.00000564. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
• "Spiritali di Herone Alessandrino". John Davis Batchelder Collection (Latince). Library of Congress. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• Francesco Grillo (2019). "Automata". PhD tezi. Univ. of Glasgow. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Critical edition, with translation and partial commentary 
• Bennet Woodcrof ((Ed.)). "The Pneumatics of Hero of Alexandria, from the Original Greek". Collections. Bennet Woodcroft tarafından çevrildi. Library of Congress. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.