III. Aleksios Angelos Αλέξιος Γ' Άγγελος
Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	1195 - 1203
Önce gelen	II. İsaakios
Sonra gelen	II. İsaakios ve IV. Aleksios
Doğum	1153
Ölüm	1211 İznik (Nicea)
Eş(ler)i	Efrosin Dukena Kamatera
Çocuk(lar)ı	İrini Angelina, Anna Komnini Angelina, Eudokia Angelina
Hanedan	Angelos Hanedanı
Babası	Andronikos Dukas Angelos
Annesi	Efrosin Kastamonitissa

III. Aleksios Angelos (Yunanca: Αλέξιος Γ' Άγγελος - Alexios III Angelos) (d. y. 1153 – ö. 1211) 1195-1203 döneminde Bizans imparatoru olmuştur.

İmparator olmadan yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Andronikos Dukas Angelos Anadolu'da bir askerdi (d. y. 1122 – ö. 1185'ten sonra) ve annesi olan Öfrosin Kastamonitissa (d. y.1125 – ö. 1195den sonra) ile 1155'ten önce evlenmiştir. Aleksios Angelos bu ailenin ikinci oğludur. Babasının annesi I. Aleksios ile İrini Dukena'nin en küçük kızı Theodora idi. Babasının babası ise Sicilya'da bir amiral olan Konstantinos Angelos (d. y. 1085 – ö. Temmuz 1166'dan sonra) olup Filadelfiya'li olan Manolis Angelos adlı bir kişinin oğlu idi. Küçük kardeşi olan II. İsaakios 1185de bir halk devrimi ile imparatorluk tahtına geçmiştir. Bu isimlerden açıktır ki Aleksios ailesinin Bizans hükümdarları ile yakından ilişkileri bulunmaktaydı.

I. Andronikos'un imparatorluk döneminde Aleksios Angelos, babası ve erkek kardeşleri ile birlikte (y. 1183 de) İznik (Nicea) ve Bursa (Prousa)'da imparator aleyhinde çıkan isyanlara yakından katkılarda bulunmuşlardı. Bu nedenle Aleksios, Bizans ülkesinden kaçmış ve gençlik hayatının birkaç yılını ülkenin güneyinde bulunan Müslüman emir ve hükümdarların maiyetinde sürgünde geçirmiştir. Bunlar arasında Selahaddin Eyyubi de bulunmaktaydı.

Küçük kardeşi İsaakios Angelos, I. Andronikos'un son hükümdarlık yıllarında bu imparatorun hışmına uğramış ve imparator Konstantinopolis'te olmadığı bir sırada 11 Eylül 1185 tarihinde Stephanus Hagiochristophorites adlı yüksek rütbeli bir saray mensubu tarafından tutuklanmak istenince onu öldürmüştür. Sonra İsaakios doğrudan Ayasofya Kilisesine giderek oraya sığınmış ve başından geçenleri herkese anlatmıştır. I. Andronikos zaten genel zalim tutumu ve Norman Sicilya Krallığı'nın karadan ve denizden tehditlerine gösterdiği vurdumduymaz tutum yüzünden halk tarafından sevilmemekteydi ve İsaakios'un bu hareketi Konstantinoplois'te bir halk devriminin çıkmasına bir kıvılcım olmuştur. İsyan edip sokaklara dökülen halk Ayasofya'da 12 Eylül'de İsaakios'u Bizans İmparatoru seçmişlerdir. Şehre dönen I. Andronikos bu isyanı bastıramamış; şehirden kaçmış; fakat yakalanarak halk tarafından feci bir şekilde öldürülmüştür. Böylece 1185'te küçük kardeşi imparator olunca Aleksios Angelos imparatorluk tahtına çok daha yaklaşmıştır.

1185'in sonlarında Aleksios Antakya'da Haçlı Latinler tarafından tutuklanmış; kardeşi II. İsaakios onu kurtarmak için Akka'ya (Acre) 80 kadırgadan oluşan bir Bizans donanma filosu göndermiş; Aleksios kurtarılmıştır ama filo Norman Sicilyalar tarafından imha edilmiştir.

1190da Konstantinopolis'e gelen Aleksios, kardeşinin verdiği yüksek paye olan sebastokratōr unvanı ile Bizans saray bürokrasisi içinde önemli bir görevi yüklenmiştir.

