Bilimsel yöntem nedir?, Bilimsel yöntem anlamı nedir?, Bilimsel yöntem ne demektir?

Bilim
Makale serilerinden
Formal bilim Matematik Matematiksel mantık Matematiksel istatistik Bilgisayar bilimi
Fiziksel bilimler Fizik Uygulamalı fizik · Atom fiziği Hesaplamalı fizik Yoğun madde fiziği Deneysel fizik · Mekanik Nükleer fizik Parçacık fiziği · Plazma fiziği Kuantum mekaniği Katı hâl fiziği · Teorik fizik Termodinamik · Optik Genel görelilik · M-Kuramı Özel görelilik Kimya Simya Analitik kimya · Astrokimya Biyokimya · Kristalografi Çevre kimyası · Yemek bilimi Jeokimya · Yeşil kimya İnorganik kimya · Malzeme bilimi Moleküler fizik · Çekirdek kimyası Organik kimya · Fotokimya Fiziksel kimya · Radyokimya Katı hâl kimyası · Stereokimya Supramoleküler kimya Yüzey bilimi · Teorik kimya Astronomi Astrofizik · Kozmoloji Galaktik astronomi · Astrojeoloji Gezegen bilimi · Yıldız Yer bilimleri Atmosfer bilimi · Ekoloji Ekoloji · Jeodezi Jeoloji · Yüzey bilimi Jeofizik · Buzul bilimi · Su bilimi Limnoloji · Mineraloji · Okyanus bilimi Paleoklimatoloji · Palinoloji Fiziki coğrafya · Agroloji
Yaşam bilimleri Biyoloji Anatomi · Astrobiyoloji · Biyokimya Biyocoğrafya · Biyomühendislik · Biyofizik Davranışsal nöroloji · Biyoteknoloji Botanik · Sitoloji · Koruma biyolojisi · Kriyobiyoloji Gelişim biyolojisi Ekoloji · Etnobiyoloji Evrimsel biyoloji Genetik Gerontoloji · İmmünoloji · Limnoloji Deniz biyolojisi · Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji · Nöroloji Paleontoloji · Parazitoloji · Fizyoloji Radyobiyoloji · Agroloji Sistematik · Teorik biyoloji Toksikoloji · Zooloji
Sosyal ve Davranışsal bilimler Antropoloji · Arkeoloji Kriminoloji · Demografi Ekonomi · Eğitim Beşeri coğrafya · Tarih Uluslararası ilişkiler · Hukuk Dilbilim · Siyaset bilimi Psikoloji · Sosyoloji
Uygulamalı bilimler Mühendislik Ziraat · Havacılık ve uzay · Biyomedikal Kimya · İnşaat · Bilgisayar Elektrik · Yangın · Genetik Endüstri · Mekanik · Askeri Maden · Nükleer · Yöneylem araştırması Robotik · Yazılım Sağlık bilimleri Biyomühendislik · Diş hekimi Epidemiyoloji · Sağlık hizmetleri · Tıp Hemşire · Eczacılık · Sosyal çalışma Veteriner tıp
Disiplinlerarası bilimler Uygulamalı fizik · Yapay zekâ Biyoetik · Biyoenformatik · Biyomedikal mühendisliği · Biyoistatistik Bilişsel bilim · Bilgisayar dili bilimi Sibernetik Ekoloji Evrimsel psikoloji · Ormancılık Sağlık Kütüphane bilimi · Mantık Matematiksel biyoloji · Matematiksel fizik Bilimsel modelleme Göstergebilim · Sosyobiyoloji Sistemler kuramı Şehir planlaması
Bilim felsefesi ve bilim tarihi Bilimsel yöntem Bilim tarihi Bilim felsefesi Bilim politikası Sınırbilim Sözdebilim
Bilim portalı Kategori
g t d

Bilimsel yöntem
Bilimsel yöntemin adımlarını gösteren diyagram.
Arka plan Platon idealizmi Mantıksal argüman Bayesci çıkarım
Bilimsel topluluk Orta Çağ'da bilim Orta Çağ İslam dünyasında bilim Orta Çağ Avrupası'nda bilim Rönesans'ta bilim tarihi Bilimsel devrim
Tanımlama Doğa bilimleri Keşifler Deneyler
g t d

Doğa bilimlerinde, bilimsel yöntem yeni bir bilgi edinmek için kullanılan deneyci yaklaşıma sahip bir yöntemdir. Bilim insanları bu yöntemle, zaman içinde bilgilerin üst üste binmesiyle evrendeki olayların doğru ve güvenilir bir şekilde betimlemesini amaçlar. Yöntem, 17. yüzyıldan itibaren bilimin gelişmesini şekillendirmiştir.

