Budin Kuşatması (1541)

Budin Kuşatması
	; Erhard Schön tarafından yapılan ve kuşatmayı gösteren gravür
Tarih	4 Mayıs-21 Ağustos 1541
Bölge	Budin, Macaristan
Sonuç	Osmanlı İmparatorluğu zaferi
Taraflar
Avusturya Arşidüklüğü	Osmanlı İmparatorluğu; Macaristan Krallığı
Komutanlar ve liderler
Wilhelm von Roggendorf (ölü)	I. Süleyman; Bálint Török
Güçler
31.000	52.000
Kayıplar
~20.000	Bilinmiyor

Budin Kuşatması, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Macaristan Krallığı'nın elindeki Budin'in Avusturya Arşidüklüğü tarafından, 4 Mayıs ile 21 Ağustos 1541 tarihleri arasında gerçekleştirilen kuşatılması. Kuşatma devam ettiği sırada Osmanlı Padişahı I. Süleyman'ın bölgeye hareket ettiğinin Avusturya kuvvetleri tarafından duyulmasının ardından üç aydan fazla süren kuşatma kaldırıldı. Süleyman'ın bu seferi sonrasında Budin Eyaleti kuruldu ve şehir direkt olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1525 yılının Aralık ayında Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'a gelen Fransa elçisi Jean Frangipani, 24 Şubat 1525'teki Pavia Muharebesi sonrası Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu'na esir düşen Fransa Kralı I. François için, kralın annesi Louise de Savoie'un ricası üzerine Osmanlı Padişahı I. Süleyman'dan yardım istedi.^[5] Yazdığı mektupla yardım sözü veren Süleyman, iki devlet arasında anlaşma sağlanıp François serbest bırakılsa da Macaristan üzerine sefer gerçekleştirme kararı aldı.^[6] Macaristan üzerine önce Sadrazam İbrahim Paşa gönderildi, 23 Nisan 1526'da ise Süleyman'ın önderliğindeki ordu Macaristan'a hareket etti.^[5]^[7] Macaristan Kralı II. Lajos'un liderliğindeki ordu ile 29 Ağustos 1526 günü yapılan muharebeyi Osmanlı ordusu kazanırken; Lajos ise muharebeden kaçan bazı askerlerle birlikte bataklıkta boğularak hayatını kaybetti.^[5]^[8]^[9] Kazanılan bu muharebe sonrasında Macaristan'ın başına Süleyman tarafından Erdel Voyvodası János Zápolya getirildi.^[10] Ancak Kutsal Roma-Cermen İmparatoru V. Karl'ın kardeşi Avusturya Arşidükü Ferdinand, János'un krallığını tanımayarak kendini Macaristan kralı ilan etmiş; János'un kuvvetlerini yenilgiye uğratmasının ardından 20 Ağustos 1527 günü Budin'e girmiş^[11]^[12] ve Osmanlı İmparatorluğu'na vergi ödemesi karşılığında kendisinin Macaristan kralı olarak tanınmasını istemişti.^[13] Bunu reddeden Süleyman 10 Mayıs 1529'da yeni bir sefere çıktı ve 3 Eylül 1529'da kuşattığı Budin'in 7 Eylül'de teslim olmasıyla yönetimini tekrar János'a verdi.^[10]^[11]^[14] Hemen ardından Estergon'u almayı başaran Osmanlı ordusu, 23 Eylül 1529'da Avusturya topraklarına girmesinin ardından 27 Eylül günü Viyana'yı kuşatsa da 16 Ekim günü kuşatma kaldırıldı ve 16 Aralık 1529'da ordu İstanbul'a döndü.^[10]^[11]^[14]

Viyana kuşatmasının ardından Ferdinand tarafından gönderilen ve Macaristan Krallığı'nın kendisine verilmesi gerektiğini bildiren ikinci elçi Süleyman'dan ret cevabı aldı.^[15] Bunun üzerine Estergon, Vişegrad ve Vaç şehirlerini Osmanlı'dan alan Ferdinand'ın 1530 Ekim'i ile Aralık'ı arasında gerçekleştirdiği Budin kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı.^[16]^[17] Yaşanan gelişmeler sebebiyle Süleyman ve İbrahim Paşa'nın önderliğindeki ordu, 25 Nisan 1532'de İstanbul'dan ayrıldı.^[18] Seferde bazı yerler Osmanlı tarafından ele geçirilmişti.^[19] Süleyman'ın gerçekleştirdiği Alman Seferi, 21 Kasım 1532'de İstanbul'a dönülmesiyle sona erdi.^[18] Birkaç ay sonra, 22 Haziran 1533 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan İstanbul Antlaşması ile birlikte Macaristan'ın batısındaki küçük bir bölgenin kendisine kaldığı Ferdinand Macaristan üzerindeki hak iddiasını sonlandırırken, János'un Macaristan hükümdarlığını tanıdı ve Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vergi vermeyi kabul etti.^[20]

