Rodoslu Eudemos

Rodoslu Eudemos
Rodoslu Eudemos
	Atina okulundan detay: Aristoteles'e doğru giden bir erkek karakterin tasviri. Çoğu zaman, güvenilir kaynaklar olmasa da, Aristoteles'in en önemli öğrencilerinden biri olan Rodoslu Eudemus'a atfedilir, öğretmeninin çalışmalarını düzenler ve daha kolay erişilebilir hale getirir.
Doğumu	y. MÖ 350; Rodos, Yunanistan
Ölümü	y. MÖ 290; Rodos, Yunanistan;
Çağı	Helenistik Dönem
Bölgesi	Antik Yunan
Okulu	Peripatetik Okul
İlgi alanları	Matematik, astronomi, matematik tarihi, felsefe, bilim tarihi, tarih
	Etkilendikleri Aristoteles;

Rodoslu Eudemus (Grekçe: Ευδημος), MÖ. 350, Rodos - 290 yılları arasında yaşamış, ilk bilim tarihçisi olduğu iddia edilen Yunan filozofudur. Aristoteles'in en önemli öğrencilerinden biriydi, öğretmeninin çalışmalarını düzenledi ve daha kolay erişilebilir hale getirdi.^[1] Eudemus'un yeğeni Pasicles de Aristoteles'in eserlerini düzenlemekten sorumluydu.^[2]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eudemus, Rodos adasında doğdu, ancak hayatının büyük bir bölümünü Aristoteles'in Peripatetik Okulu'nda, felsefe okuduğu Atina'da geçirdi. Eudemus'un Aristoteles ile işbirliği uzun ömürlü ve oldukça yakındı. Genellikle Aristoteles'in en parlak öğrencilerinden biri olarak kabul edildi: O ve Midillili Theophrastus'a devamlı Aristoteles'in "öğrencileri" değil, "arkadaşları" deniyordu.^[3]

Görünüşe göre, Aristoteles'in çalışmalarını sürdüren bu iki filozof arasında Theophrastus daha büyük dehaydı.^[4] Eudemus özgün araştırmalar yapsa da, onun "gücü" Aristoteles'in felsefi mirasını sistematikleştirmede ve öğretmeninin fikirlerinin akıllıca didaktik olarak sunmasında yatıyordu.^[5] Aristoteles üzerine yorumlar yazan daha sonraki yazarlar, genellikle Eudemus'un ön çalışmasını iyi kullandılar. Bu nedenle, Eudemus'un yazılarının kendisi mevcut olmasa da, eseriyle ilgili birçok alıntı ve tanıklık sayesinde onun ve çalışmasının bir resmi oluşturulabilir.

Aristoteles, ölümünden (MÖ 322) kısa bir süre önce, Theophrastus'u Peripatetik Okulu'nun başı ve kendi halefi olarak atadı. Eudemus daha sonra kendi felsefi okulunu kurduğu Rodos'a döndü, kendi felsefi araştırmalarına devam etti ve Aristoteles'in çalışmalarını düzenlemeye devam etti.^[6]^[7]

Bilim tarihçisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aristoteles'in ısrarı üzerine, Yunan matematik ve astronomi tarihlerini yazdı. Daha sonraki yazarların eserlerine dahil edilen bu parçaların sadece bir kısmı hayatta kalmış olsa da, değerleri çok büyüktür. Sadece daha sonraki yazarların Eudemus'un yazılarını kullanması nedeniyle Yunan biliminin erken tarihi ve gelişimi hakkında hala bilgi sahibiyiz. Tarihsel yazılarında Eudemus, Mısırlılar ve Babilliler gibi daha önceki halkların bildiği, tamamen pratik odaklı bilgi ve becerilerin Yunanlar tarafından teorik bir temel verildiğini ve tutarlı ve kapsamlı bir felsefi yapıyla nasıl inşa edildiğini gösterdi.

