Trabzon'un Fethi
Bizans-Osmanlı savaşları
(Merkez) Orta Çağ Trabzon kale planı. Günümüze ulaşanlar kırmızı renklidir.
Tarih 14 Eylül 1460 -15 Ağustos 1461[1] Bölge Trabzon, Trabzon İmparatorluğu Sonuç Osmanlı zaferi; Trabzon İmparatorluğu'nun düşüşü
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Trabzon İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
II. Mehmed Veli Mahmud Paşa	David
Çatışan birlikler
60,000 süvari, 80,000 piyade, 200 kadırga, 10 savaş gemisi[2]	Bilinmiyor

Trabzon'un Fethi veya Trabzon Kuşatması, Osmanlı İmparatorluğu'nun, Trabzon İmparatorluğu başkenti Trabzon'u 15 Ağustos 1461 günü başarı ile sonuçlanan kuşatmasıdır.^[1] Kuşatma, eş güdümlü ama bağımsız manevralar yapan büyük bir Osmanlı ordusu ve donanmasının uzun bir seferinin doruk noktasıydı. Trabzonlu savunucular, Osmanlılar kuşatmaya başladıklarında onlara destek ve insan gücü sağlayacak bir ittifaklar ağına bel bağlamışlardı, ancak İmparator David Megas Komnenos'un en çok ihtiyaç duyduğu anda başarısız oldular.

Daha zorlu olan Osmanlı kara seferi, gözü korkan Sinop’un yönetiminin kendi topraklarını teslim etmesi, bir aydan uzun süredir ıssız dağlık vahşi doğada, farklı muhaliflerle yapılan küçük savaşlarla devam etti ve en sonunda Trabzon’un kuşatılmasıyla sona erdi. Ortak Osmanlı kuvvetleri surlarla korunan şehri hem karadan hem denizden kuşattı. Kuşatma, Osmanlı İmparatorluğu'nun başka bir yerinde daha küçük toprak verilmesi, ailesinin ve saray efradının can güvenliği karşılığında David'in şehri teslim etmesine kadar sürdü. Bununla birlikte, Trabzon sakinlerinin geri kalanı daha az misafirperver bir muamele görmüştür. Sultan onları üç gruba ayırdı: bir grup, Trabzon'dan ayrılmak ve Konstantinopolis'e yerleşmek zorunda kaldı; sonraki grup, sultanın ya da onun yüksek memurlarının köleleri oldu; ve son grup, Trabzon'u çevreleyen ama duvarlarının içinde olmayan kırsalda yaşamak için ayrıldı. 800 erkek çocuğu alıp İslam'ı kabul etmenin gerektiği seçkin Osmanlı ordu birliği yeniçerilere asker olarak alınmıştır.^[3]

Paleologos Hanedanı'nın son üyeleri önceki yıl Mora Despotluğu'nun düşmesi ile İtalya'ya sığınmıştı, Trabzon Bizans medeniyetinden kalan son yerdi, düşmesi ile medeniyet sona erdi.^[4] "Özgür Yunan dünyasının sonuydu," diyen Steven Runciman, daha sonra Osmanlı egemenliği altında olmayan Yunanların hâlâ "yabancı bir ırkın lordları ve yabancı bir Hristiyan düzenin altında yaşadığını ve özgürlük bağlamında sadece hiçbir Türk'ün nüfuz edemediği güneydoğu Mora'da bulunan Mani Yarımadası'nın engebeli dağlarında bulunan uzak köylerde kaldığını" yazmıştı.^[5]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal kaynaklar, Mehmed'in Trabzon'a saldırmak için gerçek motivasyonlarını açıklamaları farklılık gösterir. Kritoboulos'ten sonra alıntı yapan William Miller'e göre David'in "haraç ödememe konusundaki isteksizliği ve Hasan ile Gürcü sarayları ile evlilikler, Sultan'ı imparatorluğu işgal etmek için kışkırttı."^[6] Öte yandan Halil İnalcık, 15. yüzyıl Osmanlı tarihçisi Kemalpaşazâde'den bir alıntı yaparak:^[7]