János'un 22 Temmuz 1540'ta ölmesinin ardından eşi Izabela Jagiellonka, János'un ölümünden birkaç gün önce doğan oğlu János Zsigmond Zápolya adına Macaristan'ın başına geçmek için Süleyman'dan onay aldı.^[21] Yaşananları duyan Ferdinand, Ekim 1540'ta bir kez daha Budin'i kuşatsa da^[22] şehirdeki Macar kuvvetlerine karşı üstünlük sağlayamadı.^[23] Ertesi yıl, Ferdinand'a bağlı Wilhelm von Roggendorf komutasındaki bir ordu Budin üzerine hareket etti. 3 Mayıs 1541 tarihinde şehre gelen ordu, 4 Mayıs günü şehri kuşattı.^[24]

Kuşatma[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuşatma sırasında kalenin komutası Macar Bálint Török'teydi.^[24] Önce Rumeli Beylerbeyi Divane Hüsrev Paşa, ardından ise üçüncü vezir Sokollu Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetleri Budin'e gönderen Süleyman,^[25]^[26] 23 Haziran 1541'de orduyla birlikte sefere çıktı.^[27] Öncü Osmanlı kuvvetleri 10 Temmuz 1541 günü Budin'e geldi.^[27] Esas ordunun geldiğini öğrenen Ferdinand'ın kuvvetleri 21 Ağustos günü kuşatmayı sonlandırarak geri çekilmeye başladı. Geri çekilen bu kuvvetlerin peşine düşen Osmanlı kuvvetleri bir kısmını öldürürken bir kısmını esir etti.^[27] Kuşatma sırasında ağır bir biçimde yaralanan Wilhelm von Roggendorf, birkaç gün sonra Komárno'da öldü.^[24]

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Süleyman'ın önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri 29 Ağustos günü Budin'e vardı.^[28] Budin'in yönetimini bir yaşındaki oğlu János'un yerine elinde bulunduran Izabela Jagiellonka'nın şehrin Avusturyalılara karşı korunmasında yeterli olamayacağı düşünülerek János büyüyünceye kadar Budin'in Osmanlı İmparatorluğu elinde kalmasına ve Macaristan'ın idaresinin Bálint Török'e verilmesine karar verildi.^[28]^[29] Bu kapsamda Budin Eyaleti kuruldu. Şehirle ilgili birtakım düzenlemelerin yapılmasının ardından 12 Eylül günü şehirden ayrılan Süleyman'ın^[30] 27 Kasım 1541'de İstanbul'a dönmesiyle sefer sona erdi.^[31]

1542'de Ferdinand'ın tekrar Budin ve Peşte'yi kuşatması üzerine Süleyman, Macaristan üzerine bir kez daha sefere çıkma kararı aldı ve Nisan 1543'te Edirne'den yola çıktı.^[32]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel

Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. 2. Ankara. ISBN 975-16-0012-X.
Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. ISBN 9786054052554.
Severy, Merle (Kasım 1987). "The World of Süleyman the Magnificent". National Geographic, 172. Washington, DC: National Geographic Society. ISSN 0027-9358.
Kinross, Patrick (1979). The Ottoman centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. New York: Morrow. ISBN 978-0688080938.
Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. ISBN 9780415969130.
Akgündüz, Ahmed; Özturk, Said (2011). Ottoman History: Misperceptions and Truths. IUR Press. ISBN 9789090261089.
İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Estergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Altaylı, Yasemin (2008). Osmanlı Döneminde Budin. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Hungaroloji Bilim Dalı.