"Aritmetiğin Tarihi (Grekçe: Άριθμητικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Arithmetics)"^[8] adlı eseri Porphyry'nin yazımında ona yapılan tek bir referanstan bilinir. Bu referans ise bize, ilk kitabın Pisagor'un sayı fikrini ve bunun müzikle olan ilişkilerini ele aldığını söyler.
Eudemus'un "Geometri Tarihi (Grekçe: Γεωμετρικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Geometry)"^[9] adlı eserinden Proclus, Simplicius ve İskenderiyeli Pappus gibi daha birçok yazar tarafından bahsedilir. Onlardan, kitabın diğerlerinin yanı sıra Miletli Thales, Pisagorcular, Sakız Adalı Oenopides ve Sakız Adalı Hipokrat tarafından ele alındığını biliyoruz. Eudemus'un tartıştığı konular arasında geometrik teoremlerin ve yapıların keşfi (Eudemus'un günlerinde Euclid tarafından "Elementler (İngilizce: Elements)" adlı eserinde sistematize edilmiştir) ve dairenin alanına eş bir kare çizilmesi ve küpün hacminin iki katına çıkarılması gibi Yunan geometrisinin klasik problemleri vardı.
Eudemus'un "Astronomi Tarihi (Grekçe: Άστρολογικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Astronomy)"^[8] hakkındaki eseri ile ilgili, Smyrnalı Theon, Simplicius, Diogenes Laërtius, İskenderiyeli Clement ve diğerleri gibi kaynaklardan oldukça fazla şey biliyoruz. Bu verilerden yola çıkarak, MÖ 600-350 yılları arasında Yunanistan'da yapılan astronomik keşifleri ve o dönemde dünya, güneş ve ay tutulmaları, gök cisimlerinin hareketleri ile ilgili olarak geliştirilen teorileri bir miktar doğrulukla yeniden inşa edebiliriz. Eudemus tarafından işlenen filozoflar ve astronomlar arasında Thales, Anaximander, Anaximenes, Oenopides, Eudoxus ve diğerleri bulunur.

Diğer iki tarihi eser de Eudemus'a atfedilir, ancak buradaki yazarlığı kesin değildir. İlk olarak, evrenin kökenleri ile ilgili Babil, Mısır ve Yunan fikirlerini tartışan bir "İlahiyat Tarihi (İngilizce: History of Theology)"^[10] yazdığı söylenir. İkinci olarak, bir "Lindos Tarihi (İngilizce: History of Lindos)"^[10] nin yazarı olduğu söylenir (Lindos, Rodos'ta bir limandır).

Eudemus'a ayrıca hayvanlar ve onların (cesaret, etik duyarlılık ve benzeri) insani özellikleri hakkında mucizevi hikâyeler içeren bir kitap atfedilmiştir.^[11] Ancak, bu eserin karakteri Eudemus'un diğer eserlerinde görülen ciddi bilimsel yaklaşıma hiç uymadığından, genellikle Rodoslu Eudemus'un bu kitabın yazarı olamayacağı kabul edilir (Eudemus, eski Yunanistan'da oldukça yaygın bir ad olduğundan başka bir Eudemus olabilir).

Aristo'nun eserlerinin editörü[değiştir | kaynağı değiştir]

Eudemus, Theophrastus ve Aristoteles'in diğer öğrencileri, efendilerinin ölümünden sonra entelektüel mirasını uzun bir yayın dizisine kaydederek güvenilir bir biçimde erişilebilir kalmasına özen gösterdiler. Bunlar Aristoteles'in yazılarına, kendi ders notlarına, kişisel hatıralarına vb. dayanıyordu.

Bu nedenle, Aristoteles'in yazılarından biri hala "Eudemian Etiği" olarak adlandırılıyor,^[12] çünkü muhtemelen bu metni aslını bozmadan çok hafif bir şekilde düzenleyen Eudemus'du. Daha da önemlisi, Eudemus, Aristoteles'in çalışmalarını açıklığa kavuşturan bir dizi etkili kitap da yazdı:

Eudemus'un "Fizik (İngilizce: Physics, Grekçe: Φυσικά)" adlı eseri, Aristoteles'in eşsesli çalışmasının kompakt ve daha didaktik bir versiyonuydu.
Eudemus, muhtemelen Aristoteles'in fikirlerini açıklayan mantıkla ilgili iki veya üç kitap yazdı; "Analizler (İngilizce: Analytics)", "Kategoriler (İngilizce: Categories)" [muhtemelen aynı kitap] ve "Söylem üzerine (İngilizce: On discourse, Grekçe: Περι λεξεως)".^[13]
Son olarak, "Açı üzerine (İngilizce: On the angle, Grekçe: Περὶ γωνίας)" adlı geometrik bir çalışma.^[14]

