Ortak ata

Ortak ata, evrimsel süreçte, birden fazla canlı türünün ortak genetik öncülü olan canlı. Modern biyolojide, Dünya üzerinde yaşayan ya da soyu tükenmiş birçok canlının, diğer alt canlı türlerinin ortak atası olduğu kabul edilir. Ayrıca tüm canlıların "evrensel bir ortak ata"dan ya da "ortak gen havuzu"ndan^[1] geldiği kabul edilir. Evrensel ortak ata kavramı, ilk kez 1859'da Charles Darwin'in Türlerin Kökeni kitabında ortaya atılmıştır.

Kanıtlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortak biyokimya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilinen tüm yaşam formları aynı temel biyokimyasal organizasyona dayanmaktadır: DNA'da kodlanan genetik bilgi, protein ve RNA enzimlerinin etkisiyle RNA'ya kopyalanır, daha sonra ATP, NADPH ve diğerleri enerji kaynağı olarak ribozomlar tarafından proteinlere çevrilir. Sitokrom c gibi yaygın olarak paylaşılan maddelerdeki küçük dizi farklılıklarının analizi ayrıca evrensel ortak kökeni destekler.^[2] Tüm organizmalarda, DNA replikasyonu gibi temel işlevleri yerine getiren enzimler olarak görev yapan 23 protein bulunur. Bu tür enzimlerden yalnızca bir tanesinin var olduğu gerçeği, tek bir ataya ait olduğuna dair ikna edici bir kanıttır.^[3]^[4] Tüm canlı hayvanlarda ortak olan 6.331 gen tanımlanmıştır; bunlar 650 milyon yıl önce Prekambriyen'de yaşayan tek bir ortak atadan gelmiş olabilir.^[5]^[6]

İlk canlıların ortaya çıkışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayatın ilk kez ortaya çıkışı, biyolojik evrim için temel bir ön şarttır, ancak evrimin işleyişini anlamak için hayatın kökeninin bulunması gerekli değildir, çünkü bir kez canlı organizmalar ortaya çıktığında evrim kurallarının işleyeceği düşünülür.^[7] Evrim için ilk organizma sorunu henüz tam anlamıyla çözülememiştir. Ortaya çıkan ilk canlı organizma hakkında çeşitli teoriler bulunmaktadır.

Şu anki bilimsel konsensüs karmaşık biyokimyanın, basit kimyasal reaksiyonlar ile hayatı oluşturduğu yönündedir, ancak bunun nasıl olduğu henüz tam anlamıyla çözülememiştir.^[8] Hayatın ilk kez ortaya çıkışı, yaşayan ilk şeylerin yapısı veya evrensel ortak atanın genetik yapısı ile ilgili bilgiler henüz eksiktir.^[9]^[10] Dolayısıyla, hayatın tam olarak nasıl başladığı konusunda bir konsensüs bulunmamaktadır, ancak RNA gibi kendini kopyalayan moleküller^[11] ve basit hücre yapıları^[12] ile ilgili teoriler mevcuttur.

İnsansıların ortak ataları[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan, bonobo, şempanze, goril, gibon ve orangutanla birlikte Hominoidea (İnsansılar) süperfamilyasına dahildir. Bunlardan şempanze ve bonobo %99'luk gen ikizi olarak insanın yaşayan en yakın akrabalarıdır.^[13] İnsan ile şempanzenin ortak atası yaklaşık 6 milyon yıl önce yaşamıştır.^[14]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Evrim