Yunanlar, Karadeniz'in ve Akdeniz'in kıyılarında, çevredeki doğal engellerle korunan yaşanabilir iyi alanlarda bulunuyorlardı. Her bölge, bir tür bağımsız hükümdar olan Tekfur tarafından yönetiliyordu ve ona düzenli vergi ve askeri aidat veriyorlardı. Sultan Mehmed, bu tekfurların bazılarını mağlup etti ve geri kalanıyla aynı şeyi yapmak istedi. Amaç bütün bu insanları hükümdarlıktan çıkarmaktı. Böylece önce Konstantinopolis'in tekfurunu imha etti; O, asıl tekfur ve bu insanların başı olarak kabul ediliyordu. Daha sonra, Enez, Mora, Amasra'nın tekfurlarını art arda çıkarmış ve topraklarını imparatorluğa eklemişti. Sonunda, Sultan'ın dikkati Trabzon tekfuruna çevrildi.

1450'lerde Osmanlı İmparatorluğu, Dördüncü Haçlı Seferi tarafından 1204'te Konstantinopolis'in yağmalanmasından önce Doğu Roma İmparatorluğu'nun sahip olduğu toprakların çoğunu ele geçirdi veya hakimiyet kurdu. Bu dönemde Mehmed'in seferlerinin birçoğu, hâlâ doğrudan doğruya yönetmediği kısım ve parçalardı: Enez, 1456 kışında bir şimşek yürüyüşünden sonra düştü;^[8] haraçlarının ödemekten ziyade kendi aralarında kavga eden Mora'ya hükmeden hayatta kalan Paleologos Hanedanı üyelerine anormal bir sabır gösterdikten sonra. Mehmed sonunda o yarımadada bulunan biri hariç tüm kaleleri fethetti, sonuncusu Mistra 29 Mayıs 1460'ta düştü;^[9] Amasra aynı zamanlarda Cenevizlilerden alındı;^[10] Ege Denizi'nde çeşitli Latin lordlarının yönetimindeki birçok ada hariç Trabzon, Mehmed'in doğrudan yönetimi altında olmayan eski Doğu Roma İmparatorluğu'nun kalan son parçasıydı.

Trabzon İmparatoru IV. İoannis, Bizanslı diplomat Georgios Frantzis'in, imparatoru XI. Konstantinos için bir gelin arayışı için Trabzon'a geldiği Şubat 1451 tarihinden itibaren II. Mehmed'in oluşturduğu tehdidin farkındaydı. İoannis, II. Murad'ın ölümü haberini alınca ziyaret eden diplomatlarla mutlu bir şekilde ilgilendi ve II. Mehmed'in gençliği artık imparatorluğunun daha uzun süre yaşayacağı ve kutsanacağı anlamına geliyordu. Fakat Frantzis bu düşünceye çok şaşırdı ve Mehmed'in gençliğinin ve görünüşte dostluğunun sadece pelerin olduğunu ve Mehmed'in her iki monarşi için babasının olduğundan daha fazla bir tehdit oluşturduğunu açıkladı.^[11]

Trabzon kendini savunmak için önemli tahkimatlarına güvenebilirdi. Masif duvarlar onu her yönden korurken, doğu ve batı duvarları boyunca iki derin uçurum savunmayı güçlendiriyor, kentin dışındaki parçaları, örneğin pazar yerine ve Ceneviz ve Venedik mahalleleri gibi. Bu duvarlar önceki birçok kuşatmaya dayanmıştı: 1223'te, surların 15. yüzyılın ortalarında olduğu kadar geniş olmadığı zaman, savunucular bir Selçuklu saldırısını püskürttü; birkaç on yıldan fazla olmayan bir süre önce, Şeyh Cüneyd şehri hücum ederek almaya çalıştı, ancak çok az asker ile İmparator İoannis'in onu dışarıda tutabildi.

