Budin Kuşatması (1598)

Budin Kuşatması
	1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı
	; Budin Kuşatması-1598 (Johann Siebmacher)
Tarih	5 Ekim-2 Kasım 1598
Bölge	Budapeşte, Macaristan
Sonuç	Osmanlı zaferi
Taraflar
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu; Avusturya Arşidüklüğü;	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Arşidük Matthias; Adolf von Schwarzenberg	Mihalıçlı Ahmet Paşa; Dev Süleyman Paşa
Güçler
80.000	5-6.000
Kayıplar
8-10.000 ölü	2-3.000 ölü

Budin Kuşatması, 1593-1606 Osmanlı-Kutsal Roma İmpratorluğu Savaşı'nda evre.

Avusturya Arşidükü Matthias ve Adolf von Schwarzenberg komutasındaki Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusu Budin'i 5 Ekim-2 Kasım 1598 tarihlerinde kuşattıysa da kaledeki Osmanlı garnizonuna yenilerek çekildi.

Kuşatma öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1598 sefer mevsiminde Satırcı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu isyan halindeki Erdel Prensliği üzerine Belgrad'dan kuzeydoğuya yürürken, Avusturya Arşidükü Matthias ve Adolf von Schwarzenberg komutasındaki 80.000 kişilik Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusu ise batıdan hücuma geçti ve Osmanlıların 1593'te ele geçirdikleri Bespirim ve Palota ile 1594'te ele geçirdikleri Yanıkkale ve Tata'yı geri aldı.^[1]

Kuşatma[değiştir | kaynağı değiştir]

İleri harekâtını sürdüren Alman ordusu Eylül ortalarında Vaç'ta toplandı ve Harp Şurasında Budin'i kuşatmaya karar verdi. 3 Ekim'de Szentendre'de Tuna'nın sağ kıyısına geçen ordu, Türk öncü birlikleri ve Tuna'daki İnce Donanma tarafından keşfedildi. 4 Ekim'de Budin önlerine ulaşan Alman ordusu kuşatma hazırlıklarına başladı.

Albay Ruppert Eckenberg komutasındaki 50'si ağır kuşatma topundan oluşan 140 topluk ateş gücü 5 Ekim sabahından itibaren Budin kalesinin kuzey-kuzeydoğu yönünden yoğun bombardımana başladı. Yaklaşık 6.000 kişiden oluşan Osmanlı garnizonunun direnişine rağmen (hamamların da bulunduğu) Vizivaroş ve (Gül Baba Türbesinin bulunduğu) Krisztinavaroş'u ele geçirdiyse de, ertesi gün Vizivaroş tarafından yapılan hücum başarısız oldu ve büyük kayıplara maloldu. Macar Hajdukların Taban tarafına 6 Ekim'de, Alman ordusunun ise 8 Ekim'deki hücumları da püskürtüldü.

9 Ekim'de Avusturya Arşidükü Matthias Budin'e gelerek komutayı devraldı. Ertesi gün kuzeyden Vizivaroş bölgesinden yoğun bombardımanla birlikte üç yürüyüş kolu marifetiyle genel taarruz başladı. Tuna'ya yakın olan sol kanat Vizivaroş'a girdiyse de, Budin ve Peşte'yi bağlayan köprüyü imha etmeyi başaramadı. Yoğun bombardımanın ardından saat 15.00 civarında Alman ordusunun piyade hücumu başladı. Sol kanatta Leo Gall, Heinrich Übertick ve Johann Petz ile Macar süvarilerinin komutanı Miklós Pálffy, merkezde Schultz ve Russwurm, sağ kanatta ise Albay Johann Friedrich Mersberg komutasındaki (emrinde bir Fransız alayı de vardı) birliklerden Albay Petz'in komutasındakiler kaleye girmeyi başardı. Türk garnizonunun bir bölümü İç Kale'ye diğer bölümü ise köprü üzerinden Peşte'ye çekildi ve köprüyü havaya uçurdu. Dış Kale ve varoşlardaki çarpışmalarda Maraş Beylerbeyi Sinan Paşa ölürken, Bosna Beylerbeyi Tiryaki Hasan Paşa ve Semendire Sancakbeyi Mehmet Bey yaralandı.^[2]

