Köpekgiller Yaşadığı dönem aralığı: 47,8-0 myö Orta Eosen-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Carnivora Alt takım: Caniformia Familya: Canidae Fischer de Waldheim, 1817[2]
Tip cins
Canis
Alt familyalar
†Hesperocyoninae †Borophaginae Caninae

Köpekgiller (Canidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya.

Köpek, kurt, tilki ve çakal türleri köpekgiller ailesini oluştururlar. Köpekgiller dünyanın her kıtasında yaygındır. Eskiden Avustralya, Yeni Zelanda, Yeni Gine, Madagaskar ve Güney Kutbu'nda bulunmazlardı ama son binyıllar içerisinde insanların yardımıyla buralara da yerleşebilmişlerdir.

Ailenin büyük bir farkla en yaygın ve en tanınmış mensubu olan köpeğin (Canis lupus familaris) insanların elinde geliştirilmiş 400 civarında birbirlerinden çok farklı görünümlere sahip ırkı bulunur. Bu yüzden ailenin en büyük ve en küçük mensupları köpek ırkları arasındadır. Ancak doğal köpekgil türlerinin arasında en küçükleri (40 cm + 25 cm kuyruk, 1,5 kg) uzun kulaklı çöl tilkisi ve en büyükleri (160 cm + 52 cm kuyruk, 80 kg) kurdun Alaska ve Kuzey Avrupa'da bulunan bir alt türüdür.

Ortak özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Köpekgillerin daima uzun ve yassı bir kafatası, genelde 42 dişleri vardır; sadece çalı köpeği, Asya yaban köpeği ve iri kulaklı tilkinin diğerlerinden farklı olarak 44 dişi olur. Diş ve çene yapıları koparmak ve çiğnemek için tasarlanmış gibidir. Her şey yiyici hayvanlardır ama en çok et ile beslenmeyi severler.

Parmaklarının üzerinde yürürler. Ön ayaklarında 5 ve arka ayaklarında 4 parmakları bulunur. En önemli duyu organları burunlarıdır. Koku alma kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir.

Canini ile Vulpini oymakları arasındaki farklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Canini: Uzun bacaklar, dik bir yüz, yuvarlak göz mercekleri, sürek avcısı.
• Vulpini: Kısa bacaklar, sivri bir surat, uzun ve gür bir kuyruk, göz mercekleri dikey bir uzantı şeklinde, gizlice yaklaşarak avlar.

Evrim tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yırtıcıların ilk atalarının 50 milyon yıl evvel^[3][4] Kuzey Amerika'da ortaya çıktığı düşünülür. Ancak bu Miacis veya Vulpavus gibi en eski etçil memeli türlerini oluşturan ilk ataları; uzun vücutlu, kısa bacaklı, kedilerde olduğu gibi tırnaklarını içeriye çekme yeteneğine sahip ve ayılar gibi ayak tabanlarına basarak yürüyen, ağaçlarda yaşama adapte olmuş, küçük hayvanlardı. Bu yüzden bu en eski Carnivoramorflardan aynı zamanda hem kedimsilerin hem de köpeğimsilerin türemiş olduğu kabul edilir.

Yaklaşık 37 milyon yıl önce yaşamış olan Hesperocyon en eski Köpekgillerden biriydi.^[5] Köpeğimsilerin (Caniformia) ve Kedimsilerin (Feliformia) ayrıldığı döneme yakın bir zamanda yaşadı.

15 milyon yıl evvel bugünkü köpekgillere daha çok benzeyen bir cins ortaya çıkmıştır: Tomarctus. Bu cinsin bacakları daha uzun, ayakları daha toplu, ağzı daha uzun ve beyni Miacis cinsinden çok daha büyük olduğu ve hatta yaşam şeklinin de bugünkü köpekgillere benzemiş olduğu tespit edilmiştir. Bütün köpekgillerin bu cinsten türediği kabul edilir.

Canis cinsinin en eski fosilleri 2 milyon yaşındadır ve Avrasya'da bulunmuştur.

Türkiye'nin köpekgilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kurt (Canis lupus)
• Köpek (Canis lupus familaris)
• Altın çakal (Canis aureus)
• Kızıl tilki (Vulpes vulpes)

Bazı kaynaklara göre Asya yaban köpeği de Türkiye'nin kuzeydoğusunda görülmüştür, ama bu haberler henüz emin olabilecek nitelikte değildir.