Yine de, İoannis ittifak yapmaya çalıştı. Donald Nicol bunlardan bazılarını listeler: Sinop ve Karaman beyleri ve Gürcistan'ın Hristiyan kralları.^[12] Kardeşi ve halefi Davut'un, Michael Aligheri'yi-ve muhtemelen tartışmalı Ludovico da Bologna'yı-1460'ta arkadaş ve müttefik arayışları için Batı Avrupa'ya gitmesi için görevlendirdiği sanılıyor.^[13] Ancak, Trabzon İmparatorları'nın en güçlü ve güvenilir müttefiki, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'dı. Megas Komnenos ailesinin prenseslerinden birinin torunu olan Uzun Hasan, rakipleri Karakoyunluları yenerek Türkmenler arasında Akkoyunluları en güçlü boy haline getirmişti; İmparator İoannis'in kızı Theodora Komnini'nin (ya da Despina Hatun) güzelliğini duymuştu ve karşılık olarak Uzun Hasan onun baba ocağını askerleri, parası ve kendisi tarafından korunacağı sözünü verdi.^[12]

1456 yılında Hızır Paşa komutasında Osmanlı birlikleri Trabzon'a saldırdı. Laonikos Halkokondilis'e göre, Hizir kırsal bölgeye baskın düzenledi, hatta Trabzon pazar yerine girdi ve yaklaşık iki bin kişiyi yakaladı. Şehir veba nedeniyle terkedilmiş ve muhtemelen ele geçiriliyordu; İoannis teklifini yaptı ve Hızır'a aldığı esirleri serbest bırakması karşılığında yıllık 2.000 altın parça ödemesi yapmayı kabul etti. İoannis, kardeşi Davut'u 1458'de yaptığı II. Mehmed'in antlaşmasını onaylaması için gönderdi, ancak Sultan haracı 3.000 altın parçasına yükseltti.^[14]

Her yıl 3.000 altın parçadan oluşan bir haraç, İmparatorluğun gelirleri için çok fazla olduğu kesindir, çünkü ya İoannis ya da Davut, Trabzon'un Osmanlı'ya olan bağlılığını kendisine devretmek konusunda Uzun Hasan ile evlilik yoluyla hısım olan akrabalarına ulaştılar. Uzun Hasan bunu kabul etti ve II. Mehmed'e elçiler gönderdi, ancak, bu elçiler sadece haracın Akkoyunlu'ya devredilmesi talebinde bulunmadıkları, Mehmed'in dedesinin Akkoyunlu'ya gönderdiği söylenen haraç ödemesini efendileri adına Mehmed'in devam ettirmesini istediler.^[15] Kaynaklar, II. Mehmed'in tam olarak nasıl cevap verdiğini konusunda fikir birliği içinde değildir, ancak her iki versiyon da hayra alamet değildir. Bir versiyonda, elçiye “elinden ne beklemeleri gerektiğini öğrenmelerinin çok uzun sürmeyeceğini” söyler.^[16] Diğer versiyonda, Mehmed'in tepkisi “Huzur içinde git ve gelecek sene bunları yanımda getireceğim ve borcu temizleyeceğim." şeklindedir.^[17]

II. Mehmed'in ilerleyişi[değiştir | kaynağı değiştir]

1461 ilkbaharında, Mehmed 200 kadırga ve on savaş gemisinden oluşan bir filo oluşturdu. Aynı zamanda Mehmed Avrupa Ordusu ile birlikte Çanakkale'yi geçip Bursa'ya geldi ve Asya Ordusu ile bir araya getirdi; Bir kaynak, 80.000 piyade ve 60.000 süvari oluşan ortak kuvveti tahmin eder.^[2] Dukas'a göre, Sultan'ın hazırlıkları, Osmanlı egemenliğini kabul etmiş ya da etmemiş olsalar da hedefin kendileri olduğu endişesiyle, Tuna'nın ağzında Lykostomion (ya da Chilia Veche), Kırım'da Caffa, Trabzon ve Sinop ve en güneydeki güneyde Sakız, Midilli ve Rodos dahil Ege Denizi'nin adaları gibi yerlerin sakinlerine ulaştı.^[18] Bunun Mehmed'in amacı olduğu anlaşılıyor, çünkü daha sonra bir sırdaşı bu gücün hedefini sorunca, Sultan kaşlarını çattı ve şöyle dedi: "Sakalımın bir telinin sırrımı bildiğimi bilirsem, onu çeker ve alevlere gönderirim."^[19]

Sinop teslim oluyor[değiştir | kaynağı değiştir]