Aristoteles'in eserlerinde Eudemus parçaları ile bunlara karşılık gelen kısımlar arasında yapılan bir karşılaştırma, Eudemus'un yetenekli bir öğretmen olduğunu göstermektedir: Konuyu sistematize eder, ana temadan uzaklaşan aralar bırakır, soyut ifadeleri göstermek için özel örnekler ekler, yakalama cümlelerinde formüle eder ve ara sıra okuyucuyu dikkatli tutmak için bir şaka ekler.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Otfried Höffe (ed.), 2010, Aristotle’s “Nicomachean Ethics”, s. 65, Brill, 978-90-04-17762-8
^ William Keith Chambers Guthrie, (1962), A History of Greek Philosophy: Aristotle, an encounter, s. 50, Vol:6, Cambridge University Press, 978-05-21-38760-6
^ Chroust, A. (1966). Eudemus or on the Soul: A Lost Dialogue of Aristotle on the Immortality of the Soul. Mnemosyne, 19(1), fourth series, 17-30, Makale
^ Charles Edwin Bennett & William Alexander Hammond, (1902), The Characters of Theophrastus, s. xxiv, E-kitap 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Theophrastus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020.
^ William Fortenbaugh, (2002), Eudemus of Rhodes, 978-07-65-80134-0
^ Sharples, R. (2016). Eudemus. In Oxford Research Encyclopedia of Classics
^ ^a ^b Sinkevich G. I. (2019), History of Mathematics, Early Development Stage (PDF), 3 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 19 Eylül 2020
^ Allman, G. J. (1877). Greek Geometry from Thales to Euclid. Hermathena, 3(5), ss. 160-207.
^ ^a ^b Cernekova, K. (2008). Mathematical Analysis in Ancient Greece. WDS’08 Proceedings of Contributed Papers, ss. 27-31.
^ Bertolacci, A. (2003). Eudemus of Rhodes. Classical Bulletin, 79(2), 305
^ Inwood, B., & Woolf, R. (2012). Aristotle: Eudemian Ethics. Cambridge University Press.
^ Corazzon, R. Peripatetic Logic: Eudemus of Rhodes and Theophrastus of Eresus.
^ Zhmud, L. (2002). Eudemus’ History of Mathematics. Eudemus of Rhodes, ss. 263-306.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Istvan Bodnar & William W. Fortenbaugh (eds.), Eudemus of Rhodes, New Brunswick, Transactions Publishers, 2002
Ivor Bulmer-Thomas, 'Eudemus of Rhodes', Dictionary of Scientific Biography, Charles Coulston Gillispie, ed. (18 Volumes, New York 1970-1990) Volume IV (1971) ss. 460–465.
Fritz Wehrli (ed.) Die Schule des Aristoteles. Eudemus von Rhodos. Texte und Kommentar Basel, Schwabe & Co., 1969 (mevcut parçaların Almanca yorumlarla eleştirel baskısı)
Fritz Wehrli, 'Eudemos von Rhodos', Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft, G. Wissowa, ed. (51 Volumes; 1894-1980) Vol. Suppl. XI (1968) col. 652-658.
Leonid Zhmud, The Origin of the History of Science in Classical Antiquity. Berlin, Walter de Gruyter, 2006 (A. Chernoglazov tarafından Rusçadan çevrilmiştir.)
Leonid Zhmud, 'Eudemus’ History of Mathematics', In the Rutgers University Series in the Classical Humanities. V. 11. Ed. by I. Bodnar, W. W. Fortenbaugh. New Brunswick 2002, ss. 263–306

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Rodoslu Eudemos", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
"Peripatetic Logic: The Work of Eudemus of Rhodes and Theophrastus of Eresus". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] Otfried Höffe (ed.), 2010, Aristotle’s “Nicomachean Ethics”, s. 65, Brill, 978-90-04-17762-8

[2] William Keith Chambers Guthrie, (1962), A History of Greek Philosophy: Aristotle, an encounter, s. 50, Vol:6, Cambridge University Press, 978-05-21-38760-6

[3] Chroust, A. (1966). Eudemus or on the Soul: A Lost Dialogue of Aristotle on the Immortality of the Soul. Mnemosyne, 19(1), fourth series, 17-30, Makale

[4] Charles Edwin Bennett & William Alexander Hammond, (1902), The Characters of Theophrastus, s. xxiv, E-kitap 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] "Theophrastus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020.

