Velletri
Komün
Comune di Velletri
Velletri
Ülke	İtalya
Bölge	Lazio
Metropoliten şehir	Roma
İdare
• Belediye Başkanı	Orlando Pocci
Yüzölçümü
• Toplam	113 km²
Rakım	380 m
Nüfus  (31 Mayıs 2021)
• Toplam	52,911
• Yoğunluk	470/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Posta kodu	00049
Alan kodu	06
Resmî site comune.velletri.rm.it

Velletri (Latince: Velitrae), İtalya'nın Lazio bölgesinde Roma iline bağlı, Alban Tepelerinde bulunan (Nisan 2010 tahminleri ile) 53.298 nüfuslu bir yerleşim yeri ve komün.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Velletri (Velitrae adıyla) antik çağlarda Volsci kabilesinin merkezi şehriydi. Antik Roma kralı Ancus Marcius döneminde Roma ile aynı önemde olduğu bilinmektedir. Antik Roma cumhuriyet olduktan sonra Etrusklerle birlikte Latin Ligi'ne bağlanıp Roma'ya krallık rejimi getirme çabalarına girişmişlerse de Romalılar Latinleri MO496de yenmişlerdir. MÖ 494'te ise Antik Romalılar Volscileri savaşta yenip, onları idareleri altına almışlar ve önemli şehirleri olan Velitrae'yi yağmalayıp yıkıp yerine bir Roma kolonisi kurmuşlardır. Velitrae MÖ 443, MÖ 381, MÖ 379, MÖ 377 ve MÖ 365'te isyan etmiş ve Romalılar tarafından bu isyanlar bastırılmıştır. Velitrae Romalılar döneminde, MÖ 338'de surları ceza olarak Romalılarca yıkıldığı için ve önemli Roma yolları geçmediği için gelişmemiştir. Ancak Romalı patrisiyen sülaleler bu şehir ve civarında malikaneler ve villalar kurmuşlardır. Bunların en iyi bilineni "Octavia" sülalesidir ve ilk Roma İmparatoru Augustus bu sülaleye bağlı olup gençliğini ailesinin bu şehirde villasında geçirmiştir.

MS 410'da Vizigot I. Alarik Roma ve civarını ele geçirip yağmaladığı sırada Velitrea de yağmalanan şehirler arasındaydı. Bizanslılar I. Justinianus döneminde İtalya'yı tekrar ele geçirince Velletri bir piskoposluk merkezi oldu. 5. ve 6. yüzyıllarda Velletri piskoposluğu gittikçe önem kazandı.

10. yüzyılda Velletri "Tusculum Kontleri" idaresine geçti.

13. yüzyılda Velletri orta İtalya'da ve Lazio bölgesinde çok az sayıda bulunan tam "Bağımsız Şehir" olarak idare edilmeye başlandı. 1342'de itibaren ise Roma'da bulunan Papalık Devleti'ne bağlı bir vassal bir devlet olarak idare edildi. Bu dönemde Velletri'nin sağladığı askerler önemli savaşlara katıldılar. Velletri'nin "Bağımsız Şehir" statüsü 16. yüzyılda bile devam etmekteydi; ama 1589'da Papa "V. Sixtus" sivil belediye idaresini lağvetti; sonunda 1591'de Papa "XIV. Gregori" resmen şehir papalık ve sivil idaresini birleştirdi ve Velletri'nin "Bağımsız Şehir" statüsüne son verilip şehir Papalık Devleti'ne bağlandı.

1744'te "Avusturya Tahtına Geçme Savaşları" sırasında Napoli Krallığı'na bağlı İspanyol askerlerden kurulu ordu Avusturya İmparatorluğu ordusuna karşı "Velletri Muharebesi"ni kazandı.

Fransız Devrimini takip eden dönemde Velletri isyan ederek Cumhuriyet ilan etti. Ama sonra Fransız istilacılarına karşı savaştı. Bu cumhuriyet idaresi 1814'te kadar sürdü. Viyana Kongresi ile Velletri yine Papalık Devleti'ne bağlandı.