Orduya komuta eden Mehmed, kara birliklerini Ankara'ya götürdü, orada babasının ve atalarının mezarlarını ziyaret etti. Sinop Candaroğulları Beyi Kemâleddin İsmâil Bey'e oğlu Hasan'ı Ankara'ya göndermesi için yazmıştı ve Mehmed şehre ulaştığında genç adam zaten oradaydı ve merhametlice biatı kabul etti.^[20] Mehmed amacını hemen anlattı: Dukas'a göre, Hasan', “Babana Sinop'u istediğimi söyle, ve eğer şehri kendi iradesiyle teslim ederse, onu Filipopolis (modern Filibe) ile ödüllendireceğim. Eğer ret eder ise, o zaman hemen gelirim.”^[21] Şehrin geniş surlarına ve 2000 topçu tarafından yönetilen 400 topuna rağmen, Kemâleddin İsmâil Bey Mehmed'in taleplerini yerine getirdi; Mehmed'in Trakya'ya verdiği topraklara yerleşti ve burada 1479'da ölmekte olan Huulviyat-i Sultan adlı İslami ritüel reçeteleri üzerine bir çalışma yazdı.^[22]

Mehmed'in Sinop'u ele geçirmek için birçok nedeni vardı. İyi yerleşmişti ve iyi limanları vardı. Aynı zamanda Mehmed'in toprakları ile nihai hedefi, Trabzon şehri arasında uzanıyordu. Kritoboulos, Mehmed'in kendisi için almasının en büyük sebebinin, Uzun Hasan'ın kendisi için ele geçirebilecek olması ve Mehmed'in "her şekilde onun [bunu yapmak için] plan yaptığını ve onu ele geçirmeye kararlı olduğunu dair birçok göstergeleri" bildiğini belirtmektedir.^[23]

Anadolu'da ilerleyiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinop'u yönetimi düzenlemesi için amiral Kasım Paşa'ya bırakan Mehmed ordularını iç bölgelere doğru yürüttü. Yürüyüş askerler için zordu. Bu seferde Osmanlı ordusunda görev yapan Konstantin Mihailović, anılarını onyıllar sonra yazarak, Sinop ile Trabzon arasında hiçbir bir olayı hatırlamaz, ancak yolculuğun zahmeti hafızasında hâlâ canlıydı:

Ve biz büyük bir güçle ve Trabzon'a - sadece ordu değil, İmparator'un [başka deyişle Sultan Mehmed] kendisi için - büyük bir çaba ile yürüdük: ilk olarak, mesafe yüzünden; ikincisi, halkın tacizinden dolayı; üçüncü, açlık; dördüncü, yüksek ve büyük dağlardan ve ayrıca ıslak ve bataklık yerlerinden dolayı. Ve yağmurlar da her gün düştü, böylece yol her yerde atların karnına kadar yükseldi.^[24]

Osmanlı ordusunun aldığı yol bilinmemektedir. Kritoboulos, Mehmed'in Toros Dağları'nı geçtiğini ve onları geçen sadece dört generalden biri olduğunu söyler. (Diğerleri Büyük İskender, Pompey ve Timur'dur.)^[25] Ancak, çevirmen Charles Riggs'un işaret ettiği gibi, Kritoboulos'a göre, Küçük Asya'nın tüm dağ sistemleri Toros'un bir parçasıydı.^[26] Dukas, Mehmed'in askerlerini Ermenistan ve Faşi Irmağı boyunca ilerlettiğini, sonra da Trabzon'a ulaşmadan önce Kafkas Dağları'nı aştığını belirtir.^[27] Bir haritaya bakan birisi bunun anlamsız olduğunu görür, çünkü hem Faşi Irmağı hem de Kafkaslar hedeflerinin oldukça doğusundadır. Ancak Mihailović, anılarında ordunun Gürcistan'a yürüdüğünü yazar,^[24] bunun nedeni muhtemelen Mehmed'in Gürcistan krallarını yıldırarak müttefiklerine yardım etmekten için bir güç gösterisi yapmasıdır. Ya da bu, sultanın ordusundaki askerlerin, Sultan'ın sakalındaki kıllar gibi nereye gittikleri hakkında çok az fikir sahibi olduklarının bir kanıtıdır.

