Konrad Lorenz

Konrad Lorenz
Konrad Lorenz
Doğum	7 Kasım 1903; Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm	27 Şubat 1989 (85 yaşında); Viyana, Avusturya
Milliyet	Avusturya
Ödüller	1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü
Kariyeri
Dalı	Etoloji
Çalıştığı kurumlar	Viyana Üniversitesi; Immanuel Kant Üniversitesi; Max Planck Enstitüsü

Konrad Zacharias Lorenz (d. 7 Kasım 1903 – ö. 27 Şubat 1989), Avusturyalı bir etoloji uzmanıdır. Viyana'da karşılaştırmalı anatomi ve hayvan psikolojisi dersleri verdikten sonra, 1940 yılında Konigsberg Üniversitesi'nde profesör oldu. 1949 - 1951 yıları arasında Attenburg Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü'nü, sonra Buldern'de Max-Planck Davranış Fizyoljisi Enstitüsü'nü, 1954'te de Seewiesen Enstitüsü'nü yönetti.

Lorenz babasının arzusuyla 1922 yılında Columbia Üniversitesi'nde tıp okumak için Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi. Columbia'da iki yıl kaldıktan sonra, Viyana'ya geri dönerek çalışmalarını burada sürdürdü. Bir yandan tıp okurken, diğer yandan da koloni halinde yaşayan küçük karga türünün sosyal organizasyon biçimini, bu topluluk içinde yaşayan bireylerin birbirleriyle birer sinyal niteliği taşıyan davranışlarla kurdukları iletişimi araştırıp ortaya çıkarmayı hiç bırakmadı. Kargalar üzerine yaptığı çalışma, zamanın en prestijli dergilerinden birinde basıldı.

1938'de Nazilere katıldı ve bütün çalışmalarını nasyonal sosyalist düşünceye adadığını açıkladı, daha sonra II. Dünya Savaşı'nda Ruslara esir düştü ve bir süre esir kamplarında yaşadı. Savaş bitip geri döndüğünde, 1950 yılında ünlü Max-Planck Enstitüsü'nde Karşılaştırmalı Etoloji Bölümü'nü kurdu. Çalışmaları hayvanların doğal ortamlarındaki davranış özellikleri üzerinedir. Bu çalışmalarıyla Lorenz etolojinin gelişmesine büyük katkıda bulundu ve 1973 yılında meslekdaşları Karl von Frisch ve Nikolaas Tinbergen ile birlikte Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü aldı.

Lorenz'e göre insan ve hayvan davranışının kaynağında endogen nitelikte, anahtar uyarımlarla tetiklenen ve deneyimden bağımsız işleyen, doğuştan verili (kalıtımla devredilen) motorlar vardır (itki, güdüm anlamında). Bunun fizyolojik açıklaması orta beyinde tanımlı belirli hareket kombinasyonlarını sırayla belirmesiyle sonuçlanan bir tetikleme programı uyandırmadır. Bu davranış programları türeyim tarihinde kendini ispatlamış, mutasyon (kalıtım değişikliği) ve seleksiyon (seçme-ayıklama) ilkelerince geçerlilikleri defalarca sınanmış ve zaman içinde sembolleşerek belirli bir türde alıcı ile verici arasındaki iletişim zemini haline gelmiştir.

Başarılı bir popüler bilim yazarı olan Lorenz'in Türkçeye kazandırılan eserleri şunlardır:

Antriebe tierischen und menschlichen Verhaltens (1965) Davranışların motorları üzerine
Er Redete mit Viehen, Vögeln und den Fischen (1949) Hazreti Süleyman'ın Mührü (Cumhuriyet Kitapları)
So kam der Mensch auf den Hund (1950) Ve insan köpekle tanıştı (Cumhuriyet Kitapları)
Das sogenannte Böse - Zur Naturgeschichte der Aggression (1963) İşte İnsan - Saldırganlığın Doğası Üzerine (Cumhuriyet Kitapları)
Acht Sünden der zivilisierten Menscheit (1973) Uygar İnsanın Sekiz Büyük Günahı