Bilimsel yöntem, en basit haliyle aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Evrendeki bir fenomenin gözlemlenmesi.
Bu fenomene dair, gözlemler ile tutarlı, ancak kesin olmayan, hipotez adında deneysel bir açıklama getirilmesi.
Hipotezin tahminlerde bulunmak için kullanılması.
Tahminlerin deneylerle veya ek gözlemlerle test edilmesi ve sonuçlar ışığında hipotezde gerekli değişikliklerin yapılması.
(3) ve (4) numaralı adımların hipotez ve deney arasında tutarsızlık kalmayana kadar tekrarlanması.

Tam tutarlılık sağlandığı zaman hipotez, gözlemlerin açıklanabilip yeni akıl yürütmelerin yapılabileceği bir kuram haline gelir. Böylelikle bir fenomen türünü açıklayan kolay anlaşılır ve tutarlı bir önermeler grubu oluşturulmuş olunur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim tarihinin önemli tartışmaları Dekart tarafından savunulan akılcılığı; Francis Bacon'un ortaya attığı ve Newton sayesinde tanınan tümevarımcılığı ve deneyciliği; ve 19. yüzyılın başında ortaya çıkan hipotetik tümdengelimciliği ilgilendirir.

"Bilimsel yöntem" terimi, bilimin kurumsal olarak geliştiği 19. yüzyılda yaygınlaşmıştır. Bu dönemde bilimsel ile bilimsel olmayan arasındaki ayrım belirginleşmiş, bilim insanı ve sahte bilim gibi diğer kavramlar da ortaya çıkmıştır.^[1] Baconculuğun popüler olduğu 1830'larda ve 1850'lerde, William Whewell, John Herschel, John Stuart Mill gibi natüralistler bilginin üretilmesiyle ilgili "tümevarım" ve "olgu" gibi kavramlar üzerine tartışmalar yürütüyorlardı.^[1] 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, gözlemlenebilir dünyanın ötesinde bilimsel tezlerin ortaya çıkmasıyla gerçekçilik ve karşı-gerçekçilik üzerine tartışmalar yapıldı.^[2] Tartışmalar devam ediyor olsa da, "Bilimsel yöntem" terimi 20. yüzyılda popüler olarak sözlüklerde ve ders kitaplarında kullanılmaya başlanmıştır.^[1]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim felsefesinin önemli isimlerinden Paul Feyerabend, bilimsel yöntemin genelleştirilmesi ve tek geçerli yöntem olarak mutlaklaştırılma girişimini eleştirmekte, bunun kuramsal-felsefi olarak temellendirilemez pozitivist bir tutum olduğunu öne sürmektedir. Yönteme Hayır adlı ünlü kitabında bu şekilde mutlaklaştırılan bilimsel yöntem anlayışının yanlışlığını hem bilim tarihi içinden örneklerle göstermeye çalışmaktadır, hem de gözlem, deney, önerme, hipotez, kuram gibi terimlerin kendi eleştirisine uygun içerimlerini belirtmektedir. Feyerabend'in itirazı esas olarak bilimsel yöntemin tek ve mutlak bir yöntem olarak kabul edilmesi ve dayatılmasına yönelik olarak görünmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Thurs, Daniel (2011). "12. Scientific Methods". Wrestling with Nature: From Omens to Science. Chicago: University of Chicago Press. ss. 307-36. ISBN 978-0-226-31783-0.
^ Achinstein, Peter (2004). General Introduction to Scientific Methods. Johns Hopkins University Press. ss. 1-5. ISBN 978-0-8018-7943-2.