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ İlk canlı benzeri (İng: life-like) yaşam formlarının günümüzdeki bakterilerle kıyaslanabilir bir şekilde lateral genetik malzeme değiştokuşu yapmış olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle evrensel ortak ata yerine zaman zaman ortak gen havuzu kavramı kullanılır.
^ Knight, Robin D.; Freeland, Stephen J.; Landweber, Laura F. (Ocak 2001). "Rewiring the keyboard: evolvability of the genetic code". Nature Reviews Genetics (İngilizce). 2 (1): 49-58. doi:10.1038/35047500. ISSN 1471-0064. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
^ Theobald, Douglas L. (Mayıs 2010). "A formal test of the theory of universal common ancestry". Nature (İngilizce). 465 (7295): 219-222. doi:10.1038/nature09014. ISSN 1476-4687. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
^ Than, Ker (14 Mayıs 2010). "All Species Evolved From Single Cell, Study Finds". National Geographic. 15 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Zimmer, Carl (4 Mayıs 2018). "The Very First Animal Appeared Amid an Explosion of DNA". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
^ Paps, Jordi; Holland, Peter W. H. (30 Nisan 2018). "Reconstruction of the ancestral metazoan genome reveals an increase in genomic novelty". Nature Communications (İngilizce). 9 (1): 1730. doi:10.1038/s41467-018-04136-5. ISSN 2041-1723. PMC 5928047 $2. PMID 29712911. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)
^ Isaak, Mark (2005). "Claim CB090: Evolution without abiogenesis". TalkOrigins Archive. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2007.
^ Peretó J (2005). "Controversies on the origin of life" (PDF). Int. Microbiol. 8 (1). s. 23–31. PMID 15906258. 24 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.
^ Luisi PL, Ferri F, Stano P (2006). "Approaches to semi-synthetic minimal cells: a review". Naturwissenschaften. 93 (1). s. 1–13. doi:10.1007/s00114-005-0056-z. PMID 16292523.
^ Trevors JT, Abel DL (2004). "Chance and necessity do not explain the origin of life". Cell Biol. Int. 28 (11). s. 729–39. doi:10.1016/j.cellbi.2004.06.006. PMID 15563395. Forterre P, Benachenhou-Lahfa N, Confalonieri F, Duguet M, Elie C, Labedan B (1992). "The nature of the son universal ancestor and the root of the tree of life, still open questions". BioSystems. 28 (1–3). s. 15–32. doi:10.1016/0303-2647(92)90004-I. PMID 1337989.
^ Joyce GF (2002). "The antiquity of RNA-based evolution". Nature. 418 (6894). s. 214–21. doi:10.1038/418214a. PMID 12110897.
^ Trevors JT, Psenner R (2001). "From self-assembly of life to present-day bacteria: a possible role for nanocells". FEMS Microbiol. Rev. 25 (5). s. 573–82. doi:10.1111/j.1574-6976.2001.tb00592.x. PMID 11742692.
^ Mary-Claire King, Protein polymorphisms in chimpanzee and human evolution, Doctoral dissertation, University of California, Berkeley (1973).
^ Chimps and Humans Very Similar at the DNA Level 26 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. News.mongabay.com. Erişim: 6 Haziran 2009

Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Evrim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] İlk canlı benzeri (İng: life-like) yaşam formlarının günümüzdeki bakterilerle kıyaslanabilir bir şekilde lateral genetik malzeme değiştokuşu yapmış olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle evrensel ortak ata yerine zaman zaman ortak gen havuzu kavramı kullanılır.

[2] Knight, Robin D.; Freeland, Stephen J.; Landweber, Laura F. (Ocak 2001). "Rewiring the keyboard: evolvability of the genetic code". Nature Reviews Genetics (İngilizce). 2 (1): 49-58. doi:10.1038/35047500. ISSN 1471-0064. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.

[3] Theobald, Douglas L. (Mayıs 2010). "A formal test of the theory of universal common ancestry". Nature (İngilizce). 465 (7295): 219-222. doi:10.1038/nature09014. ISSN 1476-4687. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.

[4] Than, Ker (14 Mayıs 2010). "All Species Evolved From Single Cell, Study Finds". National Geographic. 15 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] Zimmer, Carl (4 Mayıs 2018). "The Very First Animal Appeared Amid an Explosion of DNA". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.

[6] Paps, Jordi; Holland, Peter W. H. (30 Nisan 2018). "Reconstruction of the ancestral metazoan genome reveals an increase in genomic novelty". Nature Communications (İngilizce). 9 (1): 1730. doi:10.1038/s41467-018-04136-5. ISSN 2041-1723. PMC 5928047 $2. PMID 29712911. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021. KB1 bakım: PMC biçimi (link)

[7] Isaak, Mark (2005). "Claim CB090: Evolution without abiogenesis". TalkOrigins Archive. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2007.

[8] Peretó J (2005). "Controversies on the origin of life" (PDF). Int. Microbiol. 8 (1). s. 23–31. PMID 15906258. 24 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009.

[9] Luisi PL, Ferri F, Stano P (2006). "Approaches to semi-synthetic minimal cells: a review". Naturwissenschaften. 93 (1). s. 1–13. doi:10.1007/s00114-005-0056-z. PMID 16292523.

[10] Trevors JT, Abel DL (2004). "Chance and necessity do not explain the origin of life". Cell Biol. Int. 28 (11). s. 729–39. doi:10.1016/j.cellbi.2004.06.006. PMID 15563395. Forterre P, Benachenhou-Lahfa N, Confalonieri F, Duguet M, Elie C, Labedan B (1992). "The nature of the son universal ancestor and the root of the tree of life, still open questions". BioSystems. 28 (1–3). s. 15–32. doi:10.1016/0303-2647(92)90004-I. PMID 1337989.

[11] Joyce GF (2002). "The antiquity of RNA-based evolution". Nature. 418 (6894). s. 214–21. doi:10.1038/418214a. PMID 12110897.

[12] Trevors JT, Psenner R (2001). "From self-assembly of life to present-day bacteria: a possible role for nanocells". FEMS Microbiol. Rev. 25 (5). s. 573–82. doi:10.1111/j.1574-6976.2001.tb00592.x. PMID 11742692.

[13] Mary-Claire King, Protein polymorphisms in chimpanzee and human evolution, Doctoral dissertation, University of California, Berkeley (1973).

[14] Chimps and Humans Very Similar at the DNA Level 26 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. News.mongabay.com. Erişim: 6 Haziran 2009

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Seçilim değeri Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje

Ortak ata nedir?, Ortak ata anlamı nedir?, Ortak ata ne demektir?