Alman ordusu vakit kaybetmeksizin 11 Ekim'de İç Kale'yi kuşattı ve ele geçirdiği şehri yağmalamaya başladı. Halkın da İç Kale'ye sığınması üzerine garnizonda su sıkıntısı ortaya çıktı. Bununla birlikte, aynı gün başlayan soğuklar da kuşatanların koşullarını zorlaştırmaya başladı. Keza aynı gün kaledeki garnizonun komutasını Mihalıçlı Ahmed Paşa'dan Temeşvar Beylerbeyi Dev Süleyman Paşa devraldı.^[3] Bu sırada Varad'ı kuşatan Osmanlı komutanı Satırcı Mehmed Paşa ve Kırım Hanından yardım istendi. Kırım Hanı 7.000 atlı gönderdiyse de bunlar Ekim ortasında başlayan şiddetli yağmurlarla yolların balçığa dönüşmesiyle Budin'e ulaşmakta zorlandılar.

12 Ekim'de Alman ordusunun Türk topçusunun yoğunlaştığı kuzey surlarına yönelik bombardımanı etkisiz kalırken, metris kazan istihkâmcılar da Türk toplarının ateşiyle ağır kayıplar verdi. 13 Ekim'de Macar birlikleri ise ağır kayıplara karşın Osmanlıların ince donanmasının önemli bölümünü tahrip etmeyi başardı.

Buraya kadar Alman ordusunun kuşatması başarılı ilerlemişti. Ancak İç Kalenin kuşatılmaya başlamasıyla harekâtın gidişatı giderek olumsuz bir hal aldı. 14 Ekim'de Arşidük Matthias'ın Osmanlı garnizonuna teslim olma çağrısı reddedildi. 17 Ekim'de ise kalenin muhtelif yönlerinden yoğun topçu ateşi ve lağım faaliyeti başladı, ancak piyade hücumu başarısız oldu. 19 Ekim'de teslim olma çağrısı Osmanlılarca tekrar reddedildi ve piyade hücumu yağmurların başlamasıyla bir kez daha başarısızlıkla sonuçlandı.^[4]

Almanların lağım faaliyetine Osmanlı garnizonu karşı lağım faaliyetleriyle karşı koyduğu gibi, 24 Ekim'de (Almanların mevsim başındaki Tata ve Yanıkkale kuşatmalarında başarılı olan) ana kapıyı patlatan saldırı da püskürtüldü. Arşidük Matthias 25 Ekim'de planlanan genel taarruzu iptal etmek zorunda kaldı. 26 Ekim'de İç Kalenin sur muhafızlarına yönelik taarruz denemesi ise Alman ordusuna büyük zayiat verdirdi.

Kuşatmanın kaderini tamamen değiştiren gelişme ise Serdar Satırcı Mehmed Paşa'nın Varad Kuşatması'nı sonlandırarak ana Osmanlı ordusuyla Budin'e yardıma yönelmesi oldu. Bu haberin Alman kampına ulaşmasının ardından Budin Kalesini ele geçirme umudunu tamamen yitiren Arşidük Matthias 27 Ekim'de kuşatmanın kaldırılması emrini verdi. 29 Ekim'de yaralıların nakli ve bataryaların sökülerek cephe gerisine taşınması faaliyetine başlayan Alman ordusu 2 Kasım'da kalenin önünden tamamen ayrılarak (1595'ten beri Alman işgalindeki) Estergon'a doğru çekildi.^[5]

Kuşatma sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun Budin kuşatması (1542'de büyük bir bozgunla sonuçlanan girişimden sonra) 56 yıl sonra bir ilkti. Bununla birlikte, Arşidük Matthias'ın (Yanıkkale, Tata, Bespirim ve Palota'nın geri alınmasıyla) başlangıçta başarılı gelişen seferi Budin önünde yenilgiye uğradı.

