Son evrensel ortak ata

Son evrensel ortak ata (kısaca SEOA veya İngilizce kısaltması olan LUCA ile anılır), şu anda Dünya üzerinde yaşayan tüm organizmaların ortak bir atayı paylaştığı en son popülasyondur ve Dünya üzerindeki tüm mevcut yaşamın en yakın ortak atasıdır. Bu mevcut yaşama tüm hücresel organizmalar dahildir; virüslerin kökenleri belirsizdir ancak aynı genetik kodu paylaşırlar. SEOA muhtemelen çeşitli virüsleri de barındırıyordu. SEOA, Dünya üzerindeki ilk yaşam değildir fakat var olan tüm canlıların atalarının en son biçimidir.

SEOA'nın belirli bir fosil kanıtı bulunmamakla birlikte, mevcut tüm canlıların ayrıntılı biyokimyasal benzerliği varlığını doğrulamaktadır. SEOA'nın özellikleri, modern genomların ortak özelliklerinden çıkarılabilir. Bu genler, bilgileri DNA'dan, RNA'ya ve proteinlere dönüştürmek için transkripsiyon ve translasyon mekanizmaları dahil birçok birlikte adapte olmuş özelliğe sahip karmaşık bir yaşam formunun varlığını işaret eder. SEOA, muhtemelen yaklaşık 4 milyar yıl önce, okyanus tabanındaki magma akıntılarının yakınında bulunan derin deniz bacalarının yüksek sıcaklıktaki sularında yaşadı.

Tarihî arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir filogenetik ağaç, evrim fikrini canlıların tek bir atadan türediğini göstererek doğrudan tasvir eder.^[2] Yaşam ağacınnı ilk örneklerinden biri, Jean-Baptiste Lamarck tarafından 1809'da Philosophie zoologique adlı eserinde kendisi tarafından çizildi.^[3]^[4] Charles Darwin, 1859'da yazdığı Türlerin Kökeni Üzerine adlı kitabında, evrensel ortak ata teorisinin evrimsel bir süreçle ortaya çıktığını ünlü sözleriyle açıkladı: "Bu nedenle, benzerlikten yola çıkarak muhtemelen bu dünyada yaşamış olan tüm organik varlıkların, yaşamın ilk kez Yaratıcı tarafından üflenmiş tek bir ilkel biçimden türediği sonucunu çıkarmalıyım."^[5] Kitabın son cümlesi, hipotezin yeniden ifade edilmesiyle başlar: "Yaratıcı tarafından başlangıçta birkaç veya tek bir forma üflenmiş çeşitli güçlere sahip olduğunu anlayan; ve bu gezegen sabit kütleçekim yasasına göre dönmeyi sürdürürken, böylesine basit bir başlangıçtan, sınırsız sayıda en güzel ve en şaşırtıcı formun evrimleşmiş ve evrimleşmekte olduğunu kavrayan bu görüşte ihtişam vardır."^[6] "Son evrensel ortak ata" veya kısaca "SEOA" terimi ilk kez 1990'larda böyle bir ilkel organizma için kullanıldı.^[7]^[8]^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Woese, Carl R.; Kandler, O.; Wheelis, M. L. (June 1990). "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya". PNAS. 87 (12). ss. 4576-4579. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159 $2. PMID 2112744.
^ Gregory, T. Ryan (2008). "Understanding Evolutionary Trees". Evolution: Education and Outreach. 1 (2). ss. 121-137. doi:10.1007/s12052-008-0035-x.
^ Lamarck, Jean Baptiste Pierre Antoine de Monet de (1994). Philosophie zoologique (PDF). Paris. s. 737.
^ Noble, Denis (1 Temmuz 2020). "Editorial: Charles Darwin, Jean-Baptiste Lamarck, and 21st century arguments on the fundamentals of biology". Progress in Biophysics and Molecular Biology. Cilt 153. ss. 1-4. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2020.02.005. PMID 32092299. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.
^ Darwin, Charles (1859). The Origin of Species by Means of Natural Selection. John Murray. ss. 484, 490. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.
^ Darwin, Charles (2017). Türlerin Kökeni. Kılıç, Bahar tarafından çevrildi. Alfa Kitap. s. 438. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
^ Wikham, Gene Stephen (March 1995). The molecular phylogenetic analysis of naturally occurring hyperthermophilic microbial communities. Indiana University (PhD thesis). s. 4. ProQuest 304192982
^ Forterre, Patrick (1997). "Archaea: what can we learn from their sequences?". Current Opinion in Genetics & Development. 7 (6). ss. 764-770. doi:10.1016/s0959-437x(97)80038-x.
^ Koonin, Eugene V.; Galperin, Michael Y. (2003). Sequence - evolution - function: computational approaches in comparative genomics. Boston, Massachusetts: Kluwer. s. 252. ISBN 978-1-4757-3783-7. OCLC 55642057.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Lane, Nick (2016). The Vital Question. Londra: Profile Books. ISBN 978-1781250372.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Last universal ancestor ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[Woese_Kandler_Wheelis_19902-1] Woese, Carl R.; Kandler, O.; Wheelis, M. L. (June 1990). "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya". PNAS. 87 (12). ss. 4576-4579. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. doi:10.1073/pnas.87.12.4576. PMC 54159 $2. PMID 2112744.

