Mikro evrim

Mikro evrim, tek bir canlı türü ve bu türün popülasyonları içinde çeşitli seleksiyonlar sonucu oluşan tüm küçük değişimler ve evrimleşme olayları.^[1] Bu anlamda mikro evrim, bir popülasyonun gen sıklığında küçük ölçekte oluşan değişimlerin evrimidir.^[2]

Mikro evrimi incelerken canlı türlerin soy ağacının tek bir dalına odaklanılır. Bakterilerin aşı veya antibiyotik ilaçlara, böceklerin böcek ilaçlarına, bitkilerin otkıran tarım ilaçlarına dayanıklılığı, kelebeklerde ve güvelerde endüstriye bağlı olarak renk bileşimlerinde değişiklikler olması (endüstri melanizmi), küçük vücutlu serçelerin soğuk havalarda büyük olan serçelere kıyasla daha çabuk donmaları ve bu yüzden soğuk iklimlerde büyük serçelerin, sıcak iklimlerde ise küçük serçelerin yaşaması, mikro evrimin, yani küçük ölçekteki evrimin örnekleridir.^[3]

Terimin kökeni ve kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikro evrim terimi ilk kez botanikçi Robert Greenleaf Leavitt tarafından 1909'da Botanical Gazette dergisinde kullanıldı ve formsuzluğun nasıl oluştuğunun "gizemi" olarak adlandırdığı şeyi ele aldı.^[4]

...Yumurtadan türetilen bireyde biçimsizlikten formun üretilmesi, parçaların çoğalması ve aralarında çeşitliliğin düzenli olarak yaratılması, gerçek bir evrimde, herkesin gerçekleri tespit edebileceği, ancak kimsenin gizemi önemli bir ölçüde dağıtmadığı. Bu mikro evrim, büyük evrim sorununun ayrılmaz bir parçasını ve temelini oluşturur, böylece daha genel olanı iyice kavrayabilmemiz için küçük süreci anlamamız gerekir...

Bununla birlikte, Leavitt terimi şimdi gelişim biyolojisi dediğimiz şeyi tanımlamak için kullanıyordu; Rus Entomolog Yuri Filipchenko 1927'de Alman dili çalışmaları olan Variabilität und Variation'da "makro evrim" ve "mikro evrim" terimlerini modern kullanımına ulaştırdı. Bu terim daha sonra Filipchenko'nun öğrencisi Theodosius Dobzhansky tarafından Genetik ve Türlerin Kökeni (Genetics and the Origin of Species, 1937) adlı kitabında İngilizce konuşulan dünyaya getirildi.^[1]

Makro evrim ile arasındaki fark[değiştir | kaynağı değiştir]

Makro evrim, mikro evrimdeki türler arası çeşitliliğin aksine, türler arası çeşitliliğin tasnifi ile yönlendirilir.^[5] Tür seçilimi iki şekilde ortaya çıkar; ilki organizma seviyesindeki özelliklerin (toplam özellikler) türleşme ve yok olma oranlarını etkilediği etki-makro evrim ve ikincisi tür düzeyi özelliklerin (ör. coğrafi aralık) türleşme ve yok olma oranlarını etkilediği katı duyu tür seçimi.^[6] Makro evrim, evrimsel yenilikler üretmez, ancak geliştikleri tür içinde çoğalmalarını belirler ve bu seviyeye organizma dışı tasnif faktörleri olarak tür düzeyinde özellikler ekler.^[5]

Süreç[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutasyonlar, bir hücrenin genomunun DNA dizisindeki değişikliklerdir ve radyasyon, virüsler, transpozonlar ve mutajenik kimyasalların yanı sıra mayoz veya DNA replikasyonu sırasında oluşan hatalardan kaynaklanır.^[7]^[8]^[9] Hatalar özellikle DNA replikasyonu sürecinde, ikinci ipliğin polimerizasyonunda ortaya çıkar. Bu hatalar ayrıca organizmanın kendisi tarafından, hipermutasyon gibi hücresel süreçlerle de indüklenebilir. Mutasyonlar, bir organizmanın fenotipini, özellikle de bir genin protein kodlama sekansı içinde meydana gelirse, etkileyebilir. Hata oranları, DNA polimerazların redaksiyon kabiliyeti nedeniyle genellikle çok düşüktür -her 10-100 milyon bazda bir hata-^[10]^[11] (Düzeltme olmadan hata oranları bin kat daha yüksektir; birçok virüs, redaksiyon kabiliyeti olmayan DNA ve RNA polimerazlarına güvendiğinden, daha yüksek mutasyon oranları yaşarlar.) DNA'daki değişiklik oranını arttıran işlemlere mutajen denir: mutajenik kimyasallar, genellikle baz eşleştirme yapısına müdahale ederek DNA replikasyonunda hataları teşvik ederken, UV radyasyonu DNA yapısına zarar vererek mutasyonlara neden olur. DNA'da kimyasal hasar da doğal olarak meydana gelir ve hücreler DNA'daki uyumsuzlukları ve kopmaları onarmak için DNA onarım mekanizmaları kullanırlar; ancak onarım bazen DNA'yı orijinal dizimine geri döndürmez.