İmparatorluk[değiştir | kaynağı değiştir]

1195de II. İsaakios Bulgaristan üzerine açtığı bir sefer sırasında Trakya'da bir sürek avına katılmışken Aleksios karısı Euphrosyne Doukaina Kamatera'nın yardımıyla ordu askerleri tarafından III. Aleksios Angelos adıyla imparator ilan edilmiştir. II. İsaakios kaçmakta iken Makedonya'da Stagira şehrinde yakalanmıştır. III. Aleksios'un küçük kardeşi olan II. İsaakios'un gözlerini kör ettirmiş ve onu kapalı hapse attırmıştır.

III. Aleksios bu cürümünü unutturmak ve imparatorluk pozisyonunu güçlendirmek nedeniyle büyük paralar sarfedip İmparatorluk devlet hazinesini boşaltmıştır ve ülkenin malî bakımdan yıkımına neden olmuştur. Aynı nedenlerle ordusunda bulunan subayların disiplinsiz hareketlerine göz yummuş ve bundan dolayı disiplinsiz ordusu ile ülkesini savunmasız bırakmıştır. 1195'te Kutsal Roma Cermen İmparatoru VI. Heinrich, III. Aleksios'u 500 kilo altın haraç vermeye zorlamıştır. İmparatoriçe ve imparatoriçenin yandaşı olan general Vatatzes bu ödemeye engel olmaya çalışmışlar fakat general Vatetzes, III. Aleksios'un emri ile bir suikaste kurban gitmiştir ve ödeme yapılmıştır.

Bizans İmparatorluğu bu sefer doğudan Anadolu Selçuk Devleti tarafından hücuma uğramıştır. Bu sorunla uğraşılırken batıda Bulgarlar, Ulahlar, Kumanlar, Uzlar ve Peçenekler^[1][2][3] Makedonya ve Trakya ovalarını hiçbir şekilde direnç görmeden talan etmeye başlamışlardır. Bulgar Kralı Kaloyan bazı önemli Bizans şehirlerini kendi ülkesine katmıştır. III. Aleksios bu tehlikelere askerî olmayan yeni yerleşke ve diplomatik politikaları ile karşı koymaya çalışmıştır. Bizans'ın batı sınırlarında toprak ve diğer imtiyazlar vererek yeni muhacirler yerleştirip ve sınırları bunlar vasıtası ile koruma siyaseti uygulanmıştır. Fakat bu aksi tesirler ortaya çıkarmış, buralarda büyük topraklar elde edenler başlarına buyruk olup merkezî devlet kanun ve vergilerinden kaçınma yolunu tercih etmişlerdir. Bizans devletinin böylece sınırları korunmuş olmakla beraber, devletin yaptırım gücü çok daha zayıflamıştır.

Dördüncü Haçlı Seferi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çok geçemeden Aleksios yeni ve çok daha zorlu bir güçlükle karşılaştı. 1202'de birçok Batı Avrupalı prens yeni bir Haçlı seferine çıkmak hedefiyle Venedik'te toplandılar ve bu Haçlı Seferi sonradan Dördüncü Haçlı Seferi olarak anıldı. Tahttan indirilmiş olan II. İsaakios'un oğlu olan IV. Aleksios Konstantinopolis'ten yeni olarak kaçmış ve Venedik'e gelmişti. Orada Haçlı Seferine katılmak üzere bulunan Batılı Prenslerine kendinin Bizans İmparatorluğu tahtına geçmesine destek sağlamalarını istedi. Buna karşılık olarak hem birbirinden ayrılmış olan Doğu Ortodoks Hristiyan ve Katolik Hristiyan mezheplerinin birleşmesini kabul etmeyi ve Venedikliler tarafından ücretli taşıma ile Konstantinopolis'e getirilecek olan Haçlı ordularının o zamana kadar geri kalan borçlarını ödemeyi üstlenmeyi; Konstantinopolis'ten Filistin kıyılarına kadar denizden gitmek için taşıma masraflarını ödemeyi ve ek olarak askeri yardım sağlamayı kabul edeceğini bildirdi.