Bununla birlikte, Satırcı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Erdel Harekatı da (Çanad, Nagylak ve Arad'ın ele geçirilmesiyle) başlangıçta başarılı geliştiyse de (sadece 3 top getirilmesi nedeniyle) Varad alınamadığı gibi, Budin'e ulaşmaya çalışan ordu büyük zahmetler çekmiş, ardından ise kışlamak için Belgrad'a yönelmişti. Gerek harekâtın başarısızlığı, gerek Kırım Hanı II. Gazi Giray'a Osmanlı toprağı Silistre'yi arpalık olarak verdiğinin öğrenilmesi üzerine Serdar Satırcı Mehmed Paşa idam edildi^[6]

Budin Kuşatması ayrıca; Avrupa ordularında Erken Modern Dönemde gözlemlenen köklü değişiklikleri ifade eden Askerî Devrim bağlamında Türk-Alman etkileşimi bağlamında da önem taşımaktadır. Nitekim, Alman ordusu 1598'de kalelerin ana kapılarını hava uçurmak amacıyla kullandığı dev patlayıcıyı Tata ve Yanıkkale kuşatmalarında başarılı şekilde kullanmışlar ve Türk birliklerinde şaşkınlığa sebep olmuşlardı.^[7] Düşen şarapnel parçalarından yeni silahı inceleyen Osmanlılar benzerlerini imal ettiler ve Dev Süleyman Paşa Alman ordusunun 1602 yılındaki müteakip Budin Kuşatması'nda bu silahı bilfiil Almanlara karşı başarıyla kullandı^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri - Osmanlı-Avusturya Harbi 1593-1606", Genelkurmay Basımevi (1985), s.118-119
^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.226
^ "Mufassal Osmanlı Tarihi", Tan Basımevi, İstanbul, c.3, s.1645
^ "Hungarian Ottoman Wars, "The sieges of Buda and Varad Castles-1598"". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
^ "József Bánlaky: Macaristan Askerî Tarihi (Macarca)". 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
^ "Naima Tarihi", Naima Mustafa Efendi, (nşr., Zuhuri Danışman), İstanbul (1968), c.2, s.220
^ "Topçular Kâtibi Abdülkâdir Kadri Efendi Tarihi", (ed. Z. Yılmazer), Türk Tarih Kurumu, Ankara (2013), s.234
^ "A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries Use of Volley Fire during the long Ottoman-Habsburg War of 1593-1606 and the Problem of Origins", Günhan Börekçi, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, c.59, Sy.4 (2006), s.428

[1] "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri - Osmanlı-Avusturya Harbi 1593-1606", Genelkurmay Basımevi (1985), s.118-119

[2] "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.226

[3] "Mufassal Osmanlı Tarihi", Tan Basımevi, İstanbul, c.3, s.1645

[4] "Hungarian Ottoman Wars, "The sieges of Buda and Varad Castles-1598"". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.

[5] "József Bánlaky: Macaristan Askerî Tarihi (Macarca)". 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.

[6] "Naima Tarihi", Naima Mustafa Efendi, (nşr., Zuhuri Danışman), İstanbul (1968), c.2, s.220

[7] "Topçular Kâtibi Abdülkâdir Kadri Efendi Tarihi", (ed. Z. Yılmazer), Türk Tarih Kurumu, Ankara (2013), s.234

[8] "A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries Use of Volley Fire during the long Ottoman-Habsburg War of 1593-1606 and the Problem of Origins", Günhan Börekçi, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, c.59, Sy.4 (2006), s.428