DNA değişimi ve genleri yeniden birleştirmek için parça değişimi yapan organizmalarda mayoz bölünme sırasındaki hizalama hataları da mutasyonlara neden olabilir..^[12] Parça değişimindeki hatalar, özellikle benzer diziler, ortak kromozomların, genomlardaki bazı bölgeleri bu şekilde mutasyona daha yatkın hale getiren yanlış bir hizalama benimsemelerine neden olduğunda olasıdır. Bu hatalar DNA dizisinde büyük yapısal değişiklikler yaratır - tüm bölgelerin kopyalanması, ters çevrilmesi veya delesyonu veya farklı parçaların farklı kromozomlar arasında yanlışlıkla yer değiştirmesi (translokasyon olarak adlandırılır).

Seçilim[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçilim, bir organizmanın hayatta kalma ve başarılı bir şekilde çoğalma olasılığını arttıran kalıtsal özelliklerin, art arda nesiller boyunca bir popülasyonda daha yaygın hale gelme sürecidir.

Doğal olarak oluşan seçilim, doğal seçilim ve insanlar tarafından yapılan seçilimlerin tezahürü olan seçilim, yapay seçilim arasında ayrım yapmak bazen değerlidir. Bu ayrım oldukça yaygındır. Doğal seçilim yine de seçilimlerin baskın kısmıdır.

Bir organizma popülasyonundaki doğal genetik çeşitlilik, bazı bireylerin mevcut ortamlarındaki diğer bireylerden daha başarılı bir şekilde hayatta kalacağı anlamına gelir. Charles Darwin'in cinsel seçilim hakkındaki düşüncelerinde geliştirdiği bir konu olan üreme başarısını etkileyen faktörler de önemlidir.

Doğal seçilim, bir organizmanın fenotipine veya gözlemlenebilir özelliklerine etki eder, ancak üreme avantajı sağlayan herhangi bir fenotipin genetik (kalıtsal) temeli bir popülasyonda daha yaygın hale gelecektir (bakınız alel frekansı). Zamanla, bu süreç organizmaları belirli ekolojik nişler için uzmanlaşmış ve sonuçta türleşmeye (yeni türlerin ortaya çıkması) neden olabilecek uyarlamalarla sonuçlanabilir.

Genetik sürüklenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Genetik sürüklenme, rastgele seçilim nedeniyle bir popülasyonda bir gen varyantının (alel) meydana geldiği bağıl frekanstaki değişikliktir. Yani, popülasyondaki yavrulardaki aleller, ebeveynlerde bulunanların rastgele bir örneğidir. Ve şansın, belirli bir bireyin hayatta kalıp kalmayacağını ve üreyip üreyemeyeceğini belirlemede rolü vardır. Bir popülasyonun alel frekansı, belirli bir formu paylaşan toplam gen alel sayısına kıyasla gen kopyalarının kesiti veya yüzdesidir.^[13]

Genetik sürüklenme, zaman içinde alel frekanslarında değişikliklere yol açan evrimsel bir süreçtir. Gen varyantlarının tamamen yok olmasına neden olabilir ve böylece genetik çeşitliliği azaltabilir. Gen varyantlarını üreme başarılarına bağlı olarak daha yaygın veya daha az yaygın hale getiren doğal seçilimin aksine,^[14] genetik sürüklenmeye bağlı değişiklikler çevresel veya uyarlanabilir baskılar tarafından yönlendirilmez ve üreme açısından faydalı, nötr veya zararlı olabilir.