18 gün süren yürüyüşten sonra, sıradan askerlerden biri, sadrazam Veli Mahmud Paşa'nın hayatına kast etti. Bu öykünün iki versiyonu vardır: bir tanesini Kritoboulos, diğerini Konstantin Mihailović, aktarım yoluyla uygun yerleri hikâyeleştirilerek anlatır.^[28][29] Kritoboulos, bu cinayet teşebbüsü için hiç kimsenin açıklama yapmadığını ve suikastçının sorgulanmasından önce “ordu tarafından acımasızca parçalandığını” söyler. Öte yandan Mihailović, suikastçının Uzun Hasan'ın emri altında hareket ettiğini ve adamın idam edilmeden önce bir hafta boyunca nasıl işkence yapıldığını ve vücudunun "köpeklerin ya da kurtların yemesi için yolun yanında" konduğunu söyler. Kritoboulos, Sultan Mehmed'in kişisel doktoru Yakub'u Mahmud Paşa'nın yaralarıyla ilgilenmesi için gönderdiğini eklese de, her iki anlatım da Sadrazamın yaralarının küçük olduğunu kabul eder.^[28]

Ordu 17 gün daha devam etti.^[30] Sultan, Sivas'ı geçip Akkoyunlu topraklarına girdiğinde, Amasya ve Sivas bölgesi valisi olan Sarabdar Hasan Bey'i, bir sınır kalesini fethetmek ve etrafındaki arazilere yakıp yıkmak için ileri gönderdi. Yürüyüşüne devam eden Sultan, Uzun Hasan'ın annesi Sare Hatun ile karşılaştı; Sultan ve oğlu arasında bir barış antlaşması müzakere etmeye gelmişti. Mehmed, Uzun Hasan ile bir barış anlaşması yapmayı kabul ederken, Trabzon'u bir taraf olarak kabul etmeyi reddetti.^[31]

Kasım Paşa Trabzon'u kuşatıyor[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu arada, Amiral Kasım Paşa'nın yönetimindeki ve Yakub adlı bir usta denizci tarafından desteklenen filo Sinop'tan ayrıldı ve Trabzon'un görüşüne girdi. Dönemin genel uygulaması olduğu gibi, gemilerin mürettebatı silahlı adamlardan oluşurdu ve gemiler bir kez bu silahlı denizcileri karaya indirdiğinde, şehri kuşatmaya başlarlardı.

Halkokondilis'e göre, denizciler banliyöleri ateş verdiler ve şehri kuşatmaya başladılar.^[32] Ancak Dukas, günlük saldırılara rağmen, duvarları aşacak "hiçbir yol yapılmadığını" belirtmektedir.^[33] Kasım Paşa'nın filosu, sadrazam Veli Mahmud Paşa yönetimindeki Sultan'ın ordusunun ilk birlikleri Zigana Geçidi'ni geçip Skylolimne'de mevzi alana kadar 32 gün boyunca Trabzon surlarını kuşattı.^[32]

Müzakereler[değiştir | kaynağı değiştir]

1453'teki XI. Konstantinos'a yapıldığı gibi, İmparator Davut'a da Osmanlı saldırısı başlamadan önce, teslimiyet için bir fırsat verildi. Sadece kendi hayatı ve zenginlikleri değil aynı zamanda onun saray sakinlerini kurtarmakla kalmaz, aynı zamanda ona aynı geliri sağlayacak yeni mülkler alarak şehri teslim edebilir; aksi takdirde, daha fazla mücadele sadece Trabzon'un düşüşüyle sona erer ve Davut sadece yaşamını ve zenginliklerini kaybetmekle kalmaz, aynı zamanda hayatta kalanlar ele geçirilen bir şehrin kaderini de çeker.^[34] Bu teklifin nasıl sunulduğuna ilişkin ayrıntılar birincil kaynaklarda farklılık gösterir. Dukas'a göre, Sultan "imparatora ültimatom verdi".^[33] Ancak, Dukas bunu genel anlamda ifade etmiş olabilir, Mehmed bu teklifi bizzat kendisi yapmış değil; Dukas, teslimiyetin nasıl müzakere edildiği hakkında birçok ayrıntıyı atlıyor. Hem Halkokondilis hem de Kritoboulos, sadrazam Veli Mahmud Paşa'nın sultandan bir gün önce geldiğini ve teslim olma görüşmelerine başladıklarını belirtiyor. Halkokondilis ve Kritoboulos'un farklı olduğu yer, Trabzon'un protovestiarios'u olan Georgios Amiroutzes bu müzakerelerde oynadığı roldür. Halkokondilis, Mahmud Paşa'nın, Halkokondilis'in Paşa'nın kuzeni olarak tanımladığı Georgios Amiroutzes aracılığıyla Davut ile görüştüğünü ifade eder;^[35] Kritoboulos, bu görüşmelerde Amiroutzes tümünden bahsetmez ve Mahmud Paşa'nın, Katabolenos'un oğlu olan Thomas'ı bir haberci olarak İmparator David'e bu seçim sunması için gönderildiğini söyler.^[36]

