Sakız Adalı Hipokrat
Tam adı	Ιπποκράτης ο Χίος Hippocrates of Chios
Doğumu	y. MÖ 470 Sakız Adası, Antik Yunanistan
Ölümü	y. MÖ 410 (60 yaşlarında)
İlgi alanları	Matematik, Geometri, Astronomi, Felsefe
Etkiledikleri Öklid

Sakız Adalı Hipokrat (Grekçe: Ἱπποκράτης ὁ Χῖος; MÖ y. 470 - y. 410) eski bir Yunan matematikçi, geometrici ve astronom.

Aslen bir tüccar olduğu Sakız Adası'nda doğdu. Bazı talihsizliklerden (korsanlar ya da dolandırıcı gümrük görevlileri tarafından soyuldu) sonra, muhtemelen dava için Atina'ya gitti ve burada önde gelen bir matematikçi oldu.

Sakız Adası'nda Hipokrat, Sakız Adalı matematikçi ve astronom Oenopides'in öğrencisi olmuş olabilir. Onun matematiksel çalışmasında muhtemelen bir miktar Pisagor etkisi de vardı, belki de Pisagor düşüncesinin bir merkezi olan Sakız Adası ve komşu Samos adası arasındaki bağlantılar yoluyla: Hipokrat, felsefi bir 'yol arkadaşı' olan 'para-Pisagor' olarak tanımlanmıştır. Redüktio ad absurdum argümanı (veya çelişki ile ispat) gibi "indirgeme" argümanları ve bir doğrunun karesini belirtmek için kuvvet kullanımı ona kadar gitmektedir.^[1]

Matematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat'ın en büyük başarısı, sistematik olarak düzenlenmiş bir geometri ders kitabı, yani Elementler (Στοιχεῖα, Stoicheia), yani matematiksel teorinin temel teoremleri veya yapı taşlarını yazan ilk kişi olmasıdır. O andan itibaren, antik dünyanın her yerinden matematikçiler, en azından prensip olarak, matematiğin bilimsel ilerlemesini teşvik eden ortak bir temel kavramlar, yöntemler ve teoremler çerçevesi üzerine inşa edebilir duruma geldiler.

Simplicius'un çalışmalarında Hipokrat'ın Elementler'inin yalnızca tek ve ünlü bir parçası mevcuttur. Bu parçada alan, bazı sözde Hipokrat ayları için hesaplanmıştır - bkz. Hipokrat ayı. Bu, "çemberin karesi"ni elde etmek, yani çemberin alanını hesaplamak veya eşdeğer olarak bir çember ile aynı alana sahip bir kare oluşturmak için bir araştırma programının parçasıydı. Görünüşe göre strateji, bir çemberi hilal şeklindeki birkaç parçaya bölmekti. Bu parçaların her birinin alanını hesaplamak mümkün olsaydı, bir bütün olarak çemberin alanı da bilinecekti. Pi (π) çarpanı aşkın olduğu için bu yaklaşımın başarı şansı olmadığı ancak çok daha sonra (Ferdinand von Lindemann tarafından, 1882'de) kanıtlandı. π sayısı, çevrenin bir çemberin çapına oranı ve ayrıca alanın yarıçapın karesine oranıdır.

Hipokrat'tan sonraki yüzyılda, en az dört matematikçi kendi Elementlerini yazdı, terminolojiyi ve mantıksal yapıyı sürekli geliştirdi. Bu şekilde, Hipokrat'ın öncü çalışması, yüzyıllar boyunca standart geometri ders kitabı olarak kalacak olan Öklid'in Elemanlar’ının (MÖ 325) temelini attı. Hipokrat'ın, bir önermedeki geometrik noktalara ve şekillere atıfta bulunmak için harflerin kullanımında kaynak olduğuna inanılır; örneğin, ${\displaystyle A}$, ${\displaystyle B}$ ve ${\displaystyle C}$ noktalarında köşeli bir üçgen için "${\displaystyle ABC}$ üçgeni"

Hipokrat'ın matematik alanındaki diğer iki katkısı dikkate değerdir. 'Küpü iki katına çıkarma' problemini, yani bir küp kökünün nasıl inşa edileceğini çözmenin bir yolunu buldu. Daireyi kareyle çevreleme gibi, bu da antik çağın sözde üç büyük matematik probleminden bir diğeriydi. Hipokrat ayrıca belirli matematiksel problemleri çözmesi daha kolay olan daha genel bir probleme dönüştürmek için 'indirgeme' tekniğini de icat etti. Daha genel problemin çözümü, daha sonra otomatik olarak orijinal probleme bir çözüm sunar.

Astronomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hipokrat, astronomi alanında kuyruklu yıldızlar ve Samanyolu fenomenlerini açıklamaya çalıştı. Fikirleri çok net bir şekilde aktarılmadı, ancak muhtemelen her ikisinin de optik yanılsamalar olduğunu düşündü, güneş ışığının sırasıyla Güneş'e yakın varsayılan bir gezegen ve yıldızların soluduğu nem tarafından kırılmasının bir sonucu. Hipokrat'ın, ışık ışınlarının görülen nesneden değil de gözümüzden kaynaklandığını düşünmesi, fikirlerinin alışılmamış karakterine katkıda bulunur.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ivor Bulmer-Thomas. Charles Coulston Gillispie (Ed.). "Hippocrates of Chios" (PDF). Dictionary of Scientific Biography (18 Cilt, New York 1970-1990). ss. 410-418. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
• Axel Anthon Björnbo (1913), G. Wissowa (Ed.), "Hippokrates" (PDF), Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft, (51 Cilt; 1894-1980) (Almanca), 8, ss. col. 1780-1801 
• A. R. Amir-Moéz; J. D. Hamilton (1974), "Hippocrates", J. Recreational Math., 7 (2), s. 105-107 
• B. B. Hughes (1989), "Hippocrates and Archytas double the cube : a heuristic interpretation", College Math. Journal, 20 (1), s. 42-48 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Sakız Adalı Hipokrat ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Sakız Adalı Hipokrat", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Daniel E. Otero. "The Quadrature of the Circle and Hippocrates' Lunes". Convergence. 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Mesolabe Compass and Square Roots". Numberphile. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. video explaining Hippocrates' mesolabe compass 
• "Hippocrates of Chios". Encyclopaedia Britannica. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.