Ayrıca korsak tilkisi, rakun köpeği ve kum tilkisinin Türkiye'de bulunma ihtimalleri vardır ama bu fikirlerin herhangi bir kanıtı yoktur.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Köpeğe benzeyen türleri ve tilkiye benzeyen türleri köpekgiller ailesi içerisinde iki ayrı kol altında toplamak amacı ile Vulpini ve Canini adında iki oymağa ayrılırlar. Ancak buna rağmen Canini oymağında (asıl köpekler) tilkiye benzeyenler ve Vulpini oymağında da (asıl tilkiler) köpeklere benzeyenler bulunur.

• Oymak Vulpini
  • Cins Vulpes
    • Kızıl tilki (Vulpes vulpes)
    • Bengal tilkisi (Vulpes bengalensis)
    • Afgan tilkisi (Vulpes cana)
    • Güney Afrika tilkisi (Vulpes chama)
    • Korsak tilkisi (Vulpes corsac)
    • Tibet tilkisi (Vulpes ferrilata)
    • Cüce tilki (Vulpes macrotis)
    • Soluk tilki (Vulpes pallida)
    • Kum tilkisi (Vulpes rueppelli)
    • Ova tilkisi (Vulpes velox)
    • Çöl tilkisi (Vulpes zerda)
  • Cins Alopex
    • Kutup tilkisi (Alopex lagopus)
  • Cins Urocyon
    • Boz tilki (Urocyon cinereoargenteus)
    • Ada boz tilkisi (Urocyon littoralis)
  • Cins Otocyon
    • İri kulaklı tilki (Otocyon megalotis)
• Oymak Canini
  • Cins Dusicyon
    • Falkland tilkisi (Dusicyon australis)
  • Cins Pseudalopex
    • And tilkisi (Pseudalopex culpaeus)
    • Arjantin gri tilkisi (Pseudalopex griseus)
    • Darvin tilkisi (Pseudalopex fulvipes)
    • Pampa tilkisi (Pseudalopex gymnocercus)
    • Peru çöl tilkisi (Pseudalopex sechurae)
    • Brezilya dövüş tilkisi (Pseudalopex vetulus)
  • Cins Atelocynus
    • Kısa kulaklı tilki (Atelocyon microtis)
  • Cins Cerdocyon
    • Yengeç yiyen tilki (Cerdocyon thous)
  • Cins Speothos
    • Çalı köpeği (Speothos venaticus)
  • Cins Chrysocyon
    • Yeleli kurt (Chrysocyon brachyurus)
  • Cins Nyctereutes
    • Rakun köpeği (Nyctereutes procyonoides)
  • Cins Cuon
    • Asya yaban köpeği (Cuon alpinus)
  • Cins Lycaon
    • Afrika yaban köpeği (Lycaon pictus)
  • Cins Canis
    • Kurt (Canis lupus), Köpek ve Dingo dahil
    • Kızıl kurt (Canis rufus)
    • Kır kurdu (Canis latrans)
    • Altın çakal (Canis aureus)
    • Kara sırtlı çakal (Canis mesomelas)
    • Çizgili çakal (Canis adustus)
    • Habeş kurdu (Canis simensis)

McKenna ve Bell'e göre sınıflandırma (Classification of mammals: Above the species level, 1997):

Canidae (Köpekgiller)
 |-- Vulpini
 |    |-- Vulpes (Kızıl tilki ve diğerleri)
 |    '-- N.N.
 |         |-- Alopex (Kutup tilkisi)
 |         '—N.N.
 |              |-- Urocyon (Boz tilkiler)
 |              '-- Otocyon (İri kulaklı tilki)
 |
 '—Canini
      |-- N.N.
      |    |-- Dusicyon (Falkland tilkisi)
      |    '-- Pseudalopex (And tilkisi ve diğerleri)
      |
      '—N.N.
           |-- Chrysocyon (Yeleli kurt)
           '-- N.N.
                |-- Cerdocyon (Yengeç yiyen tilki)
                '—N.N.
                     |-- Nyctereutes (Rakun köpeği)
                     '-- N.N.
                          |-- Atelocynus (Kısa kulaklı tilki)
                          '—N.N.
                               |-- Speothos (Çalı köpeği)
                               '-- N.N.
                                    |-- Canis (Kurtlar ve Çakallar)
                                    '—N.N.
                                         |-- Cuon (Asya yaban köpeği)
                                         '-- Lycaon (Afrika yaban köpeği)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Köpekgiller listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Almanca Wikipedia'da "Hunde" maddesinin 4.12.2005 tarihli sürümü
• "Kurt'un ataları", Köpekgillerin evrim tarihi 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)
• Köpekgiller (Almanca)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• https://web.archive.org/web/20061205230130/http://canids.org/index.htm (Englisch)