Sirenia, modern "deniz inekleri" (Manati ve Dugong) ve onların soyu tükenmiş akrabalarından oluşan plasentalı memeliler takımıdır. Onlar var olan tek otçul deniz memelileri ve tamamen suda yaşayan tek otçul memeli grubudur. Deniz ineklerinin 50 milyon yıllık bir fosil kaydına sahip olduğu düşünülüyor (erken Eosen). Oligosen ve Miyosen sırasında mütevazı bir çeşitlilik elde ettiler, ancak o zamandan beri iklimsel soğuma, oşinografik değişiklikler ve insan müdahalesinin bir sonucu olarak azaldılar.^[1] Gruba dahil yaşayan iki cins ve dört tür mevcuttur: Atlantik kıyıları boyunca Amerika ve Batı Afrika'nın nehirleri ve kıyılarında yaşayan üç denizineği türünü içeren Trichechus ve Hint Okyanusu ile Pasifik okyanusunda bulunan Dugong.

Kökenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz inekleri, Proboscidea (filler) ile birlikte, soyu tükenmiş Desmostylia (bazen tek toynaklılarda da sınıflandırılır) ve muhtemelen soyu tükenmiş Embrithopoda ile birlikte Tethytheria'yı oluşturur. Tethytheria, antik Tethys Okyanusu kıyılarındaki ilkel toynaklı memelilerden ("condylarthlar") evrimleşmiş olabilir, ancak bu gruptaki canlılar daha çok boreoeutherian olarak değer görürler. Yani Afrotherianlarla yakından ilişkili değillerdir.

Tethytheria, Hyracoidea (hyraxes) ile birleşerek Paenungulata adı verilen bir klad oluşturur. Paenungulata ve Tethytheria (özellikle ikincisi), morfolojik ve moleküler çalışmalardan güçlü destek alan, en az tartışmalı memeli dalları arasındadır. Sirenia'nın ataları Balinalar ve Yüzgeçayaklılarınki'nden uzaktır, ancak aynı zamanda sucul bir yaşam tarzı geliştirdikleri düşünülür.

Fosil tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Fosil kayıtlarında ilk deniz ineklerinin ortaya çıkışı erken Eosen sırasındaydı ve geç Eosen'de sirenianlar önemli ölçüde türleşti. Nehirlerin, haliçlerin ve kıyıya yakın deniz sularının sakinleri, hızla yayılmayı başardılar. Bugüne kadar bilinen en ilkel siren olan Prorastomus, Eski Dünya'da değil Jamaika'da bulundu; ancak daha yakın zamanda çağdaş Sobrarbesiren fosilleri İspanya'da bulunmuştur.^[2] Bilinen ilk dört ayaklı siren, erken Eosen'den Pezosiren'di.^[3] Prorastomidae ve Protosirenidae familyalarından bilinen en eski deniz ineklerinin her ikisi de Eosen ile sınırlıdır ve yaklaşık bir domuz büyüklüğünde, dört ayaklı amfibi yaratıklardır. Eosen sona erdiğinde, Dugongidae ilk kez ortaya çıktı; deniz inekleri, arka uzuvları olmayan yüzgeç benzeri ön ayakları, yatay kuyruk yüzgeci olan güçlü kuyruğu, deniz memelileri gibi suda hareket eden (yukarı ve aşağı hareketleriyle) tamamen suda yaşayan aerodinamik vücutlarını edinmişlerdi.

Ortaya çıkan son siren familyası olan Trichechidae'nin, geç Eosen veya erken Oligosen'deki erken dugongidlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Mevcut fosil kayıtları, arka uzuv ve pelvik redüksiyonda (bir sakruma (Prorastomidae) bağlı iyi gelişmiş arka uzuvlar), uygun sakruma sahip olmayan iyi gelişmiş arka uzuvlar (Protosirenidae) ve uzuvları azaltılmış veya yok (Dugongidler ve Trichechidler) ile innominate bazı ana aşamaları belgelemektedir.^[4]

Deniz inekleri ilk evrimleştiğinden beri, muhtemelen deniz çayırlarına ve suda yaşayan anjiyospermlere (çiçekli bitkiler) bağlı olarak, otçullardı. Bugüne kadar, hemen hemen hepsi tropikal (Steller'ın deniz ineği, dikkate değer istisna dışında), deniz ve angiosperm tüketicileri olarak kaldı. Deniz inekleri, büyük akciğerleri olan sığ dalgıçlardır. Su altında kalmalarına yardımcı olacak ağır iskeletleri vardır; kemikleri pachyostotik (şişmiş) ve osteosklerotiktir (yoğun) (özellikle de genellikle fosil olarak bulunan kaburgalar).

Eosen sirenleri, Mesozoyik memeliler gibi, ancak diğer Senozoyik olanların aksine, onlara 3.1.5.3 diş formülü veren dört küçük azı dişi yerine beş tane vardır. Bu durumun sirenlerde gerçekten ilkel bir tutulum olup olmadığı halen tartışılmaktadır.

Diğer memelilerdeki türlerin tanımlanması için yanak dişlerine güvenilmesine rağmen, deniz inekleri kendi aralarında morfolojilerinde önemli ölçüde farklılık göstermezler, ancak neredeyse her zaman iki sıra büyük, yuvarlak uçlu (bunobilophodont) düşük tepeli (brakiyodont) olurlar. Deniz ineklerinin iskeletlerinin en kolay tanımlanabilen kısımları kafatası ve mandibuladır. Özellikle ön ve diğer kafatası kemikleri karakterizedir. Çoğu türde bulunan bir çift dişi andıran birinci üst kesici diş dışında –en erken deniz inekleri hariç– ön dişler (ön dişler ve köpek dişleri) hiçbirinde yoktur.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Sirenian Evolution". Encyclopedia of Marine Mammals. San Diego: Academic Press. 2002. ss. 1083-1086. ISBN 978-0125513401. 978-0125513401
• "5. Diversity, Evolution, and Adaptation of Sirenians and Other Marine Mammals". Return to the Sea: The Life and Evolutionary Times of Marine Mammals. Berkeley: University of California Press. 2012. ss. 127-149. ISBN 978-0-520-27057-2. 978-0-520-27057-2
• "5. Sirenian and Other Marine Mammals: Evolution and Systematics". Marine Mammals: Evolutionary Biology. 2nd. Academic Press. 2006. ss. 89-110. ISBN 978-0-12-369499-7. 978-0-12-369499-7
• "3. Affinities, origins and diversity of the Sirenia through time". Ecology and Conservation of the Sirenia: Dugongs and Manatees. Conservation Biology. 18. Cambridge: Cambridge University Press. 2012. ss. 35-77. ISBN 978-0-521-71643-7. 978-0-521-71643-7
  • Ekler 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Iterative Evolution of Sympatric Seacow (Dugongidae, Sirenia) Assemblages during the Past ~26 Million Years". PLoS ONE. 7 (2): e31294. 2012. doi:10.1371/journal.pone.0031294. PMC 3272043 $2. PMID 22319622. 
• Sirenlerin Kökeni 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Makro-evrim, en iyi 9 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. haliyle Christina Reed, Geotimes Aralık 2001
• Sirenia'nın Evrimi Caryn Self-Sullivan tarafından Sirenian International'da

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Deniz ineği ve Fil Fosilleri