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Yüzyıllara göre Osmanlı İmparatorluğu'nun taraf olduğu önemli kuşatmalar
13.-14.	1285 Kulacahisar 1326 Bursa 1328-1331 Nikea 1333-1337 İzmit 1361 Edirne 1383-1387 Selanik 1385 Sofya 1385 Niş 1393 Tırnova 1394-1396 Konstantinopolis 1397-1402 Konstantinopolis
15.	1411 Konstantinopolis 1422 Konstantinopolis 1422-1430 Selanik 1428 Güvercinlik 1439 Semendire 1440 Belgrad 1440-41 Nobırda 1448 Kocacık 1450 Akçahisar 1453 İstanbul 1455 Berat 1456 Belgrad 1459 Semendire 1461 Trabzon 1462 Midilli 1463 Yayçe 1464 Yayçe 1467 Akçahisar 1470 Eğriboz 1474 İşkodra 1475 Kefe 1477-78 Akçahisar 1478-79 İşkodra 1480 Rodos 1481 Otranto 1484 Kili 1484 Akkerman 1499 İnebahtı
16.	1500 Modon 1500 Kefalonya 1501 Dıraç 1514-5 Diyarbakır 1516-7 Mardin 1517 Kahire 1521 Belgrad 1522 Knin 1522 Rodos 1529 Cezayir Adası 1529 Viyana 1532 Güns (Kőszeg) 1532 Maribor 1533-34 Koron 1534 Tunus 1534 Bağdat 1537 Klis 1537 Korfu 1538 Diu 1539 Kastelnovo 1541 Budin 1543 Nice 1543 Estergon 1548 Aden 1548 Van 1551 Trablus 1552 Maskat 1552 Hürmüz 1552 Temeşvar 1552 Eğri 1556 Vahran 1559 Bahreyn 1563 Vahran 1565 Malta 1566 Zigetvar 1569-70 Kevkeban 1570 Lefkoşa 1570-71 Mağusa 1574 Tunus 1578 Gvozdansko 1592 Bihaç 1593 Kulpa 1594 Yanıkkale 1596 Eğri 1598 Budin
17.	1601 Kanije 1602 İstolni Belgrad 1603 Tebriz 1605 Estergon 1616 Revan 1621 Hotin 1625 Bağdat 1630 Bağdat 1635 Revan 1638 Bağdat 1642 Azak 1645 Hanya 1646 Resmo 1663 Uyvar 1664 Zerinvar 1648-1669 Kandiye 1672 Kamaniçe 1678 Çehrin 1683 Viyana 1684 Budin 1684 Ayamavra 1685 Uyvar 1686 Budin 1686 Peçuy 1688 Eğriboz 1688 Belgrad 1689 Perekop 1690 Belgrad 1692 Hanya 1693 Belgrad 1695 Azak 1696 Azak
18.	1715 Anabolu 1716 Korfu 1716 Temeşvar 1717 Belgrad 1724 Hoy 1724 Hemedan 1724 Revan 1725 Tebriz 1731 Revan 1731 Urmiye 1733 Bağdat 1734-35 Gence 1735 Kars 1737 Özi 1739 Belgrad 1743 Musul 1744 Kars 1769 Hotin 1773 Silistre 1788 Özi 1788 Hotin 1789 Belgrad 1789 İzmail 1799 El-Ariş 1799 Yafa 1799 Akka
19.	1801 Kahire 1806 Belgrad 1821 Patras 1821-22 Akropol 1821 Tripoliçe 1822 Mesalongi 1823 Mesalongi 1825-26 Mesalongi 1826-27 Akropol 1828 Kars 1828 Şumnu 1828 Silistre 1828 Varna 1854 Kalafat 1854 Silistre 1854-55 Sivastopol 1855 Kars 1877 Plevne
20.	1912-13 İşkodra 1912-13 Edirne 1915 Van 1915-16 Kût'ül-Amâre 1916-1919 Medine
Osmanlı mağlubiyetleri italik olarak gösterilmiştir.

Budin Kuşatması (1598) nedir?, Budin Kuşatması (1598) anlamı nedir?, Budin Kuşatması (1598) ne demektir?