Lorenz bu son yayımladığı eserinde, toplumsal düzenin biyolojik temelleri üzerinde durdu.

g t d Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahipleri
1901-1925	Emil Behring (1901) Ronald Ross (1902) Niels Finsen (1903) İvan Pavlov (1904) Robert Koch (1905) Camillo Golgi / Santiago Ramón y Cajal (1906) Alphonse Laveran (1907) İlya Meçnikov / Paul Ehrlich (1908) Emil Kocher (1909) Albrecht Kossel (1910) Allvar Gullstrand (1911) Alexis Carrel (1912) Charles Robert Richet (1913) Robert Bárány (1914) Jules Bordet (1919) August Krogh (1920) Archibald Hill / Otto Meyerhof (1922) Frederick Banting / John Macleod (1923) Willem Einthoven (1924)
1926-1950	Johannes Andreas Grib Fibiger (1926) Julius Wagner-Jauregg (1927) Charles Nicolle (1928) Christiaan Eijkman / Frederick Gowland Hopkins (1929) Karl Landsteiner (1930) Otto Warburg (1931) Charles Scott Sherrington / Edgar Adrian (1932) Thomas Morgan (1933) George Whipple / George Minot / William Murphy (1934) Hans Spemann (1935) Henry Dale / Otto Loewi (1936) Albert Szent-Györgyi (1937) Corneille Heymans (1938) Gerhard Domagk (1939) Henrik Dam / Edward Doisy (1943) Joseph Erlanger / Herbert Gasser (1944) Alexander Fleming / Ernst Chain / Howard Walter Florey (1945) Hermann Muller (1946) Carl Cori / Gerty Theresa Cori / Bernardo Houssay (1947) Paul Müller (1948) Walter Hess / António Egas Moniz (1949) Edward Kendall / Tadeus Reichstein / Philip Hench (1950)
1951-1975	Max Theiler (1951) Selman Abraham Waksman (1952) Hans Krebs / Fritz Lipmann (1953) John Enders / Thomas Weller / Frederick Robbins (1954) Hugo Theorell (1955) André Cournand / Werner Forssmann / Dickinson Woodruff Richards (1956) Daniel Bovet (1957) George Beadle / Edward Tatum / Joshua Lederberg (1958) Severo Ochoa / Arthur Kornberg (1959) Frank Burnet / Peter Medawar (1960) Georg von Békésy (1961) Francis Crick / James Dewey Watson / Maurice Wilkins (1962) John Eccles / Alan Hodgkin / Andrew Huxley (1963) Konrad Bloch / Feodor Lynen (1964) François Jacob / André Lwoff / Jacques Monod (1965) Francis Rous / Charles B. Huggins (1966) Ragnar Granit / Haldan Hartline / George Wald (1967) Robert William Holley / Har Khorana / Marshall Nirenberg (1968) Max Delbrück / Alfred Hershey / Salvador Edward Luria (1969) Bernard Katz / Ulf von Euler / Julius Axelrod (1970) Earl Sutherland, Jr. (1971) Gerald Edelman / Rodney Porter (1972) Karl von Frisch / Konrad Lorenz / Nikolaas Tinbergen (1973) Albert Claude / Christian de Duve / George Palade (1974) David Baltimore / Renato Dulbecco / Howard Temin (1975)
1976-2000	Baruch Blumberg / Daniel Gajdusek (1976) Roger Guillemin / Andrew Schally / Rosalyn Yalow (1977) Werner Arber / Daniel Nathans / Hamilton O. Smith (1978) Allan Cormack / Godfrey Hounsfield (1979) Baruj Benacerraf / Jean Dausset / George Snell (1980) Roger Sperry / David H. Hubel / Torsten N. Wiesel (1981) Sune Bergström / Bengt I. Samuelsson / John Robert Vane (1982) Barbara McClintock (1983) Niels Jerne / Georges Köhler / César Milstein (1984) Michael Brown / Joseph L. Goldstein (1985) Stanley Cohen / Rita Levi-Montalcini (1986) Susumu Tonegawa (1987) James W. Black / Gertrude B. Elion / George H. Hitchings (1988) J. Michael Bishop / Harold E. Varmus (1989) Joseph Murray / E. Donnall Thomas (1990) Erwin Neher / Bert Sakmann (1991) Edmond Fischer / Edwin G. Krebs (1992) Richard J. Roberts / Phillip Sharp (1993) Alfred G. Gilman / Martin Rodbell (1994) Edward B. Lewis / Christiane Nüsslein-Volhard / Eric F. Wieschaus (1995) Peter C. Doherty / Rolf M. Zinkernagel (1996) Stanley B. Prusiner (1997) Robert F. Furchgott / Louis Ignarro / Ferid Murad (1998) Günter Blobel (1999) Arvid Carlsson / Paul Greengard / Eric Kandel (2000)
2001-günümüz	Leland H. Hartwell / Tim Hunt / Paul Nurse (2001) Sydney Brenner / H. Robert Horvitz / John E. Sulston (2002) Paul Lauterbur / Peter Mansfield (2003) Richard Axel / Linda B. Buck (2004) Barry Marshall / Robin Warren (2005) Andrew Z. Fire / Craig C. Mello (2006) Mario Capecchi / Martin Evans / Oliver Smithies (2007) Harald zur Hausen / Luc Montagnier / Françoise Barré-Sinoussi (2008) Elizabeth Blackburn / Carol W. Greider / Jack Szostak (2009) Robert G. Edwards (2010) Bruce Beutler / Jules A. Hoffmann / Ralph M. Steinman (ölümünden sonra) (2011) John Gurdon / Shinya Yamanaka (2012) James Rothman / Randy Schekman / Thomas C. Südhof (2013) John O'Keefe / May-Britt Moser / Edvard Moser (2014) William C. Campbell / Satoshi Ōmura / Tu Youyou (2015) Yoshinori Ohsumi (2016) Jeffrey C. Hall / Michael Rosbash / Michael W. Young (2017) James P. Allison / Tasuku Honjo (2018) Gregg L. Semenza / Peter J. Ratcliffe / William Kaelin (2019) Harvey J. Alter / Michael Houghton / Charles M. Rice (2020) David Julius / Artem Pataputyan (2021) Svante Pääbo (2022) Katalin Karikó / Drew Weissman (2023)

