Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü

Osmanlı İmparatorluğu, çeşitli yönetim bölümlerine ayrılmıştır. Bu yönetim bölümleri devlet teşkilatının bir parçasıdır. Devletin topraklarının büyümesi ile kurulan eyalet sistemi, 1864 yılında Sultan Abdülaziz zamanında yerini vilayet sistemine bırakmıştır.

Klasik dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı Devleti ilk zamanlarda sancak denilen yönetim birimlerine ayrılmıştır. Sancaklar, sancak beyleri tarafından yönetilmiş, bazı sancakları ise okuma çağındaki şehzadeler yönetmiştir. I. Murad zamanında eyalet sistemine geçilmiştir. Eyalet veya beylerbeyliği denilen bu yönetim birimleri sancakların birleşiminden oluşmuştur. Yöneticileri beylerbeyi denilen kişilerdir. Balkan Yarımadası'ndaki fetihler devam ederken ele geçirilen toprakların idaresi için 1362 yılında merkezi Edirne olmak üzere I. Murad'ın emri ile ilk eyalet olan Rumeli Eyaleti kurulmuştur. Rumeli Eyaleti'nin ilk beylerbeyi de Lala Şahin Paşa'dır.^[1] Yıldırım Bayezid, 1393 yılında Rumeli'ye geçerken Timurtaş Paşa'yı Andolu Beylerbeyi olarak Ankara'da bırakması ile Anadolu Eyaleti kurulmuştur.^[2] 1413 tarihinde Rum Eyaleti kurulmuştur. Ardından birçok eyalet kurulmuştur. 1590 yılından sonra beylerbeylik kelimesi yerine eş anlamlısı olan eyalet kelimesi kullanılmıştır.^[3]

Eyaletler kendi aralarında sâlyâneli (yıllıklı) ve sâlyânesiz (yıllıksız) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Sâlyânesiz eyaletlerin ürünleri has, zeamet ve tımar olarak ayrılmıştı. Öşür ve resimleri, havas-ı hümayun ismiyle, hazineye, beylerbeyi ve sancakbeyi haslarına ve bir de zeamet ile tımara ait olmak üzere bölünmüştü. Sâlyâneli eyaletler has, zeamet ve tımara ayrılmayarak doğrudan doğruya devlet hazinesi tarafından mıntıkalar halinde her sene iltizama verilirdi. Bu eyaletlerin senelik hasılatından bir kısmı beylerbeyi, sancakbeyi, asker vs. maaşları için dağıtıldıktan sonra önceden belirlenmiş bir miktarı (sâlyâneyi) devlet hazinesine yollanırdı. Sâlyâneli eyaletler daha çok merkezden uzak Arap Müslümanların çoğunlukta oldukları eyaletlerdi. Bu tip eyaletlerde hükûmet yeniçeri garnizonları bulundurur ve merkezden beylerbeyi, defterdar ve kadıları tayin ederdi.

Eyaletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı	Kuruluş yılı	Merkezi	Türü
Anadolu Eyaleti	1393	Bursa, Ankara, Kütahya	Sâlyânesiz eyalet
Diyarbekir Eyaleti	1515	Diyarbekir	Sâlyânesiz eyalet
Rumeli Eyaleti	1362	Edirne, Manastır, Sofya	Sâlyânesiz eyalet

Sâlyânesiz eyaletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sâlyâneli eyaletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yenileşme dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Mehmet İpşirli, "Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilâtı", Osmanlı Devleti ve Medeniyet Tarihi, c.1, İstanbul 1994, s.225.
^ Mehmet İpşirli, "Beylerbeyi", İslam Ansiklopedisi, c.6, İstanbul 1992, s.69.
^ Osmanlı eyalet-vilayet sistemi 7 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Radikal gazetesi.

[Osmanlı_Devleti_idari_bölümleri-1-1] Mehmet İpşirli, "Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilâtı", Osmanlı Devleti ve Medeniyet Tarihi, c.1, İstanbul 1994, s.225.

[Osmanlı_Devleti_idari_bölümleri-2-2] Mehmet İpşirli, "Beylerbeyi", İslam Ansiklopedisi, c.6, İstanbul 1992, s.69.

[Osmanlı_Devleti_idari_bölümleri-3-3] Osmanlı eyalet-vilayet sistemi 7 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Radikal gazetesi.

[1]

[2]

[3]

Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü nedir?, Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü anlamı nedir?, Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü ne demektir?