Teistik evrim

Teistik evrim veya Tanrı güdümlü evrim olarak da bilinen teistik evrim, Tanrı hakkındaki dini öğretileri biyolojik evrim hakkındaki modern bilimsel anlayışla uyumlu gören görüşleri içeren genel bir terimdir. Teistik evrim kendi başına bilimsel bir teori değil, genel evrim biliminin -özel yaratılışçı görüşlerin aksine- dini inançlarla ilişkisine dair bir dizi görüşü ifade ediyor. Teist evrimciler, Dünya'nın yaşı, evrenin yaşı, Big Bang, Güneş Sistemi'nin kökeni, yaşamın kökeni ve evrim konularında bilimsel görüş birliğini kabul ederler.

Teistik evrim taraftarları, din ve bilim arasındaki ilişkiye dair çatışmacı tezi reddederek, genellikle evrimsel düşünceyi Tanrı inancıyla uyumlu hale getirmeye çalışırlar. Yaratılış hakkındaki dini öğretiler ile bilimsel evrim teorilerinin birbiriyle çelişmesi gerekmediğine inanırlar. ^[1]^[2]

Tanımlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Francis Collins, teistik evrimi "evrimin gerçek olduğu, ancak Tanrı tarafından harekete geçirildiği"^[3] konumlaması olarak tanımlar ve düşünceyi "evrimin biyologların tanımladığı gibi, ancak Tanrı'nın yönlendirmesi altında gerçekleştiğini" kabul etmek olarak nitelendirir.^[4] O, teistik evrimin farklı versiyonlarının tipik olarak dayandığı altı genel önermeyi listeler. Bunlar şunları içerir:^[5]

Evrenin yaklaşık 13.8 milyar yıl önce ortaya çıkmasıyla ilgili hakim kozmolojik model;
İnce ayarlı evren;
Evrim ve doğal seleksiyon;
Evrim gerçekleştikten sonra özel bir doğaüstü müdahale söz konusu değildir;
İnsanlar bu evrimsel süreçlerin bir sonucudur; ve
Bütün bunlara rağmen insanlar eşsizdir. Ahlaki Yasa kaygısı (doğru ve yanlış bilgisi) ve tüm insan kültürleri arasında sürekli Tanrı arayışı evrimsel açıklamalara meydan okuyor ve ruhsal doğamıza işaret ediyor.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Ulusal Bilim Eğitimi Merkezi'nin yönetici direktörü Eugenie Scott, bu terimi, yaratılış ve evrim hakkındaki genel inanç yelpazesinin, Tanrı'nın evrim yoluyla yarattığı teolojik görüşüne sahip olan kısmına atıfta bulunmak için kullanmıştır. Tanrı tarafından herhangi bir müdahalenin kapsamı hakkında geniş bir inanç yelpazesini kapsar, bazıları sürekli müdahale kavramını reddederken deizme yaklaşır.

Farklı türde evrimsel açıklamaların evrimleşmesi gibi, teistik evrimin de farklı türleri vardır. Yaratılışçılar Henry M. Morris ve John D. Morris, 1890'lardan 1920'lere kadar farklı konumları tanımlamak için kullanılan farklı terimleri sıraladılar: " Orthogenesis " (amaca yönelik evrim), " nomogenesis " (sabit yasaya göre evrim), " ortaya çıkan evrim ", " yaratıcı evrim " ve diğerleri.^[6]

Diğerleri, Yaratılış kitabındaki yaratılış hikâyesinin yalnızca mecazi olarak okunması gerektiğini savunuyor.^[7]^[8]^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Numbers 2006.
^ Evolution Vs. Creationism, Eugenie Scott, Niles Eldredge, p. 62-63
^ "Building bridges". Nature. 442 (7099): 110. 2006. doi:10.1038/442110a. PMID 16837980.
^ Stipe, Claude E., "Scientific Creationism and Evangelical Christianity", American Anthropologist, New Series, Vol. 87, No. 1 (Mar., 1985), p. 149, Wiley on behalf of the American Anthropological Association, JSTOR 16 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ The Language of God. New York: Free Press. 2007. s. 200.
^ The Modern Creation Trilogy (1998), New Leaf Publishing Group, p. 36
^ Pope John Paul II, 3 October 1981 to the Pontifical Academy of Science, "Cosmology and Fundamental Physics" 5 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "An Open Letter Concerning Religion and Science". University of Wisconsin Oshkosh. 12 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Beyond the Firmament: Understanding Science and the Theology of Creation. Chesapeake, VA: Watertree. 2007. ISBN 978-0-9787186-1-9.

[FOOTNOTENumbers2006-1] Numbers 2006.

[EvC-2] Evolution Vs. Creationism, Eugenie Scott, Niles Eldredge, p. 62-63

[collins-def-3] "Building bridges". Nature. 442 (7099): 110. 2006. doi:10.1038/442110a. PMID 16837980.

[4] Stipe, Claude E., "Scientific Creationism and Evangelical Christianity", American Anthropologist, New Series, Vol. 87, No. 1 (Mar., 1985), p. 149, Wiley on behalf of the American Anthropological Association, JSTOR 16 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] The Language of God. New York: Free Press. 2007. s. 200.

[6] The Modern Creation Trilogy (1998), New Leaf Publishing Group, p. 36

[7] Pope John Paul II, 3 October 1981 to the Pontifical Academy of Science, "Cosmology and Fundamental Physics" 5 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[8] "An Open Letter Concerning Religion and Science". University of Wisconsin Oshkosh. 12 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[9] Beyond the Firmament: Understanding Science and the Theology of Creation. Chesapeake, VA: Watertree. 2007. ISBN 978-0-9787186-1-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Biyoloji felsefesi
Temalar	Deneycilik Natüralizm Pragmatizm Redüksiyonizm Holizm Evrimsel taksonomi
Evrim	Adaptasyonizm Darwinizm'e alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Orthogenesis Mutasyonizm Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Darwinizm Evrimsel epistemoloji Teleoloji Evrimsel hayat ağacı
Biyoloji felsefecileri	John Beatty Lindley Darden Daniel Dennett John Dupré Carla Fehr Marjorie Grene Peter Godfrey-Smith James R. Griesemer Paul E. Griffiths David Hull Hans Jonas Philip Stuart Kitcher Tim Lewens Helen Longino Jane Maienschein Roberta Millstein Sandra Mitchell Susan Oyama Alex Rosenberg Michael Ruse Sahotra Sarkar Elliott Sober Kim Sterelny Alfred I. Tauber Francisco Varela Gerard Verschuuren William C. Wimsatt
Biyologlar	Francisco J. Ayala Patrick Bateson Charles Darwin Richard Dawkins Jared Diamond Michael Ghiselin François Jacob Stephen Jay Gould Richard Lewontin Konrad Lorenz Humberto Maturana Ernst Mayr Jacques Monod Denis Noble Joan Roughgarden Rolf Sattler John Maynard Smith Edward O. Wilson Jonas Salk
İlgili	Zihin felsefesi Biyoloji tarihi

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

Teistik evrim nedir

Teistik evrim nedir

Teistik evrim

Tanımlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]