g t d Biyoloji felsefesi
Temalar	Deneycilik Natüralizm Pragmatizm Redüksiyonizm Holizm Evrimsel taksonomi
Evrim	Adaptasyonizm Darwinizm'e alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Orthogenesis Mutasyonizm Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Darwinizm Evrimsel epistemoloji Teleoloji Evrimsel hayat ağacı
Biyoloji felsefecileri	John Beatty Lindley Darden Daniel Dennett John Dupré Carla Fehr Marjorie Grene Peter Godfrey-Smith James R. Griesemer Paul E. Griffiths David Hull Hans Jonas Philip Stuart Kitcher Tim Lewens Helen Longino Jane Maienschein Roberta Millstein Sandra Mitchell Susan Oyama Alex Rosenberg Michael Ruse Sahotra Sarkar Elliott Sober Kim Sterelny Alfred I. Tauber Francisco Varela Gerard Verschuuren William C. Wimsatt
Biyologlar	Francisco J. Ayala Patrick Bateson Charles Darwin Richard Dawkins Jared Diamond Michael Ghiselin François Jacob Stephen Jay Gould Richard Lewontin Konrad Lorenz Humberto Maturana Ernst Mayr Jacques Monod Denis Noble Joan Roughgarden Rolf Sattler John Maynard Smith Edward O. Wilson Jonas Salk
İlgili	Zihin felsefesi Biyoloji tarihi

Konrad Lorenz nedir?, Konrad Lorenz anlamı nedir?, Konrad Lorenz ne demektir?

Konrad Lorenz nedir?, Konrad Lorenz anlamı nedir?, Konrad Lorenz ne demektir?

Konrad Lorenz