Özel

^ ^a ^b ^c The Edinburgh Encyclopædia - Volume 5 - Page 47
^ ^a ^b ^c Magyarország története 1526–1686, Főszerk.: Pach Zsigmond, Szerk.: R. Várkonyi Ágnes, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1985 ISBN 963-05-0929-6
^ ^a ^b ^c Mantran, Robert (2007). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Alkım Yayıncılık. ISBN 9944148108.
^ ^a ^b ^c Az 1541–42-es korszak eseményei Magyarországon Archiválva 2013. június 2-i dátummal a Wayback Machine-ben
^ ^a ^b ^c Sakaoğlu, Necdet; sf. 5
^ Afyoncu, Erhan; sf. 43
^ Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı; sf. 323
^ Kinross, Patrick; sf. 187
^ Severy, Merle; sf. 580
^ ^a ^b ^c Sakaoğlu, Necdet; sf. 6
^ ^a ^b ^c Afyoncu, Erhan; sf. 55
^ Kohler, Alfred (2003). Ferdinand I., 1503-1564: Fürst, König und Kaiser (Almanca). Münih: C.H. Beck. ISBN 3-406-50278-4. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 328
^ ^a ^b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 329
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 331
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 332
^ Turnbull, Stephen; sf. 51
^ ^a ^b Sakaoğlu, Necdet; sf. 7
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 335
^ Iorga, Nicolae (2009). Gescchiste des Osmanichen. II. cilt. Yeditepe Yayınları. ss. 350-351. ISBN 978-3734003936.
^ Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said; sf. 185
^ Halecki, Oskar; Reddaway, W. F.; Penson, J. H. The Cambridge History of Poland (İngilizce). s. 317. ISBN 9781001288024. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
^ Györkös, Attila. "1533-1540-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.
^ ^a ^b ^c Györkös, Attila. "1541-1542-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 338
^ Altaylı, Yasemin; sf. 38
^ ^a ^b ^c Altaylı, Yasemin; sf. 39
^ ^a ^b Altaylı, Yasemin; sf. 40
^ Altaylı, Yasemin; sf. 41
^ Altaylı, Yasemin; sf. 45
^ Sakaoğlu, Necdet; sf. 10
^ Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An International Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 387. ISBN 1-57607-733-0. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.

[Late-1] The Edinburgh Encyclopædia - Volume 5 - Page 47

[Peace-2] Magyarország története 1526–1686, Főszerk.: Pach Zsigmond, Szerk.: R. Várkonyi Ágnes, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1985 ISBN 963-05-0929-6

[Warfare-3] Mantran, Robert (2007). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Alkım Yayıncılık. ISBN 9944148108.

[Handbook-4] Az 1541–42-es korszak eseményei Magyarországon Archiválva 2013. június 2-i dátummal a Wayback Machine-ben

[Sakaoğlu-5-5] Sakaoğlu, Necdet; sf. 5

[6] Afyoncu, Erhan; sf. 43

[Uzunçarşılı-323-7] Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı; sf. 323

[8] Kinross, Patrick; sf. 187

[9] Severy, Merle; sf. 580

[Sakaoğlu-6-10] Sakaoğlu, Necdet; sf. 6

[Afyoncu-55-11] Afyoncu, Erhan; sf. 55

[12] Kohler, Alfred (2003). Ferdinand I., 1503-1564: Fürst, König und Kaiser (Almanca). Münih: C.H. Beck. ISBN 3-406-50278-4. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.

[Uzunçarşılı-328-13] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 328

[Uzunçarşılı-329-14] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 329

[15] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 331

[Uzunçarşılı-332-16] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 332

[17] Turnbull, Stephen; sf. 51

[Sakaoğlu-7-18] Sakaoğlu, Necdet; sf. 7

[Uzunçarşılı-335-19] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 335

[20] Iorga, Nicolae (2009). Gescchiste des Osmanichen. II. cilt. Yeditepe Yayınları. ss. 350-351. ISBN 978-3734003936.

[Akgündüz-185-21] Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said; sf. 185

[22] Halecki, Oskar; Reddaway, W. F.; Penson, J. H. The Cambridge History of Poland (İngilizce). s. 317. ISBN 9781001288024. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.

[23] Györkös, Attila. "1533-1540-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.

[Györkös-24] Györkös, Attila. "1541-1542-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.