[Gregory_20082-2] Gregory, T. Ryan (2008). "Understanding Evolutionary Trees". Evolution: Education and Outreach. 1 (2). ss. 121-137. doi:10.1007/s12052-008-0035-x.

[3] Lamarck, Jean Baptiste Pierre Antoine de Monet de (1994). Philosophie zoologique (PDF). Paris. s. 737.

[4] Noble, Denis (1 Temmuz 2020). "Editorial: Charles Darwin, Jean-Baptiste Lamarck, and 21st century arguments on the fundamentals of biology". Progress in Biophysics and Molecular Biology. Cilt 153. ss. 1-4. doi:10.1016/j.pbiomolbio.2020.02.005. PMID 32092299. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.

[Darwin_18592-5] Darwin, Charles (1859). The Origin of Species by Means of Natural Selection. John Murray. ss. 484, 490. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022.

[6] Darwin, Charles (2017). Türlerin Kökeni. Kılıç, Bahar tarafından çevrildi. Alfa Kitap. s. 438. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.

[7] Wikham, Gene Stephen (March 1995). The molecular phylogenetic analysis of naturally occurring hyperthermophilic microbial communities. Indiana University (PhD thesis). s. 4. ProQuest 304192982

[Forterre_1997_pp._764–7702-8] Forterre, Patrick (1997). "Archaea: what can we learn from their sequences?". Current Opinion in Genetics & Development. 7 (6). ss. 764-770. doi:10.1016/s0959-437x(97)80038-x.

[9] Koonin, Eugene V.; Galperin, Michael Y. (2003). Sequence - evolution - function: computational approaches in comparative genomics. Boston, Massachusetts: Kluwer. s. 252. ISBN 978-1-4757-3783-7. OCLC 55642057.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

g t d Yaşamın kökeni
Araştırma tarihçesi	Panspermia (MÖ 5. yüzyıl) Kendiliğinden oluşum (MÖ 4. yüzyıl) İlkel çorba (19. yüzyıl)
Prebiyotik sentezi	Pseudo-panspermia Miller-Urey deneyi Formamid bazlı prebiyotik kimya Alternatif abiyogenez senaryoları
Protohücreler	GADV-protein dünyası Demir-kükürt dünyası İlkel sandviç PAH dünyası hipotezi RNA dünyası hipotezi Türümsü modeli
En eski organizmalar	Yeryüzündeki ilk yaşam Son evrensel ortak ata (LUCA)
Araştırma	Astrobiyoloji Paleobiyoloji

Son evrensel ortak ata nedir?, Son evrensel ortak ata anlamı nedir?, Son evrensel ortak ata ne demektir?