Modern tarihçiler, Halkokondilis'in anlatımını gerçeğe daha yakın olarak düşünürler ve David'in bu iki seçeneği tarttığı bir drama tasarlarlar. Trabzon'un duvarları masif ve özenli idi; David, akrabası Uzun Hasan'ın kuşatmayı rahatlatmak her an gelmesini bekliyordu ya da belki de müttefiki Gürcistan Kralı'nı ya da belki ikisini. Bu arada, Georgios Amiroutzes diğer taraftan, söylentilere göre, kuzeni tarafından Davut'a ihanet edilmesi nedeniyle ikan olmuş, imparatoru teslimiyetin ihtiyatlı bir yol olacağını tavsiye ediyordu ve Konstantinos'un Mehmed'in önerisini reddettiği için Konstantinopolis'e ne olduğunu hatırlatıyordu; belki de Amiroutzes, Sare Hatun'dan hiçbir yardım gelmeyeceğini bildiren mektupları David'e gösteriyor bile olabilir.^[37]

Sonunda İmparator David, şehrini ve imparatorluğunu teslim etmeyi ve Sultan Mehmed'in merhametine güvenmeyi seçti. Burada yine birincil kaynaklar farklıdır. Halkokondilis'e göre Mahmud Paşa'ya bir mesaj gönderdi: Eşit değerde mülkler verilirse ve eğer Mehmed kızıyla evlenirse teslim olurdu.^[38] (Miller, bu son hareketi, "imparatorluk diplomasisinin olağan aracı" olarak adlandırır.^[39]) Mehmed ertesi gün ordusunun geri kalanıyla geldiğinde, Mahmud gelişmeleri bildirdi. David'in karısının Gürcistan'a kaçtığı haberi, Sultan'ı kızdırdı ve ilk olarak, şehri yıkıp ve tüm sakinlerini köleleştirmek istediğini açıkladı. Ancak Mahmud Paşa ile görüştükten sonra, Mehmed teklif edilen şartları kabul etti.^[38]

Sultan Mehmed'e adadığı tarihinde Kritoboulos, olaya dahil olan bireylerin fiziksel hareketlerini tanımlar: Sultan Mehmed'in geldiği gün, Katabolenos'un oğlu Thomas bir gün önce önerilen teslim şartlarının tekrarlamak için Trabzon'un kapılarının önüne gönderildi. Trabzon halkı "birçok muhteşem hediye" hazırladılar ve "en iyi adamaları" içeren seçilmiş bir grup şehirden çıktı ve "Sultan'a saygılarını sundular, şartları kabul ettiler, karşılıklı yemin ettiler ve hem şehri hem de kendilerinin Sultan'a teslim ettiler."^[40] Bu karşılıklı el değiştirmelerden sonra, David, çocukları ve saray efradıyla şehri terk etti, Sultan'a biat etti; Sultan "onu tatlılıkla ve kibarlıkla kabul etti, elini sıktı ve ona uygun saygıyı gösterdi", sonra "kendi yatak odasının yanında hem ona [David] hem de çocuklarına çok çeşitli hediyeler verdi."^[41]

15 Ağustos 1461 günü II. Mehmed Trabzon'a girdi ve son Romaioi başkenti düştü. Stephen Runciman ve Franz Babinger'in her ikisi VIII. Mihail'in Konstantinopolis'i Latin İmparatorluğu'ndan geri almasının 200. yıl dönümü olduğunu belirtirler.^[42] Mehmed şehirde hem savunması hem de sakinleri üzerinde detaylı bir araştırma yaptı, Kritoboulos'ten sonra alıntı yapan Miller'e göre, "O [Mehmed] iç kale ve saraya çıktı ve güvenliği, binaları ve diğerlerinin parlaklığını gördü ve takdir etti ve her halükarda şehri kayda değer buldu"^[43] Mehmed, şehrin merkezindeki Panagia Chrysokephalos Katedralini Fatih Camii'ne çevirdi ve Trabzonlu Hagios Eugenius Manastırı'nda ilk namazını kıldı böylece binaya Yeni Cuma ismi verildi.^[43]