[25] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 338

[26] Altaylı, Yasemin; sf. 38

[Altaylı-39-27] Altaylı, Yasemin; sf. 39

[Altaylı-40-28] Altaylı, Yasemin; sf. 40

[29] Altaylı, Yasemin; sf. 41

[30] Altaylı, Yasemin; sf. 45

[Sakaoğlu-10-31] Sakaoğlu, Necdet; sf. 10

[Sandler-32] Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An International Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 387. ISBN 1-57607-733-0. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

g t d Yüzyıllara göre Osmanlı İmparatorluğu'nun taraf olduğu önemli kuşatmalar
13.-14.	1285 Kulacahisar 1326 Bursa 1328-1331 Nikea 1333-1337 İzmit 1361 Edirne 1383-1387 Selanik 1385 Sofya 1385 Niş 1393 Tırnova 1394-1396 Konstantinopolis 1397-1402 Konstantinopolis
15.	1411 Konstantinopolis 1422 Konstantinopolis 1422-1430 Selanik 1428 Güvercinlik 1439 Semendire 1440 Belgrad 1440-41 Nobırda 1448 Kocacık 1450 Akçahisar 1453 İstanbul 1455 Berat 1456 Belgrad 1459 Semendire 1461 Trabzon 1462 Midilli 1463 Yayçe 1464 Yayçe 1467 Akçahisar 1470 Eğriboz 1474 İşkodra 1475 Kefe 1477-78 Akçahisar 1478-79 İşkodra 1480 Rodos 1481 Otranto 1484 Kili 1484 Akkerman 1499 İnebahtı
16.	1500 Modon 1500 Kefalonya 1501 Dıraç 1514-5 Diyarbakır 1516-7 Mardin 1517 Kahire 1521 Belgrad 1522 Knin 1522 Rodos 1529 Cezayir Adası 1529 Viyana 1532 Güns (Kőszeg) 1532 Maribor 1533-34 Koron 1534 Tunus 1534 Bağdat 1537 Klis 1537 Korfu 1538 Diu 1539 Kastelnovo 1541 Budin 1543 Nice 1543 Estergon 1548 Aden 1548 Van 1551 Trablus 1552 Maskat 1552 Hürmüz 1552 Temeşvar 1552 Eğri 1556 Vahran 1559 Bahreyn 1563 Vahran 1565 Malta 1566 Zigetvar 1569-70 Kevkeban 1570 Lefkoşa 1570-71 Mağusa 1574 Tunus 1578 Gvozdansko 1592 Bihaç 1593 Kulpa 1594 Yanıkkale 1596 Eğri 1598 Budin
17.	1601 Kanije 1602 İstolni Belgrad 1603 Tebriz 1605 Estergon 1616 Revan 1621 Hotin 1625 Bağdat 1630 Bağdat 1635 Revan 1638 Bağdat 1642 Azak 1645 Hanya 1646 Resmo 1663 Uyvar 1664 Zerinvar 1648-1669 Kandiye 1672 Kamaniçe 1678 Çehrin 1683 Viyana 1684 Budin 1684 Ayamavra 1685 Uyvar 1686 Budin 1686 Peçuy 1688 Eğriboz 1688 Belgrad 1689 Perekop 1690 Belgrad 1692 Hanya 1693 Belgrad 1695 Azak 1696 Azak
18.	1715 Anabolu 1716 Korfu 1716 Temeşvar 1717 Belgrad 1724 Hoy 1724 Hemedan 1724 Revan 1725 Tebriz 1731 Revan 1731 Urmiye 1733 Bağdat 1734-35 Gence 1735 Kars 1737 Özi 1739 Belgrad 1743 Musul 1744 Kars 1769 Hotin 1773 Silistre 1788 Özi 1788 Hotin 1789 Belgrad 1789 İzmail 1799 El-Ariş 1799 Yafa 1799 Akka
19.	1801 Kahire 1806 Belgrad 1821 Patras 1821-22 Akropol 1821 Tripoliçe 1822 Mesalongi 1823 Mesalongi 1825-26 Mesalongi 1826-27 Akropol 1828 Kars 1828 Şumnu 1828 Silistre 1828 Varna 1854 Kalafat 1854 Silistre 1854-55 Sivastopol 1855 Kars 1877 Plevne
20.	1912-13 İşkodra 1912-13 Edirne 1915 Van 1915-16 Kût'ül-Amâre 1916-1919 Medine
Osmanlı mağlubiyetleri italik olarak gösterilmiştir.

Budin Kuşatması (1541) nedir?, Budin Kuşatması (1541) anlamı nedir?, Budin Kuşatması (1541) ne demektir?