Birinci İtalya Bağımsızlık Savaşı sırasında 1849'da Garibaldi komutanlığında bir İtalyan ordusu Burbon Napoli Krallığı ordusu ile "Velletri Muharebesi"ne girişip galibiyet sağlayıp bağımsız İtalyan "Roma Cumhuriyeti" kurdu. Fakat Papalık Devleti koruyucusu olan Fransız orduları çok geçmeden bu cumhuriyeti elemine edip Velletri'yi yine Papalık Devleti'ne bağladılar.

Papalık Devleti idaresi altında Velletri hızla gelişti. 1856'da telgraf geldi ve 1866'da İtalya'da ilk demiryollarından biri olan Roma-Velletri hattı açıldı.

İkinci İtalyan Bağımsızlık Savaşı sonunda Velletri İtalya Krallığına dahil oldu.

1913'te Velletri Roma'ya ve Castelli Romanı'ye bir tramvay hattı ile bağlandı. Faşist rejimi sırasında şehirde hala devam eden "Ekim Ayı Şarap Festivali" yapılmaya başlandı.

II. Dünya Savaşı'nda müttefikler Ocak 1944'te Anzio çıkartmasını yapıp İtalya'ya girdikten sonra Alman orduları işgal ettikleri İtalya'yı savunmak için bir sıra savunma hatları kurdular: Cassino'da Gustav Hattı, Pontecorvo'da Hitler Hattı ve daha kuzeyde Velletri'den geçen Sezar Hattı. Bu nedenle kuzeye ilerleyen müttefik orduları Mayıs 1944'te Sezar Hattı'nı yarmak için bu hatta bulunan mevkilere büyük zayiat veren hava ve kara hücumları yaptılar. Bu hücumlar sırasında Velletri şehrinde çok büyük sivil halk zayiat yanında, şehrin bütün tarihsel yapıları ve diğer yapıları yerle bir edildiler.

1946dan itibaren Velletri şehri yeniden yapılmaya başlandı. Bazı tarihesel yapılar, şehir Belediye Konağı Trivium Kulesi ve Palazzo Ginnetti, yeniden yapıldı. Şehrin eski bir parçası olan Lariano 1967'de bir belde olarak ayrıldı. Fakat Katolik kilisesi Velletri şehrini özel statülü "Velletri-Segni suburbicaria" piskoposluk merkezi olarak kabul etti. En son Papa XVI. Benedictus papa olmadan bu piskoposluk unvanını taşımaktaydı. Şehre yeni okullar, yeni kültür merkezleri kuruldu. İtalyan Carabınieri meslek okulu ve bu okula bağlı çırak ve gedikli subay Carabinieri alayı kışlaları Velletri'de açıldı. Yeni bir Adalet sarayı ve özel tribünal mahkemesi merkezi Velletri oldu. İtalya'nın maksimum güvenlikli hapishanelerinden biri Velletri'de kuruldu. Yeni açılan Via Appia Nuova otoyolu bu şehir civarından geçmektedir.

Nüfusun gelişmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Veletri'nin nüfusu (4.2010 tahminleri itibarıyla) 53.298 kişidir. 19. ve 20. yüzyılda kasaba nüfusunun gelişimi şu gösterimde incelenebilir:

^[1]

Kişi

Komşu komünler[değiştir | kaynağı değiştir]

Velletri komünü şu komünlerle sınır komşusudur:

Aprilia (LT), Artena, Çisterna di Latina (LT), Genzano di Roma, Lanüvio, Lariano, Nemi, Rocca di Papa

Kardeş şehir[değiştir | kaynağı değiştir]

Velletri şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:

• Esch-sur-Alzette, Lüksemburg
• Puteaux, Fransa
• Mödling, Avusturya
• Offenbach am Main, Almanya
• Zemun, Sırbistan
• Kőszeg, Macaristan
• Vsetín, Çekya

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Velletri

• 
  Velletri Belediye Sarayı
• 
  Velletri Trivio kulesi
• 
  Valletri çarşı Sokağı "Corso della Repubblica"
• 
  Velletri - "Piazza Mazzini" ve fiskiye
• 
  Velletri Katedrali
• 
  Velletri - Porta Napoletana şehir kapısı
• 
  Velletri - kültür merkezi

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Roma (il)
• Lazio

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalyanca Wikipedia "Velletri" maddesi28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Velletri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Velletri Belediyesi resmi websitesi^{[ölü/kırık bağlantı]} (İtalyanca)