Miller, Trabzon'un fethi hakkında iki söylence derlemiştir. Bunlardan biri, şafaktan önce Sultan'a kuşatmayı kaldırmaya zorlayacak bir ordu bekleyen şehrin vatandaşlarının nasıl horozların ötme vakti teslim olmaya karar verdiklerini anlatır. Ancak, bu vesileyle, horozlar gecenin daha erken saatlerinde bir araya gelerek, Türkler şehir sakinlerini sözlerini tutmaya zorladılar. Diğeri ise karalar giymiş, sarayın kulesinde duran bir kızın her şeyin kaybedildiği zaman yüksekten nasıl atladığını anlatır; bu sebeple o kuleye Kara kızın sarayı denilmiştir.^[44]

Neticeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin ele geçirilmesinden sonra Sultan Mehmed, yeniçerilerini Trabzon'un imparatorluk kalesine yerleştirdi; Kritobulos garnizonun 400 olduğunu söyler.^[45] İmparator Davut'u, ailesini ve akrabalarını, memurlarını ve onların ailelerini, tüm varlıklarıyla, Konstantinopolis'e giden Sultan'ın triremelerine yerleştirmiştir.^[46] Bununla birlikte, Trabzon sakinlerinin geri kalanı daha az misafirperver bir muamele görmüştür. Pseudo-Halkokondilis'e göre, bunlar üç gruba ayrıldı: bir grup, Trabzon'dan ayrılmak ve Konstantinopolis'e yeniden yerleşmek zorunda kaldı; sonraki grup, padişahın ya da onun yüksek memurlarının köleleri oldu; ve son grup, Trabzon'u çevreleyen ama duvarlarının içinde olmayan kırsalda yaşamak için ayrıldı.^[47] Kritobulos, "şehrin en etkili insanlarından bazılarının" Konstantinopolis'e yerleşmeye zorlandığını söylerken, halkın geri kalanı hakkında hiçbir şey olmadığını belirtir.^[48] Sultan ayrıca yüzlerce çocuğu da kendi kişisel köleleri haline getirdi: Kritobulos, Mehmed'in her iki cinsiyetten 1500 çocuğunu köle olarak aldığını söylerken, Pseudo-Halkokondilis sadece 800 erkek çocuğu alıp İslam'ı kabul etmenin gerektiği seçkin Osmanlı ordu birliği yeniçerilere asker olarak alındığını yazar.^[49]

Halkokondilis'e göre, Mehmed, Kasım Paşa'yı Trabzon valisi atadı ve Hızır, şehir çevresindeki köylerin ve Kabasite klanının yurdunun bulunduğu Mesohaldia'nın teslim edilmesini kabul etti. Her ne kadar Halkokondilis bu toplulukların Osmanlı yönetimine çabucak boyu eğdiğini ima etse de, Anthony Bryer, bazı grupların 10 yıldan uzun bir süre yeni Müslüman efendilerine direndiğine dair kanıtlar bulmuştur.^[50] Mehmed karadan Konstantinopolis'e geri döndü. Kritobulos, dönüş yürüyüşü hakkında kısa bir açıklamada bulunuyor: Sultanın çıkış ilerleyişiyle ilgili zorluklarını ayrıntılı olarak açıklayan Kritobulos, Sare Hatun'u Uzun Hasan'a "birçok hediye ve onurla" geri göndermiş olduğunu yazıyor.;^[51] Halkokondilis dönüş yolculuğunda "güçlü bir korunan ve çok erişilemez topraklardan" geçildiğine dikkat çeker.^[52]

Petrarch'ın Afrika'sının bir kopyasındaki yayıncı künyesine göre, Sultan'ın filosu Ekim 1461 yılında geri döndü, silahları ve malzemeleri neredeyse kullanılmadı.^[53]

Papa II. Pius, Trabzon'u kurtarmaya çalıştı, ancak 1464'teki ölümüyle, hiçbir Hristiyan ulus, Osmanlılara karşı bir Haçlı Seferi gerçekleştirmedi.^[54]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]