Bu Haçlı Seferi planlanırken hedef önce Mısır'a çıkmak ve orayı ele geçirdikten sonra Kudüs'e yönelmekti. Fakat Haçli prensleri Aleksios'un tekliflerini çok çekici bulup önceden Konstantinopolis'e kadar götürülüp orada Aleksios'un tahta çıkmasına destek sağlamayı kabul ettiler. Böylece Haçlı Seferi için birlikler Venedik gemileri ile Haziran 1203'te Konstantinopolis önüne geldiler.

Tahta bulunan III. Alekios'un bu büyük filoya ve Haçlı birliklere karşı savunma imkânları pek azdı. Haçlılar bir ültimatom verip tahtı gaspetmiş olan III. Aleksios'un tahttan indirilip daha önce imparator olan ve hukuksuz bir şekilden tahttan indirilmiş olan II. İsaakios'un ve yanlarında getirdikleri oğlu Aleksios'in imparatorluğa getirilmesini istediler. III. Aleksios'un mali yardım ve hatta rüşvet olarak vermeyi teklif ettiği meblağı yeterli görmediler ve Aleksios daha yüksek meblağı toplamasının imkânı olmadığını bilmekte idi. Bizans donanması eski ve tahtaları çürümüş 20 gemiden oluşmaktaydı ve bu donanmanın Haçlılara refakat eden Venedik gemilerine karşı koymak imkânları yoktu. Kayınbiraderi Theodoros Laskaris komutası altında bir ordu Üsküdar'da Haçlı birlikleri tarafından yenilgiye uğratıldı. Haçlı ordusu karaya çıkıp Konstantinopolis'i kuşatmaya aldılar. Temmuz ortasında kör ve ihtiyar Venedik Doçesi Enrico Dandolo komutasındaki Venedik birlikleri Haliç'teki duvarları gemileri üzerinde kurdukları platformları kullanarak aştılar ve şehre girip önemli mahalleleri zaptetmeyi başardılar. Bu sırada bir yangın çıktı ve bu yangın ile işgalci orduları dolayısıyla şehrinin halkının büyük bir kısmı büyük zararlara uğradı. III. Aleksios bunu karşılamak için Haçlı birliklerinden çok büyük bir Bizans gücüyle St Romanos kapısından bir huruç hareketine girişti; ama son anda cesaretini yitirip şehre geri kaçtı. 17/18 Haziran gecesi, Aleksios Bizans saraylarına yeni bir hücuma girişmeye söz verdi. Ama yine o gece gizliden bir tek kızı İrini ile birlikte ve 500 kg. altını devlet hazinesinden alarak bir küçük kayıkla şehirden kaçtı. Karısını ve diğere kızlarını arkada şehirde bıraktı.

Böylece hükümdarsız kalan ve kuşatma altında bulunan şehirde Ayasofya'da bir devlet konseyi toplandı. Burada alınan kararla Haçlıların meşru imparator saydıkları olan ve hapiste bulanan II. İsaakios ikinci defa olarak İmparatorluk tahtına geçirildi. İsaakios'un tahta geri gelmesini önlemek için gözlerine mil çekilip kör edilmiş olmasına rağmen eski yasalar bir kenara itilip bu karışıklık içinde meşru bir imparator olarak kabul edildi.

Sürgünde yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dördüncü Haçlı Seferi Haçlılarının 17 Temmuz 1203'teki Konstantinopolis'e ilk hücumundan sonra başşehri bırakıp kaçan III. Aleksios Haçlı kuvvetlerine karşı önce Edirne (Hadrianapolis)'den sonra (Mosynopolis)'den Bizanslıların direnişini organize etmeye çalışmıştır. 1204'te Haçlıların Konstantinopolis'e ikinci hücumu ile şehri zaptetmeleri ve Latin İmparatorluğu kurmalarından sonra (imparatorluk tacını IV. Aleksios'tan gasp edip bu ikinci hücuma karşı şehrin savunmasını yapmış olan) Murzuphlus lakaplı V. Aleksios'ta Mosynopolis'te bu direnişe katılmıştır.

