Midilli’nin Fethi
Giacomo Franco’nun Midilli haritası (1526)
Tarih Eylül 1462 Bölge Midilli Adası, Akdeniz Sebep Korsanların, Midilli adasını harekat merkezi olarak kullanması Sonuç Kesin Osmanlı İmparatorluğu zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Ceneviz Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Fatih Sultan Mehmet Mahmut Paşa	Nicolo Gattilusio
Güçler
67-200 savaş gemisi bir miktar yeniçeri	5000 asker

Midilli’nin Fethi veya Midilli Kuşatması, 1462 yılının Eylül ayında Fatih Sultan Mehmet komutasındaki Osmanlı İmparatorluğu ile Midilli dukası Nicolas Gattilusio komutasındaki Ceneviz Cumhuriyeti ile yapılmış savaştır. Savaş 27 gün sürmüş ve genel hücum başlayacağı sırada kalenin direnemeyeceğini anlayan Nicolas Gattilusio teslim olmuştur.

Fatih Sultan Mehmet ordusuyla Eflak'tan döner dönmez Osmanlı donanmasını 67-200 gemilik bir kuvvetle Mahmut Paşa’nın komutasında Midilli Adası’na göndermişti. Kendisi de kapıkulu ve bir miktar yeniçeriyle Bursa yolu üzerinden Edremit’e inmiş oradan da Midilli Adası'nın karşısında bulunan Ayazmant’a gelmişti.^[1] Bu sırada Midilli Adası Gattilusio adındaki bir Ceneviz ailesinin elindedir. Bu ailenin buralarda hâkimiyetini kuran Francesco ben Gattilusio, VI. İoannis’e karşı meşru imparator V. İoannis’a yardım ettiği için kendisine mükafat olarak hem V. İoannis'un kız kardeşi prenses Maria Palaiologina verilmiş hem de 1354 yılında Enez ve Midilli Adası kendisine bırakılmıştı. İşte bu tarihten itibaren tam 102 sene bu aile Osmanlı İmparatorluğu zaferlerinin ortasında ancak Beylik gelirlerinin üçte ikisini her sene haraç şeklinde Türk hazinesine vermek şartıyla istiladan kurtulup hakimiyetini devam ettirebilmiştir. İstanbul'un Fethi sırasında Gattilusio ailesinden Palamede Gattilusio, Enez iskelesiyle Semendirek Adası’na; Rodrigo Gattilusio’da Midilli Adası’na hakimdi. İstanbul'un Fethi üzerine bu Ceneviz dukaların elçileri itaatlerini bildirmek üzere Edirne’ye gelmiş ve o adalar Osmanlı hakimiyetinde olmak şartıyla bu Ceneviz beylerine verilmişti. Fakat bu olaydan bir süre sonra Enez beyliğinde bir değişiklik olmuş, Palamede Gattilusio öldüğünden yerine küçük oğlu Dorino Gattilusio geçmiştir. Bu lider İtalyanların teşvikine kapılarak Türklere karşı hazırlık yapmaya başladığı gibi, evvelce ölmüş olan büyük kardeşin karısıyla küçük oğlu, babasının vasiyeti gereğince memleketin bir kısmında hisse sahibi oldukları halde, bunları da haklarından mahrup bıraktığı için yengesi tarafından Fatih Sultan Mehmet’e şikayet edilmiştir. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet kış mevsiminin şiddetine rağmen donanma kumandanı Has Yunus Bey, on kadırga ile denizden ve bizzat harekete geçmiş olan Fatih Sultan Mehmet de karadan saldırınca Enez derhal teslim olmuştur. Padişah Enez sarayında bir iki gün kaldıktan sonra Mahmut Paşa’ya bu beyliğe bağlı diğer adaların fethinde görevlendirmiştir. Bunun üzerine Semendirek'te bulunan Dorino Gattilusio Edirne'ye gidip Fatih Sultan Mehmet’e dehalet edince, kendisine geçimi sağlamak için bir-iki koy tahsis edilmişse de bir müddet sonra Midilli'ye geri dönmüştür. Bu vaziyet üzerine Çanakkale Boğazı'nın çıkışına hakim olan İmroz, Taşoz ve Semendirek adalarıyla Ceneviz idaresinden memnun olmayan halkı Türk idaresini istediği için Limni Adası kolayca ele geçirilmiş ve işte o sırada Mahmut Paşa tarihçi Micheal Critobulus'u İmroz Adası'nı yönetmekle görevlendirilmiştir. Bu vaziyet üzerine Gattiluso ailesinin elinde 1456 yılında sadece Midilli Adası kalmıştır.^[2]

1462 yılına gelindiğinde bu adanın hakimi,Türklere bağlılıkla suçladığı büyük kardeşi Domenico Gattilusio’yu zindana attırıp, boğdurarak tahtı ele geçiren Niccolò Gattilusio'dur. Bu lord Anadolu sahillerini talan eden Katalan korsanlarını korumak ve adada üslendirmek, kılavuz gemileri vermek ve nihayet haraç vergisini göndermemek suretiyle düşmanca bir tavır takınmıştı. İşte bütün bu sebeplerden dolayı Fatih Sultan Mehmet Eflak'tan döner dönmez Eylül 1462'de Midilli'nin önlerine gelmişti.^[3] Fatih Sultan Mehmet önce düke bazı mükafatlar teklif ederek teslim olmasını önermişti.

