Antinouplisli Serenus (Grekçe: Σερῆνος; yaklaşık MS 300 - 360), Roma Mısır'ındaki Geç Antik Thebaid'den bir Yunan matematikçi.

Hayatı ve Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Serenus, Antinoeia'dan ya da Mısır'da Hadrian tarafındaki eski bir yerleşim yerine kurulan Antinoöpolis'ten gelmiştir. İki kaynak onun Antinoöpolis'te doğduğunu doğrulamaktadır. Bir zamanlar Antissa'da doğduğuna inanılıyordu, ancak bunun bir hataya dayandığı görüldü.

Serenus, şimdi kaybolmuş olan Apollonius'un Konikler (İngilizce: Conics) 'i üzerine günümüze ulaşmamış olan bir yorum yazdı. Smyrnalı Theon'dan, yorumun ana sonucunun, "Çemberin çapı üzerindeki merkez olmayan bir noktada bulunan bir dizi açı olduğunda, daha sonra bu çemberin eşit yayları gören açılardan merkeze daha yakın olan açı her zaman merkezden uzaktaki açıdan daha küçüktür" olduğunu duyuyoruz.^[1] Ama aynı zamanda Apollonius'un Konikler (İngilizce: Conics)'ine bağlanan Bir Silindirin Kesiti Üzerine (İngilizce: On the Section of a Cylinder) ve Bir Koninin Kesiti Üzerine (İngilizce: On the Section of a Cone) adlı iki eser yazmış olan kendisi de başlı başına bir matematikçiydi. Bu bağlantı, çağlar boyunca hayatta kalmalarına yardımcı oldu.

Bir Silindirin Kesiti Üzerine (İngilizce: On the Section of a Cylinder) adlı eserin önsözünde Serenus, Heath tarafından özetlendiği gibi, bu çalışmayı yazma motivasyonunun, "geometri öğrencisi olan birçok kişi, hatalı olarak bir silindirin eğik kesitinin elips olarak bilinen bir koninin eğik kesitinden farklı olduğunu bilmektedir, oysa elbette her ikisi de aynı eğridir."^[1] olduğunu belirtmektedir. Çalışma 33 önermeden oluşmaktadır.

• 6. önerme, eğik bir silindir içindeki paralel dairesel kesitlerin iki taban dizisinin alt karşı tarafındaki varlığını kanıtlamaktadır.^[2]
• 9. önerme, tabanlara veya alt karşı kesitlerden birine paralel olmayan ancak tüm üreteçleri kesen herhangi bir düzlemin bir daire olmadığını kanıtlar.^[2]
• 14. ve 16. önermelerin ana sonuçları, söz konusu kesitin elips özelliğine sahip olduğunun kanıtlandığı önceki önermelerin devamıdır.^[2]
• 17. ve 14. önermeler, 16. önermede bulunan özelliği, latus rektum kullanarak Apolloniuscu tarza çevirir.^[2]
• 29.'dan 33.'ye kadar olan önermeler optik bir problemle ilgilenir. Genelde alay konusu olan paralelliklerin bir tanımını verir.

Bir Koninin Kesiti Üzerine (İngilizce: On the Section of a Cone) adlı kitabının 1.'den 57.'sine kadarki önermelerde Serenus, büyük ölçüde tepe noktasından geçen düzlemler tarafından oluşturulan dik ve eşkenar olmayan konilerin üçgen bölümlerinin alanlarıyla ilgilenir. Üçgenlerden belirli bir üçgen sınıfının alanının ne zaman maksimumda olduğunu gösterir. 58.'den 69.'ya kadar olan önermeler kitabın ayrı bir bölümünü oluşturur ve yüksekliklerine, tabanlarına ve eksen boyunca üçgen bölümlerin alanlarına göre dik konilerin hacimlerini ele alır.^[3]

Antinoopolis'li Serenus, 4. yüzyılda Cyrus'a Silindir Kesiti Hakkında (İngilizce: About the Cylinder Section) ve Koni kesiti hakkında (İngilizce: About the cone section) adlı eserleri adadı. Bu iki eserdeki referansları Öklid ve her şeyden önce Pergeli Apollonius'tur.^[4]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Whittaker, J. (1979). Harpocration and Serenus in a Paris manuscript. Scriptorium, 33(1), ss. 59-62.
• James Gow (1884), A Short History of Greek Mathematics s. 289
• Paul Turquand Keyser, John Scarborough (ed) (2018), The Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World, Oxford University Press, s. 834.
• (Fransızca) Ecke, Paul Ver & Blanchard, A. (1969). Serenus d'Antinoë. — Le livre de la section du cylindre et le livre de la section du cône. Revue de Métaphysique et de Morale 74 (4): ss. 466-468.
• Rushdī Rāshid (2011), Founding Figures and Commentators in Arabic Mathematics: A History of Arabic Sciences and Mathematics Vol. 1, s. 618, Routledge, 978-04-15-58217-9
• (Latince) J. L. Heiberg, Sereni Antinoensis opuscula (Leipzig, 1896).
• (İtalyanca) G. Loria, Le scienze esatte nell'antica Grecia (Milan, 1914), 727-735.
• (Fransızca) P. Tannery, Serenus d'Antissa, Bulletin des sciences mathématique et astronomique 7 (1883), 237-244.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Heath, Thomas Little (1981). A History of Greek Mathematics, Volume II. Dover publications. ISBN 0-486-24074-6. 
• Ivor Bulmer-Thomas, "Serenus | Encyclopedia.com" (PDF), Dictionary of Scientific Biography (New York 1970-1990), 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 3 Mart 2021 
• Konstantinos Nikolantonakis (2004), The lemmas of the Mathematical collection of Pappus of Alexandria and the treatises On the section of a cylinder and On the section of a cone of Serenus of Antinoeia, Gaṇita-Bhāratī 
• Konstantinos Nikolantonakis (2007), "The treatise On the section of a cylinder of Serenus of Antinoeia and the Apollonian tradition", Bollettino di Storia delle Scienze Matematiche, cilt 27, doi:10.1400/77551