Bilim felsefesi

Kavramlar

Bilim metateorisi

Felsefi konular

İlgili konular

Çağlarına göre
Bilim filozofları

Antik	Platon Aristoteles Stoacılık Epikürcülük
Orta Çağ	İbn Rüşd İbn-i Sina Roger Bacon Ockhamlı William Saint Victorlu Hugh Dominicus Gundissalinus Robert Kilwardby
Erken modern	Francis Bacon Thomas Hobbes René Descartes Galileo Galilei Pierre Gassendi Isaac Newton David Hume
Geç modern	Immanuel Kant Friedrich Schelling William Whewell Auguste Comte John Stuart Mill Herbert Spencer Wilhelm Wundt Charles Sanders Peirce Wilhelm Windelband Henri Poincaré Pierre Duhem Rudolf Steiner Karl Pearson
Çağdaş	Alfred North Whitehead Bertrand Russell Albert Einstein Otto Neurath C. D. Broad Michael Polanyi Hans Reichenbach Rudolf Carnap Karl Popper Carl Gustav Hempel W. V. O. Quine Thomas Kuhn Imre Lakatos Paul Feyerabend Jürgen Habermas Ian Hacking Bas van Fraassen Larry Laudan Daniel Dennett

Kategori

Biyoloji

Genel Bakış	Bilim Yaşam Özellikler (Adaptasyon, Metabolizma, Büyüme, Düzen, Düzenleme, Üreme, Çevreye verilen tepki) Yaşam hiyerarşisi (Atom > Molekül > Organel > Hücre > Doku > Organ > Organ sistemi > Canlı > Popülasyon > Topluluk > Ekosistem > Biyosfer) İndirgemeci Belirme Mekanistik Bilimsel yöntem Teori Kanun Akran denetimi Biyoloji dergileri Biyolog
Kimyasal temel	Atomlar Amino asitler Karbonhidratlar Kimyasal bağ Element Lipitler Madde Kuantum Moleküller Monomer Nükleik asitler Organik bileşikler pH Polimer Proteinler Su
Hücreler	ATP Hücre döngüsü Hücre teorisi Hücre sinyalizasyonu Hücresel solunum Enerji dönüşümü Enzim Ökaryot Fermantasyon Metabolizma Mayoz Mitoz Fotosentez Prokaryot
Genetik	DNA Epigenetik Evrimsel gelişim biyolojisi Gen ifadesi Gen düzenlenmesi Genomlar Mendel genetiği Transkripsiyon sonrası modifikasyon
Evrim	Adaptasyon Yeryüzündeki ilk yaşam İşlev Genetik sürüklenme Gen akışı Yaşamın evrimsel tarihi Makro evrim Mikro evrim Mutasyon Doğal seçilim Filogenetik Türleşme Taksonomi
Çeşitlilik	Arkea Hayvanlar Bakteri Mantarlar Omurgasızlar Bitkiler Protistler Omurgalılar Virüsler
Bitki formu ve işlevi	Epidermis Çiçek Temel doku Yaprak Floem İnternod Kök Sürgün Damarlı bitki Damar dokusu Ksilem
Hayvan formu ve işlevi	Soluma Dolaşım sistemi Endokrin sistem Sindirim sistemi Homeostaz Bağışıklık sistemi İç çevre Kas sistemi Sinir sistemi Üreme sistemi Solunum sistemi
Ekoloji	Gıda döngüsü Biyolojik etkileşim Biyokütle Biyomlar Biyosfer İklim İklim değişikliği Komünite Koruma Ekosistem Habitat Niş Mikrobiyom Nüfus dinamikleri Kaynaklar

Araştırma
yöntemleri

Laboratuvar teknikleri	Genetik mühendisliği Transformasyon Jel elektroforezi Kromatografi Santrifüjleme Hücre kültürü DNA dizileme DNA mikroçip Yeşil floresan protein Vektör Enzim ölçümü Protein saflaştırması Western blot Northern blot Southern blot Restriksiyon enzimi Polimeraz zincir reaksiyonu İki hibritli tarama In vivo In vitro In silico
Saha teknikleri	Kuşak transekti Etiketleme ve tekrar yakalama Tür keşif eğrisi

Dallar

Sözlükler