John A. Dupré (d. 3 Temmuz 1952), İngiliz bilim filozofudur. Yaşam Bilimleri Araştırma Merkezi Egenis'in direktörü ve Exeter Üniversitesi'nde felsefe profesörüdür.^[1] Dupré'nin başlıca çalışma alanı biyoloji felsefesi, sosyal bilimler felsefesi ve genel bilim felsefesidir. Dupré, Nancy Cartwright, Ian Hacking, Patrick Suppes ve Peter Galison ile birlikte genellikle bilim felsefesinin "Stanford Okulu" olarak gruplandırılır.

Eğitimi ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dupré, Oxford Üniversitesi ve Cambridge Üniversitesi'nde eğitim gördü ve Exeter'e taşınmadan önce Oxford, Stanford Üniversitesi ve Londra Üniversitesi Birkbeck Koleji'nde ders verdi.

2010 yılında Dupré, Darwinizm üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı American Association for the Advancement of Science'a üye seçildi ve British Society for the Philosophy of Science'ın eski başkanıdır. 2018 yılında Bilim Felsefesi Derneği'nin (ABD) Başkan Yardımcısı (ve gelecek dönem başkanı) seçildi. 2020 yılında Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi Üyesi seçildi.^[2]

Felsefi çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğulcu metafizik[değiştir | kaynağı değiştir]

Dupré, yaygın indirgemecilik kavramına karşı çoğulcu bir bilim modelini savunur. Fiziksel indirgemecilik, yüksek bilimlerde incelenen nesneler ile fizik tarafından incelenen nesneler arasında elde edilen nedensel veya meolojik bağlantılar nedeniyle tüm bilimin fiziksel açıklamalara indirgenebileceğini öne sürer. Örneğin, fiziksel bir indirgemeci, psikolojik gerçekleri (ilke olarak) nörolojik gerçeklere indirgenebilir ve bu da biyolojik gerçeklere indirgenebilir olarak görecektir. Biyoloji o zaman kimya terimleriyle açıklanabilir ve kimya o zaman fiziksel açıklama terimleriyle açıklanabilir. Bu tür indirgemecilik bilim adamları ve filozoflar arasında ortak bir konum olsa da, Dupré, dünyanın doğası gereği çoğulcu bir yapıya sahip olması nedeniyle böyle bir indirgemenin mümkün olmadığını öne sürmektedir.

Determinizm[değiştir | kaynağı değiştir]

İndirgemecilik için klasik bir argüman, her olayın yeterli bir fiziksel nedene sahip olması gerektiğine göre belirli bir nedensellik kavramına dayanır. Fiziksel etkileşimler bu nedenle tüm nedensel etkileşimleri açıklamak için yeterlidir. Bu varsayım altında, fiziksel koşulların tüm nedensel işi yaptığı göz önüne alındığında, psikolojik veya biyolojik gerçekler fiziksel gerçekler lehine elenebilir olmalıdır. Bu, diğer tüm fiziksel olmayan koşulları nedensel olarak gereksiz kılar.

Dupré, determinizmi ve her olayın fiziksel bir nedeni olduğu varsayımını reddederek bu sorundan kurtulmaya çalışır. Determinizm yerine, Dupré bir indeterministik, olasılıksal nedensellik kavramı önerir. Fikirleri Nancy Cartwright'tan etkilenmiştir.

Biyoloji felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dupré, yaşam bilimleri topluluğundaki biyolojik araştırma programlarının önemli bir eleştirmenidir. Özellikle evrim-biyolojik hikâyeleri ve bunların sosyobiyoloji ve evrimsel psikoloji ile nasıl ilişkili olduğunu eleştirmektedir. Dupré, bu tür projelerin spekülatif kalması ve dünyadaki koşullar olarak araştırmacıların önyargılarını yansıtması gerektiğini savunmaktadır.

Dupré ayrıca biyolojik taksonominin ele alınmasıyla da ilgilenmektedir. Biyolojik sınıflandırmalar insanlar tarafından yapılır ve bu nedenle eleştiriye ve değişikliğe açıktır. Bu, özellikle insanların sınıflandırılması için geçerlidir - örneğin ırk veya cinsiyete göre. Dupré'nin bu alandaki argümanları, evrimci biyolog Stephen Jay Gould'un duygu ve eleştirilerini yansıtıp aynalamaktadır.

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitapları

• The Disorder of Things. Metaphysical foundations of the disunity of science. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1993, 0-674-21260-6
• Human Nature and the Limits of Science. Clarendon Press, Oxford 2003, 0-19-924806-0
• Humans and Other Animals. Clarendon Press, Oxford 2002, 0-19-924709-9
• Darwin's Legacy: What Evolution Means Today. Oxford: Oxford University Press, 2005, 978-0-19-280337-5
  • Darwin's Legacy: German translation Darwins Vermächtnis, Suhrkamp, Frankfurt/M. 2005, 978-3-518-29504-5;
  • Darwin's Legacy: Spanish translation El legado de Darwin. Qué significa hoy la evolución, Buenos Aires/Madrid, Katz editores S.A, 2006, 978-84-96859-10-4
• Value-Free Science: Ideal or Illusion (with Harold Kincaid and Alison Wylie). New York: Oxford University Press, 2007, 978-0-19-530896-9
• The Constituents of Life (the Spinoza lectures). Amsterdam: Van Gorcum, 2008, 978-90-232-4380-9
• with S. B. Barnes, Genomes and What to Make of Them. Chicago: University of Chicago Press, 2008, 978-0-226-17295-8
• with S. Parry, Nature After the Genome. Oxford: Wiley Blackwell, 2010, 978-1-4443-3396-1
• Processes of Life: Essays in the Philosophy of Biology. Oxford University Press, 2012.
• with D. J. Nicholson. Everything Flows: Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford University Press, 2018.

Dergi makaleleri

• Dupré, John (June 1998). "Against reductionist explanations of human behaviour". Proceedings of the Aristotelian Society, Supplementary Volumes. 72 (1): 153-172. doi:10.1111/1467-8349.00040. JSTOR 4107016. 

Medyada görünümü

• Such That Cast philosophy podcast http://suchthatcast.com/dupre/#more-463 14 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Philosophy TV in conversation with Alex Rosenberg on Non-reductive physicalism. https://vimeo.com/15442250 17 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de John Dupré ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• Dupré'nin lişisel sayfası 26 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.