Genetik sürüklenmenin etkisi küçük popülasyonlarda daha büyük, büyük popülasyonlarda daha küçüktür. Bilim adamları arasında doğal seçilimle karşılaştırıldığında genetik sürüklenmenin göreceli önemi üzerinde tartışmalar vardır. Ronald Fisher, genetik sürüklenmenin evrimde en küçük bir rol oynadığı görüşündeydi ve bu, birkaç on yıl boyunca baskın görüş olarak kaldı. 1968'de Motoo Kimura, genetik materyaldeki değişikliklerin çoğunun genetik sürüklenmeden kaynaklandığını iddia eden nötr moleküler evrim teorisi ile tartışmayı yeniden canlandırdı.^[15] Genetik sürüklenmeye dayanan nötr teorinin tahminleri, tüm genomlar hakkındaki son verilere iyi uymuyor: bu veriler, nötr allellerin frekanslarının, seçilim hatası yoluyla genetik sürüklenme nedeniyle değil, esas olarak bağlantılı bölgelerdeki seçilim nedeniyle değiştiğini göstermektedir.^[16]

Gen akışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Gen akışı, genellikle aynı türden olan popülasyonlar arasındaki gen değişimidir.^[17] Bir tür içindeki gen akışının örnekleri arasında organizmaların göçü ve daha sonra üremesi veya polen değişimi bulunur. Türler arasında gen transferi, melez organizmaların oluşumunu ve yatay gen transferini içerir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Microevolution: What is microevolution?". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2011.
^ “Biologie – Kompaktwissen Oberstufe” - Walter Kleesattel, Cornelsen Verlag, Berlin 2007
^ “Evolution und Biologische Vielfalt” - Prof. Dr. Wilfried Probst, Bibliografisches İnstitut & F.A. Brockhaus, Mannheim 2008
^ Robert Greenleaf Leavit (Ocak 1909). "A Vegetative Mutant, and the Principle of Homoeosis in Plants". Botanical Gazetta. 47 (1). The University of Chicago Press. ss. 30-68. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
^ ^a ^b Hautmann, Michael (2020). "What is macroevolution?". Palaeontology (İngilizce). 63 (1). ss. 1-11. doi:10.1111/pala.12465. ISSN 0031-0239.
^ Jablonski, David (Aralık 2008). "Species Selection: Theory and Data". Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics (İngilizce). 39 (1). ss. 501-524. doi:10.1146/annurev.ecolsys.39.110707.173510. ISSN 1543-592X.
^ Bertram J (2000). "The molecular biology of cancer". Mol. Aspects Med. 21 (6). ss. 167-223. doi:10.1016/S0098-2997(00)00007-8. PMID 11173079.
^ Aminetzach YT, Macpherson JM, Petrov DA; MacPherson; Petrov (2005). "Pesticide resistance via transposition-mediated adaptive gene truncation in Drosophila". Science. 309 (5735). ss. 764-7. Bibcode:2005Sci...309..764A. doi:10.1126/science.1112699. PMID 16051794.
^ Burrus V, Waldor M; Waldor (2004). "Shaping bacterial genomes with integrative and conjugative elements". Res. Microbiol. 155 (5). ss. 376-86. doi:10.1016/j.resmic.2004.01.012. PMID 15207870.
^ Griffiths, Anthony J. F.; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M. (2000). "Spontaneous mutations". An Introduction to Genetic Analysis (7. bas.). New York: W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-3520-5.
^ Freisinger, E; Grollman, AP; Miller, H; Kisker, C (2004). "Lesion (in)tolerance reveals insights into DNA replication fidelity". The EMBO Journal. 23 (7). ss. 1494-505. doi:10.1038/sj.emboj.7600158. PMC 391067 $2. PMID 15057282.
^ Griffiths, Anthony J. F.; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M., (Ed.) (2000). "Chromosome Mutation I: Changes in Chromosome Structure: Introduction". An Introduction to Genetic Analysis. New York: W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-3520-5.
^ Futuyma, Douglas (1998). Evolutionary Biology. Sinauer Associates. s. Glossary. ISBN 978-0-87893-189-7.
^ Avers, Charlotte (1989). "Process and Pattern in Evolution". Oxford University Press.
^ Futuyma, Douglas (1998). Evolutionary Biology. Sinauer Associates. s. 320. ISBN 978-0-87893-189-7.
^ Hahn, M.W. (2008). "Toward a selection theory of molecular evolution". Evolution. 62 (2). ss. 255-265. doi:10.1111/j.1558-5646.2007.00308.x. PMID 18302709.
^ Morjan C, Rieseberg L; Rieseberg (2004). "How species evolve collectively: implications of gene flow and selection for the spread of advantageous alleles". Mol. Ecol. 13 (6). ss. 1341-56. doi:10.1111/j.1365-294X.2004.02164.x. PMC 2600545 $2. PMID 15140081.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

(İngilizce) Mikro evrim (UC Berkeley) 26 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
(İngilizce) Mikro evrim versus Makro evrim18 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Evrim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[talkorigins-1] "Microevolution: What is microevolution?". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2011.