[6] William Fortenbaugh, (2002), Eudemus of Rhodes, 978-07-65-80134-0

[7] Sharples, R. (2016). Eudemus. In Oxford Research Encyclopedia of Classics

[sgi-8] Sinkevich G. I. (2019), History of Mathematics, Early Development Stage (PDF), 3 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 19 Eylül 2020

[9] Allman, G. J. (1877). Greek Geometry from Thales to Euclid. Hermathena, 3(5), ss. 160-207.

[ck-10] Cernekova, K. (2008). Mathematical Analysis in Ancient Greece. WDS’08 Proceedings of Contributed Papers, ss. 27-31.

[11] Bertolacci, A. (2003). Eudemus of Rhodes. Classical Bulletin, 79(2), 305

[12] Inwood, B., & Woolf, R. (2012). Aristotle: Eudemian Ethics. Cambridge University Press.

[13] Corazzon, R. Peripatetic Logic: Eudemus of Rhodes and Theophrastus of Eresus.

[14] Zhmud, L. (2002). Eudemus’ History of Mathematics. Eudemus of Rhodes, ss. 263-306.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Yunan matematiği
Matematikçiler (Zaman Çizelgesi)	Anaksagoras Antemius Apollonius Arhitas Aristeus Aristarkus Arşimet Autolikus Bion Boethius Brison Kallippus Karpus Kleomedes Konon Ktesibius Demokritos Dikaearhus Diokles Diofantos Dinostratus Dionisodoros Domninus Elealı Zenon Eratosthenes Eudemus Eudoksus Eutokius Geminus Heliodorus İskenderiyeli Heron Hrisippos Hipparkos Hippasus Hippias Hipokrat Hipatia Hipsikles İsidoros Matematikçi Leo Leon Marinus Melissa Menaihmos Menelaus Metrodorus Nikomahos Nikomedes Nikoteles Oenopides Öklid Pappus Perseus Filolaos Filon Laodikyalı Filonides Porfirios Poseidonius Proklos Batlamyus Pisagor Serenus Simplikios Sosigenes Sporus Thales Theaetetus Theano Teodorus Theodosius İskenderiyeli Theon Smirnalı Theon Timaridas Ksenokrates Sidonlu Zeno Zenodorus
Yapıtlar	Almagest Arşimet Parşömeni Arithmetika Konikler (Apollonius) Katoptrik (Yansımalar) Data (Öklid) Elemanlar (Öklid) Bir Çemberin Ölçümü Konikler ve Sferoidler Üzerine Büyüklükler ve Uzaklıklar Üzerine (Aristarchus) Büyüklükler ve Uzaklıklar Üzerine (Hipparchus) Hareketli Küre Üzerine (Autolycus) Öklid'in Optiği Sarmallar Üzerine Küre ve Silindir Üzerine Ostomachion (Syntomachion) Planisphaerium Sphaerics Parabolün Dörtgenleştirilmesi Kum Sayacı Sonsuz Küçükler Hesabı
Merkezler	Platon Akademisi · Kirene · İskenderiye Kütüphanesi
Etkilendikleri	Babil matematiği · Eski Mısır matematiği
Etkiledikleri	Avrupa matematiği · Hint matematiği · Orta Çağ İslam matematiği
Problemler	Apollonius problemi · Daireyi kareyle çevreleme · Küpü iki katına çıkarma · Açıyı üçe bölme
Kavramlar/Tanımlar	Apollonius çemberi Diyofantus denklemi Çevrel çember Eşölçülebilirlik Orantılılık ilkesi Altın oran Yunan rakamları Bir üçgenin iç ve dış çemberleri Tükenme yöntemi Paralellik postülatı Platonik katılar Hipokrat ayı Hippias kuadratiksi Düzgün çokgen Cetvel ve pergelle yapılan çizimler Üçgen merkezi
Bulgular	Açıortay teoremi Dış açı teoremi Öklid algoritması Öklid teoremi Geometrik ortalama teoremi Yunan geometrik cebiri Menteşe teoremi Çevre açı teoremi Kesişme teoremi Pons asinorum Pisagor teoremi Thales teoremi Gnomon teoremi Apollonius teoremi Aristarkus eşitsizliği Crossbar (Pasch) teoremi Heron formülü İrrasyonel sayılar Menelaus teoremi Pappus'un alan teoremi Batlamyus eşitsizliği Batlamyus kirişler tablosu Batlamyus teoremi Theodorus sarmalı
Antik Yunan matematikçilerinin zaman çizelgesi

Rodoslu Eudemos nedir?, Rodoslu Eudemos anlamı nedir?, Rodoslu Eudemos ne demektir?