Önce iki sabık Bizans İmparatorları arasındaki ilişkiler iyi olmuş III. Aleksios'un kızı Eudossia Angelina, V. Aleksios Dukas ile evlenmiştir. Fakat Latin Haçlılar Trakya'daki Bizans direncine de hücum edip III. Aleksios'u Teselya'ya kaçmaya zorlamışlardır. III. Aleksios bu kaçıştan hemen önce çok kıskanç bir kararla Bizans tahtına tekrar geçmesini önlemek için damadı V. Aleksios Dukas'ın gözlerini kör ettirmiştir. Teselya'ya kendini kovalayan Haçlılara direnişe geçemeyen III. Aleksios karısı Eufosin ile birlikte kendisine Selanik Dükalığı verilmiş olan I. Bonifacio del Monferrato'ye teslim olmuşlar ve Selanik'te hapis edilmişlerdir. 1205'te hapisten kaçmayı başaran III. Aleksios bu sefer Epir Despotluğu'nu kurmakta olan I. Mihail Komnenos Dukas'a sığınmaya çalışmıştır, fakat Bonifacio tarafından yakalanıp maiyeti ile birlikte Montferrat'a hapse gönderilmiştir. 1209'da tekrar Selanik'e getirilip o yıl Epir Despotu I. Mihail Komnenos Dukas'ın Bonifice'ye mühim bir fidye meblağı ödemesinden sonra serbest kalıp Epir'e gitmiş fakat Epir Despotu I. Mihail onu Anadolu'ya İznik İmparatorluğu'nu kurmakta olan diğer damadı I. Theodoros'a göndermiştir.

I. Theodoros kendi kurduğu devlette sabık Bizans İmparatoru olan III. Aleksios'un otoritesini kabul etmemiştir. Bunun üzerine III. Aleksios damadı aleyhine çalışmaya başlamıştır. 1211'de sabık III. Aleksios Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı I. Gıyâseddin Keyhüsrev'den askerî yardımı istemiş ve onunla birlikte İznik üzerine ilerlemeye başlamıştır. Selçuklu ve İznik ordusu sonuçları belirli olamayan birkaç savaş yapmışlar ama en sonunda Antiochia ad Maeandrum yakınlarında yapılan bir savaşta Selçuklu ordusu yenik düşmüş ve I. Gıyâseddin Keyhüsrev bu savaşta ölmüştür. Savaşta esir düşen III. Aleksios İznik'te Santa Maria di Lucedio adlı manastıra gönderilmiş ve orada 1211'de ölene kadar yaşamıştır.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

III. Aleksios, Efrosini Dukena Kamatera ile evlenmiş ve isimleri şunlar olan üç kızları olmuştur:

• İrini Angelina: Evlilikleri (1) Andronicus Contostephanu. (2) Aleksios Palaeologos: Bu evlilikten torunu imparator VIII. Mihail.
• Anna Komnini Angelina: Evlilikleri: (1)İsaakios Komnenos: İmparator I. Manuil'un büyük yeğeni; sebastokratōr unvanlı.(2) I. Theodoros: İznik İmparatoru.
• Eudokia Angelina: Evlilikleri: (1) Sırp Kralı I. Stefan Prvovençani (2) İmparator V. Aleksios ve (3) Leo Sgouros: Korint hükümdarı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Michael Angold, The Byzantine Empire, 1025–1204: A Political History, second edition (London and New York, 1997)
•  Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Bury, John Bagnell (1911). "Alexius III.". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 577-578. 
• C.M. Brand, Byzantium Confronts the West (Cambridge, MA, 1968)
• Ćirković, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 
• Fine, John Van Antwerp (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (İngilizce). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4. 
• Finley, Jr., John H. (1932). "Corinth in the Middle Ages". Speculum. 7 (No. 4). 
• Jonathan Harris, Byzantium and the Crusades, (2nd ed. London and New York, 2014). 978-1-78093-767-0
• Jonathan Harris, Constantinople: Capital of Byzantium (London and New York, 2007)
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Savignac, David. "The Medieval Russian Account of the Fourth Crusade - A New Annotated Translation". 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2019. 
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). B. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784665. 
• Plate, William (1867). "Alexios III Angelos". William Smith (Ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 1. Boston: Little, Brown and Company. s. 130. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008. 
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2. 

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. İsaakios	Bizans İmparatoru 1195 – 1203	Sonra gelen: II. İsaakios ve IV. Aleksios