Harekât Fatih Sultan Mehmet’in birlikleri karaya çıkartması, şehrin çevresine zarar verdirmesi ve az sayıda ada sakininin gemilere köle olarak getirilmesine izin vermesiyle başladı. Böylece dükü şehri teslim etmesini sağlayacak kadar sindirdiğini düşünüyordu.^[4] Fakat Niccolò Gattilusio elindeki çok miktarda top ve 5000 askerine güvendiğinden bu teklifi reddetti. Şehrin 20.000'i bulan halkı da kendisini bu yolda desteklemekteydi.^[1] Bu yüzden Fatih Sultan Mehmet’e şehri teslim etmek yerine halkıyla birlikte onurlu bir savaşta ölmeyi yeğlediği cevabını verdi. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet Veziriazam Mahmut Paşa'ya derhal şehrin top atışına tutulması talimatını verdi. Ne var ki şehrin sağlam surları uzun bir süre mancınıklardan ve şehrin ortasına atılan devasa Osmanlı İmparatorluğu güllelerine dayandılar. Sürekli bombardıman böylece 27 gün sürmüştü ki, dış surların büyük taş kütlelerinin bazı yerleri sallanmaya başladı. Muhafız kıtası iç surlara çekilmek zorunda kaldı. Deniz tarafından bazı Katalan korsanların desteği ile yapmaya çalıştıkları başarısız bir hücum, şehrin ve adanın kaderini belirledi. Hücumları büyük bir kayıpla geri püskürtüldü ve hemen ardından gelen yeniçeriler kapılardan ve açılan gediklerden şehre akın etmeye başlamışlardı ki Niccolò Gattilusio teslim olmayı ve adanın tahkim edilmiş diğer yerlerini de Osmanlı İmparatorluğu'na teslim etmeyi kabul etti.

Dukas (tarihçi)'a göre düke kızgın bazı ada ileri gelenleri Mahmut Paşa'ya surların zayıf ve kolay alınabilecek yerlerini önceden göstermelerinden dolayı işin içinde ihanet de vardı. Dük Niccolò Gattilusio şehrin ileri gelenleri olduğu halde Fatih Sultan Mehmet'e kalenin anahtarını bizzat teslim ederek gözlerinde yaşlarla af diledi ve güçlü hükümdarın merhametine sığındı. Fatih Sultan Mehmet yaptıklarından dolayı dükü ciddi bir şekilde azarladı. Fakat bunun dışında kendisini teselli etmeye çalıştı.^[5] Midilli'nin fethi üzerine burada ele geçen ve evvelce Türk sahillerine saldırıda bulunup pek çok can ve mal kaybına yol açan üç yüz kadar korsan, Fatih Sultan Mehmet'in emriyle derhal idam edilmiştir. Midilli savunmasına katılmış olan bu korsanların idamı, Midilli Dukalığı ile tabiyet bakımından hiçbir alakaları ve hukuki durumları olmamasından ve o zamana kadar deniz haydutluğu yapıp pek çok cinayet işlemiş olmalarındandır. Zaten Fatih Sultan Mehmet vatan savunması ile ilgili olmadıkları halde kendisine karşı savaşa girişen düşmanı her zaman idam cezasına çarptırmıştır.^[6] Padişah adanın korunması için iki yüz yeniçeri ve üç yüz sipahi bırakmıştı. Midilli Adası üçe ayrıldı. Adanın zenginleri İstanbul’a gönderildi. Orta sınıf askere taksim edildi. Fakir sınıf ise evlerinde ve işlerinde bırakıldı.^[7] Trabzon’un son imparatorunun amcası olan Aleksis Komnenos’un dul karısı Midilli Adası’nda bulunuyordu. Dul kadının güzelliği meşhurdu. Fatih Sultan Mehmet bu kadını haremine aldı. İstanbul sarayından kaçmış devşirmelerden biri Niccolò Gattilusio’nun yanına gelmişti. Gattilusio tarafından bu çocuğa sığınma hakkı verilmesi Cenevizli valinin ölüm kararı oldu. Yeğeni Lucio Gattilusio ile üzerindeki af kararı kalktı. Zindana atıldılar ve ölüme mahkûm edildiler. Ancak İslamiyet’i seçmeleri sayesinde yaşamlarını kurtardılar. Bir süre eski şan ve onurlarıyla yaşadıktan sonra bir gün evlerinde boğulmuş bulundular. Böylece Ege Denizi’nde yer alan adaların en güzellerinden biri olan ve bahçeler, asmalar, bağlar, sevimli koylar ile şirin köylerle dolu Midilli, Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetine geçmiş oldu.^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]