[2] “Biologie – Kompaktwissen Oberstufe” - Walter Kleesattel, Cornelsen Verlag, Berlin 2007

[3] “Evolution und Biologische Vielfalt” - Prof. Dr. Wilfried Probst, Bibliografisches İnstitut & F.A. Brockhaus, Mannheim 2008

[4] Robert Greenleaf Leavit (Ocak 1909). "A Vegetative Mutant, and the Principle of Homoeosis in Plants". Botanical Gazetta. 47 (1). The University of Chicago Press. ss. 30-68. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.

[:0-5] Hautmann, Michael (2020). "What is macroevolution?". Palaeontology (İngilizce). 63 (1). ss. 1-11. doi:10.1111/pala.12465. ISSN 0031-0239.

[6] Jablonski, David (Aralık 2008). "Species Selection: Theory and Data". Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics (İngilizce). 39 (1). ss. 501-524. doi:10.1146/annurev.ecolsys.39.110707.173510. ISSN 1543-592X.

[7] Bertram J (2000). "The molecular biology of cancer". Mol. Aspects Med. 21 (6). ss. 167-223. doi:10.1016/S0098-2997(00)00007-8. PMID 11173079.

[8] Aminetzach YT, Macpherson JM, Petrov DA; MacPherson; Petrov (2005). "Pesticide resistance via transposition-mediated adaptive gene truncation in Drosophila". Science. 309 (5735). ss. 764-7. Bibcode:2005Sci...309..764A. doi:10.1126/science.1112699. PMID 16051794.

[9] Burrus V, Waldor M; Waldor (2004). "Shaping bacterial genomes with integrative and conjugative elements". Res. Microbiol. 155 (5). ss. 376-86. doi:10.1016/j.resmic.2004.01.012. PMID 15207870.

[10] Griffiths, Anthony J. F.; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M. (2000). "Spontaneous mutations". An Introduction to Genetic Analysis (7. bas.). New York: W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-3520-5.

[11] Freisinger, E; Grollman, AP; Miller, H; Kisker, C (2004). "Lesion (in)tolerance reveals insights into DNA replication fidelity". The EMBO Journal. 23 (7). ss. 1494-505. doi:10.1038/sj.emboj.7600158. PMC 391067 $2. PMID 15057282.

[12] Griffiths, Anthony J. F.; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M., (Ed.) (2000). "Chromosome Mutation I: Changes in Chromosome Structure: Introduction". An Introduction to Genetic Analysis. New York: W. H. Freeman. ISBN 978-0-7167-3520-5.

[13] Futuyma, Douglas (1998). Evolutionary Biology. Sinauer Associates. s. Glossary. ISBN 978-0-87893-189-7.

[14] Avers, Charlotte (1989). "Process and Pattern in Evolution". Oxford University Press.

[15] Futuyma, Douglas (1998). Evolutionary Biology. Sinauer Associates. s. 320. ISBN 978-0-87893-189-7.

[16] Hahn, M.W. (2008). "Toward a selection theory of molecular evolution". Evolution. 62 (2). ss. 255-265. doi:10.1111/j.1558-5646.2007.00308.x. PMID 18302709.

[17] Morjan C, Rieseberg L; Rieseberg (2004). "How species evolve collectively: implications of gene flow and selection for the spread of advantageous alleles". Mol. Ecol. 13 (6). ss. 1341-56. doi:10.1111/j.1365-294X.2004.02164.x. PMC 2600545 $2. PMID 15140081.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

g t d Popülasyon genetiği
Anahtar kavramlar	Hardy-Weinberg ilkesi · Genetik bağlantı · Bağlantı dengesizliği · Fisher'in temel teoremi · Nötral teori · Price denklemi
Seçilim	Doğal seçilim · Cinsel seçilim · Yapay seçilim · Ekolojik seçilim
Seçilimin genom varyasyonları üzerindeki etkileri	Genetik otostop · Negatif seçilim
Genetik sürüklenme	Küçük popülasyon büyüklüğü · Popülasyon darboğazı · Kurucu etkisi · Bitişim kuramı · Balding–Nichols modeli
Kurucu isimler	R. A. Fisher · J. B. S. Haldane · Sewall Wright
İlgili başlıklar	Evrim · Mikro evrim · Evrimsel oyun teorisi · Seçilim değeri yüzeyi · Genetik soybilim
Evrimsel biyoloji maddeler dizini

Mikro evrim nedir?, Mikro evrim anlamı nedir?, Mikro evrim ne demektir?